Cover Image
փակիր այս գիրքըԴավթյան Միսակ Արշամի (1934-2018)
Դիտել փաստաթուղթըՄ. Ա. ԴԱՎԹՅԱՆԻ ԿՅԱՆՔԻ ԵՎ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՏԱՐԵԹՎԵՐԸ
Դիտել փաստաթուղթըՄ. Ա. ԴԱՎԹՅԱՆԻ ԳԻՏԱԿԱՆ, ԳԻՏԱԿԱԶՄԱԿԵՐՊԱԿԱՆ ԵՎ ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՌՈՏ ԱԿՆԱՐԿ
Բացիր այս թղթապանակը և դիտիր բովանդակությունըՄԱՏԵՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ

Ակադեմիկոս Միսակ Արշամի Դավթյանը ծնվել է 1934 թ. հոկտեմբերի 14-ին Բուլղարիայի Սոֆիա քաղաքում բանվորի ընտանիքում։
Մինչև 1946 թ. սովորել է Սոֆիայի հայկական Ազգային վարժարանում։

1946 թ. Դավթյանների ընտանիքը ներգաղթել է Սովետական Հայաստան և Երևանում Միսակ Դավթյանը 1952թ. ավարտել է 26 կոմիսարների անվան՝ թիվ 10 միջնակարգ դպրոցը գերազանցությամբ։ 1949 թ. նա ընդունվել է ՀամԼԿԵՄ շարքերը։

Մ.Ա. Դավթյանը 1952 թ. ընդունվել է Երևանի բժշկական ինստիտուտ (բուժական պրոֆիլակտիկայի ֆակուլտետ), որն ավատել է 1958 թ. գերազանցությամբ։ Մեկամյա բժշկական աշխատանք է կատարել Մ.Ա. Դավթյանը 1958-1959 թթ. ՀԽՍՀ Թալինի շրջանի Արտենի գյուղում՝ որպես տեղամասային բժիշկ։

1960 թ. նա ընդունվել է Մոսկվայում Բժշկական ԳԱ կենսաբանական և կենսաքիմիայի ինստիտուտի ասպիրանտուրա «կենսաքիմիա» մասնագիտությամբ։ 1963 թ. պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն և վերադարձել Երևան։

Մ.Ա. Դավթյանը 1963 թ. ընդունվել է աշխատանքի Հայկական ՍՍՀ կենսաքիմիայի ինստիտուտ՝ որպես կրտսեր գիտաշխատող, ապա 1964 թ.՝ ավագ գիտաշխատող։ 1964 թ. ընդունվել է ՍՄԿԿ շարքերը։ Այս ինստիտուտում նա 1970 թ. պաշտպանել է դոկտորական ատենախոսություն։ Այնուհետև 1972 թ. նրան շնորհվել է պրոֆեսորի կոչում։

1971-2000 թթ. անընդմեջ Մ.Ա. Դավթյանը ղեկավարել է ԵՊՀ կենսաքիմիայի ամբիոնի աշխատանքները։ Դրան զուգընթաց 1971 թ.-ից կենսաքիմիայի պրոբլեմային (այնուհետև՝ գիտահետազոտական) լաբորատորիայի ղեկավարն էր։ 1978-1985 թթ. և 1996-1999 թթ. նա եղել է ԵՊՀ կենսաբանական ֆակուլտետի դեկանը, 1985-1989 թթ.՝ ԵՊՀ բնագիտական ֆակուլտետների ուսումնական աշխատանքների գծով պրոռեկտորը, 1990-1991 թթ.՝ առաջին պրոռեկտորը։

1989-1990 թթ. Մ.Ա. Դավթյանը եղել է ՀԽՍՀ ժողովրդական կրթության նախարարը։ 1999-2002 թթ.՝ Խ.Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարանի ռեկտորը։

Մ.Ա. Դավթյանը հանդիսանում է աշխարհի խոշորագույն մասնագետներից մեկը կենսաքիմիայի ազոտ պարունակող միացությունների, հատկապես ամինաթթուների փոխանակության և համապատասխան ֆերմենտների ակտիվության կարգավորման հարցերի բնագավառում։ Նա առաջարկել է ամինաթթուների դեզամինացման պրոցեսում պերօքսիսոմների կարևորության վերաբերյալ նոր տեսակետ, հիմնավորել բջիջներում ամոնիակի փոքր կոնցենտրացիայի պահպանման անհրաժեշտությունն ամինաթթուների դեզամինացման իրականացման համար և այդ գործում գլյուտամինի և միզանյութի կենսասինթեզի նշանակությունը։

Մ. Դավթյանը հիմնավորել է բնության մեջ նոր՝ ոչ-ուռեոթելիկ արգինազի գոյությունը և պարզել նրա կարևոր դերը նյութափոխանակության մեջ։ Նա հայտնաբերել է գլխուղեղում օրնիտինային ցիկլի 5 ֆերմենտներից 3-ը, որոնք ապահովում են նյութափոխանակության կարևոր կարգավորիչ ազոտի մոնօքսիդի անխափան սինթեզն արգինինից։ Մ. Դավթյանը հիմնավորել է նաև նոր տեսակետ էվոլյուցիոն և անհատական զարգացման ընթացքում ուրեոթելիզմի ձևավորման մեխանիզմում՝ լյարդում ուրեոթելիկ արգինազի մակածման վճռորոշ դերի մասին։ Նա ապացուցել է, որ արտակարգ պայմաններում (քաղց, իոնացնող ճառագայթներ) օրգանիզմներում բջիջների բաղադրամասերի քայքայման ընդհանուր ֆոնի վրա խթանվում է պաշտպանիչ որոշ սպիտակուցների սինթեզը։

Մ. Դավթյանն ավելի քան 300 հոդվածների, հեղինակային վկայականների, ակնարկային գիտական հոդվածների հեղինակ է։ Բազմիցս հանդես է եկել զեկուցումներով միջազգային գիտաժողովներում (Փարիզ, Օքսֆորդ. Լոս-Անջելես, Լյուբլին, Մոսկվա, Բրատիսլավա, Բուդապեշտ, Սանկտ-Պետերբուրգ, Տորոնտո)։ Գիտական հետազոտություններ է կատարել և դասախոսություններ կարդացել մի շարք առաջավոր համալսարաններում ու գիտական կենտրոններում (Փարիզ, Լոս-Անջելես, Լյուբլին, Մոսկվա,Բրատիսլավա)։ Պարգևատրվել է Մխիթար Հերացու անվան մեդալով։

Մ. Դավթյանի նախաձեռնությամբ 1974 թ. ԵՊՀ-ում կազմակերպվել է կենսաքիմիայի բաժին։ 1978 թ.Երևանում կազմակերպել է համամիութենական գիտժողով՝ նվիրված կյանքի ծագման և էվոլյուցիոն կենսաքիմիայի հարցերին։

Նա մեծ ներդրում ունի գիտական կադրերի պատրստման գործում։ Մ. Դավթյանի անմիջական ղեկավարությամբ ու խորհրդատվությամբ պաշտպանվել է ավելի քան 70 թեկնածուական և 4 դոկտորական ատենախոսություն։

1977թ.-ից Մ. Դավթյանը ԵՊՀ-ում գործող կենսաքիմիայի և կենսաֆիզիկայի գծով գիտական աստիճաններ շնորհող մասնագիտական խորհրդի նախագահն է եղել։

Նա եղել է նաև «Կենսաբանություն» միջբուհական հանդեսի խմբագիր, կենսաքիմիկոսների համամիութենական կենտրոնական խորհրդի, ինչպես նաև ԽՍՀՄ ԳԱ «Մարդու և կենդանիների կենսաքիմիա» և «Կյանքի ծագումը և էվոլյուցիոն կենսաքիմիա» պրոբլեմային խորհուրդների անդամ։