Cover Image
փակիր այս գիրքըՂարիբյան Գրիգոր Մարգարի (1924-1991)
Դիտել փաստաթուղթըԳ. Մ. ՂԱՐԻԲՅԱՆԻ ԿՅԱՆՔԻ ԵՎ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՏԱՐԵԹՎԵՐԸ
Դիտել փաստաթուղթըԳ. Մ. ՂԱՐԻԲՅԱՆԻ ԳԻՏԱԿԱՆ, ԳԻՏԱԿԱԶՄԱԿԵՐՊԱԿԱՆ ԵՎ ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՌՈՏ ԱԿՆԱՐԿ
Բացիր այս թղթապանակը և դիտիր բովանդակությունըՄԱՏԵՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ

Գրիգոր Մարգարի Ղարիբյանը ծնվել է 1924 թ. դեկտեմբերի 13-ին Թբիլիսիում` բժշկի ընտանիքում: 1943 թ. ավարտելով Բաքվի թիվ 16 միջնակարգ դպրոցը` Գ.Մ. Ղարիբյանը մեկնում է Երևան և նույն տարում ընդունվում պոլիտեխնիկական ինստիտուտի քիմիական ֆակուլտետը: Այստեղ Ա. Լ. Շահինյանի և Ա.Ա. Հակոբյանի դասախոսությունները ունկնդրելով` Գ.Մ. Ղարիբյանը որոշում է փոխադրվել Երևանի պետական համալսարանի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետ, որտեղ և տեղի է ունենում նրա հետաքրքրությունների հետագա ձևավորումը: Նրան ավելի է գրավում տեսական ֆիզիկան: Մեկ տարի անց Գ.Մ. Ղարիբյանը փոխադրվում է Մոսկվայի համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետ: Նրա համակուրսեցիներից ու ընկերներից հետագայում սովետական խոշոր գիտնականներ դարձան Ս.Ն. Մերգելյանը, Ռ.Վ. Խոխլովը, Ա.Ա. Աբրիկոսովը, Դ.Վ. Շիրկովը, Յու.Մ. Շիրոկովը, Վ.Ի. Գրիգորևը և ուրիշներ: Նրա դիպլոմային աշխատանքը ղեկավարում էր պրոֆ. Յ.Պ. Տերլեցկին: Մասնիկի կիսառելատիվիստական հավասարմանը նվիրված այդ աշխատանքում առաջադրվում էր մասնիկների շարժումը ներկայացնող մոտավոր հավասարում` շարժման ռելատիվիստական բնույթի որոշակի հաշվառմամբ: Աշխատանքը Գ.Մ.Ղարիբյանի առաջին գիտական հրապարակումն էր:

1948 թ. գերազանցությամբ ավարտելով Մոսկվայի պետհամալսարանը` Գ.Մ. Ղարիբյանը վերադառնում է Երևան և ընդունվում Հայկական ՍՍՀ ԳԱ ֆիզիկայի ինստիտուտի ասպիրանտուրան: Ուսումնառությունն ընթանում էր Մոսկվայում, սովետական խոշորագույն ֆիզիկոս-տեսաբան պրոֆ. Ի.Յ. Պոմերանչուկի ղեկավարությամբ, որն իր ասպիրանտին ճանաչում էր դեռ ուսանողական տարիներից: Դեռևս համալսարանի 5-րդ կուրսում պրոֆեսորը նրան առաջարկել էր հաշվել -ճառագայթների ներքին կոնվերսիայի գործակիցները, նկատի ունենալով այն ժամանակ Լենինգրադում անցկացվող փորձերը: Այդ աշխատանքը, սակայն, մնաց անավարտ, քանի որ փորձնական տվյալների հավաստիության նկատմամբ համոզվածություն չկար: Այն հետագայում միայն ավարտվեց և հրապարակվեց:

Ասպիրանտուրայում ուսանելու տարիներին Գ.Մ. Ղարիբյանը հանգամանորեն ուսումնասիրում է ֆոտոնի կողմից էլեկտրոն-պոզիտրոնային զույգի ծնունդը էլեկտրոնի դաշտում և էլեկտրոնի արգելակային ճառագայթումը էլեկտրոնի և պոզիտրոնի վրա ցրման ժամանակ:

Գիտական գործունեության հենց սկզբից Գ.Մ. Ղարիբյանը մեծապես հետաքրքրվում է փորձարարների մոտ ծագող պրոբլեմներով: Նրա ուշադրությունը գրավում է նյութի շերտի միջով անցնելու ընթացքում մասնիկի զանգվածը որոշելու և իոնացման վրա ծախսվող էներգիայի հարցը, որը լուծվեց հաջողությամբ:

Ատենախոսությունը պաշտպանելուց հետո Գ.Մ. Ղարիբյանը վերադառնում է Երևան և աշխատանքի անցնում ՀՍՍՀ ԳԱ ֆիզիկայի ինստիտուտում, որի հետ և կապվում է նրա հետագա գիտական գործունեությունը: 1952 թ. նա նշանակվում է ինստիտուտի գիտքարտուղար: Այդ տարիներին ՀՍՍՀ ԳԱ ֆիզիկայի ինստիտուտում հետազոտությունները հիմնականում տարվում էին տիեզերական ճառագայթների և տարրական մասնիկների ֆիզիկայի ուղղությամբ, և Գ.Մ. Ղարիբյանն ակտիվորեն ներգրավվում է այդ աշխատանքներում: Ի.Ի. Գոլդմանի հետ համատեղ նա լուծում է մի հետաքրքիր խնդիր, որտեղ տիեզերական նյուտոնների հայտնի սպեկտրների հիման վրա տարբեր բարձրություններում գուշակվում էին տիեզերական ճառագայթման մեզոնների էներգետիկ սպեկտրները մթնոլորտում: Աշխատանքը բարձր գնահատական է ստանում և 1954 թ. արժանանում է ՍՍՀՄ ԳԱ նախագահության մրցանակին: Ակադեմիկոս Ղարիբյանի գիտական դպրոցի վաստակի ճանաչման դրսևորում հանդիսացան 1977 և 1983 թթ. Երևանում անցկացված միջազգային սիմպոզիումները` նվիրված բարձր էներգիաների մասնիկների անցումային ճառագայթմանը: Այդ սիմպոզիումներին մասնակցեցին աշխարհի շատ երկրների անվանի գիտնականներ: Լինելով Հայաստանում տեսական ֆիզիկայի առաջնեկներից մեկը` Գ.Մ. Ղարիբյանը հանդես է եկել մամուլում Հայաստանում ֆիզիկայի զարգացման ուղիների մասին հոդվածներով: Նա մեծ հետաքրքրություն է ունեցել ֆիզիկայի պատմության նկատմամբ և ակտիվորեն մասնակցել է գիտության պատմությանը նվիրված գիտաժողովների աշխատանքներին:

Գ.Մ. Ղարիբյանը ավելի քան 160 տպագիր աշխատանքի հեղինակ է: Անցումային ճառագայթման բազմամյա հետազոտությունների արդյունքները ամփոփվել են նրա` Յան Շիի հեղինակակցությամբ իրականացված «Ռենտգենյան անցումային Ճառագայթումը» մենագրության մեջ, որը լույս է տեսել 1983 թ.: Լարված գիտական աշխատանքը գիտնականը հաջողությամբ համատեղել է դասախոսական գործունեությանը` սկսած 1949 թ. Երևանի պետական համալսարանում: Նրա բազմաթիվ ուսանողներից շատերը դարձել են հայտնի գիտնականներ` շնորհիվ պրոֆեսոր Ղարիբյանի կողմից մատուցվող դասախոսությունների խորքայնության և մեթոդական մանրազնին մշակվածության:

Գ.Մ. Ղարիբյանի գիտակազմակերպական գործունեությունը սկսվել է թեկնածուական ատենախոսության պաշտպանությունից գրեթե անմիջապես հետո: Նա երկար տարիներ եղել է ՀՍՍՀ ԳԱ ֆիզիկայի ինստիտուտի գիտքարտուղարը, գիտական գծով փոխտնօրեն, լաբորատորիայի ղեկավար: Մի քանի տարի նա գլխավորել է ՀՍՍՀ ԳԱ ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի ինստիտուտի տեսական ֆիզիկայի բաժինը և շատ բան է արել տեսաբան-մասնագետներ պատրաստելու գործում: Նա ամենաակտիվ մասնակցությունն է ունեցել նոր գիտական կենտրոնի` ՀՍՍՀ ԳԱ ֆիզիկայի կիրառական պրոբլեմների ինստիտուտի ստեղծմանը` 1984 թվականին: 1963 թ. Գ.Մ. Ղարիբյանը ընտրվել է ՀՍՍՀ ԳԱ թղթակից անդամ, 1971 թ.` Ակադեմիկոս, իսկ 1973 թ.` ՀՍՍՀ ԳԱ նախագահության անդամ և ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղար: Նա մի քանի գիտական խորհուրդների անդամ էր և ղեկավարում էր ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան շնորհող մասնագիտացված խորհուրդը` ՀՍՍՀ ԳԱ ֆիզիկայի կիրառական պրոբլեմների ինստիտուտում:

1966 թ. ակադեմիկոս Ղարիբյանը նշանակվել է նորաստեղծ գիտական ամսագրի` «Հայկական ՍՍՀ ԳԱ տեղեկագիր. Ֆիզիկա» -ի պատասխանատու խմբագիր: Նրա ջանքերի շնորհիվ ամսագիրը դարձել է Հայաստանի ֆիզիկոսների համար հեղինակավոր պարբերական: 1984 թվականից ամսագիրը անգլերեն է թարգմանվում Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում:

Գ.Մ. Ղարիբյանի գիտական ու գիտակազմակերպական գործունեությունը բազմիցս արժանացել է կառավարական բարձր պարգևների: Գիտությանը անսահմանորեն նվիրված գիտնականը իրեն հատուկ հոգեկան շռայլությամբ հաղորդում էր իր հարուստ փորձն ու գիտելիքները երիտասարդ աշխատակիցներին` միշտ ուժ և ժամանակ գտնում նրանց օգնելու: