Cover Image
փակիր այս գիրքըՉուբարյան Էդվարդ Վարդանի (1936-2021)
Դիտել փաստաթուղթըԷ. Վ. ՉՈՒԲԱՐՅԱՆԻ ԿՅԱՆՔԻ ԵՎ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՏԱՐԵԹՎԵՐԸ
Դիտել փաստաթուղթըԷ. Վ. ՉՈՒԲԱՐՅԱՆԻ ԳԻՏԱԿԱՆ, ԳԻՏԱԿԱԶՄԱԿԵՐՊԱԿԱՆ ԵՎ ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՌՈՏ ԱԿՆԱՐԿ
Բացիր այս թղթապանակը և դիտիր բովանդակությունըՄԱՏԵՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ

ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս Էդվարդ Վարդանի Չուբարյանը ծնվել է 1936թ. մայիսի 5-ին Սպիտակ քաղաքում, ծառայողի ընտանիքում։ Միջնակարգ կրթությունը ստացել է Երևանի Ֆ. Ձերժինսկու անվան միջնակարգ դպրոցում, որն ավարտել է 1953թ՝. ոսկե մեդալով։ 1958թ. գերազանցությամբ ավարտել է Երևանի համալսարանի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետը։

Է. Վ. Չուբարյանի գիտական գործունեությունը սկսվել է դեռևս համալսարանում ուսանելու տարիներին։ Նշված շրջանում նրա հրապարակած աշխատանքները նվիրված էին այդ ժամանակվա համար չափազանց հրատապ՝ β-պրոցեսներում զույգության պահպանության հարցին։ Համալսարանն ավարտելուց հետո Է.Վ. Չուբարյանը 1958-1961 թվականներին ուսումը շարունակում է ասպիրանտուրայում՝ ԵՊՀ տեսական ֆիզիկայի ամբինում, իսկ 1961-1965 թվականներին աշխատում է ՀՍՍՀ ԳԱ կենտրոնական գիտահետազոտական ֆիզիկատեխնիկական լաբորատորիայում։ 1965թվականից Է.Վ. Չուբարյանը աշխատում է ԵՊՀ տեսական ֆիզիկայի ամբիոնում՝ սկզբում որպես ավագ դասախոս, 1967թվականից՝ դոցենտ, իսկ 1975թվականից՝ որպես ամբիոնի պրոֆեսոր։ 1985 թվականից Է.Վ. Չուբարյանը տեսական ֆիզիկայի ամբիոնի վարիչն է։ 1965-1978թթ. նա, որպես ավագ գիտաշխատող, համատեղությամբ աշխատել է ՀՍՍՀ ԳԱ Բյուրականի աստղաֆիզիկական աստղադիտարանում։

60-ական թվականների սկզբին, ակադեմիկոս Վ.Հ. Համբարձումյանի և ՀՍՍՀ ԳԱԱ իսկական անդամ Գ.Ս. Սահակյանի համատեղ աշխատանքներով հիմք դրվեց այլասերված նյութի թերմոդինամիկական տեսությանը և գերխիտ աստղային կոնֆիգուրացիաների (սպիտակ թզուկներ և նեյտրոնային աստղեր) տեսությանը։Այդ թեմատիկայի մշակման գործում ծանրակշիռ ներդրում ունի պրոֆ. Է.Վ. Չուբարյանը։ Նա հետազոտել է այլասերված նյութի ֆազային վիճակները՝ խտության ենթամիջուկային տիրույթում, մշակել է սառը Ae-պլազմայում միջուկային ռեակցիաների տեսությունը, ուսումնասիրել գերխիտ երկնային մարմինների ջերմաստիճանների ազդեցությունը այդ ռեակցիաների արագության վրա։

«Առանցքահամաչափ գրավիտացիոն դաշտերը Էյնշտեյնի ձգողականության տեսության մեջ» աշխատանքների ցիկլի համար Է.Վ. Չուբարյանին շնորհվել է Հայաստանի Լենինյան կոմերիտմիության դափնեկրի պատվավոր կոչում ։

Գերխիտ երկնային մարմինների տեսությանը նվիրված աշխատանքների հիման վրա Է.Վ. Չուբարյանը 1972թ. պաշտպանել է դոկտորական ատենախոսություն՝ ստանալով ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճան։ Այնուհետև ԵՊՀ տեսական ֆիզիկայի ամբիոնի մի շարք աշխատակիցների հետ միասին Է.Վ. Չուբարյանը կատարել է աշխատանքների մի ցիկլ, որը նվիրված է բաբախող աստղերի՝ պուլսարների մագնիսասֆերայի տեսությանը։

Հատուկ ուշադրության են արժանի պրոֆ. Է.Վ. Չուբարյանի ջանքերը՝ երկմետրիկական ֆորմալիզմի շրջանակներում գրավիտացիայի ռելյատիվիստիկ տեսության զարգացման ուղղությամբ։ Է.Վ. Չուբարյանը ձգողականության երկմետրիկական տեսության շրջանակներում մշակել է ստատիկ սֆերիկ-սիմետրիկ գերխիտ կոնֆիգուրացիաների մոդելներ, հաշվել է նրանց զանգվածը, շառավիղները և ներքին կառուցվածքը, ցույց է տվել, որ այդպիսի կոնֆիգուրացիաների զանգվածը կարող է մի կարգով մեծ լինել, քան Էյնշտեյնի տեսության մեջ։

Մատերիայի առանցքասիմետրիկ բաշխման համար երկմետրիկական տեսության հավասարումների՝ Է.Վ. Չուբարյանի գտած վակուումային լուծումը միակ անալիտիկ լուծումն է երկմետրիկական տեսության մեջ։

Է.Վ. Չուբարյանը հեղինակ է 100-ից ավելի գիտական աշխատանքների։ Նա զեկուցումներով հանդես է եկել ՍՍՀՄ միջազգային կոնֆերանսներում, սիմպոզիումներում և լայն ճանաչման արժանացել ինչպես նախկին Միության, այնպես էլ արտասահմանյան գիտական շրջանակներում։

Է.Վ. Չուբարյանը «Քվանտային մեխանիկա» դասագրքի հեղինակներից մեկն է (գիրքը գրվել է ակադեմիկոս Գ.Ս. Սահակյանի հետ համատեղ), այն հրատարակվել է հայերեն և ռուսերեն լեզուներով։ Նա հեղինակ է նաև «Ֆիզիկայի խնդիրների ժողովածու բուհ ընդունվողների համար» ձեռնարկի։

Հանրաճանաչ են Է.Վ. Չուբարյանի ծառայությունները ֆիզիկոսների բարձրորակ կադրեր պատրաստելու գործում։ Նա ֆիզիկայի ֆակուլտետի ուսանողների համար կարդում է «Քվանտային մեխանիկա» դասընթացը, ինչպես նաև տեսական ֆիզիկայի հատուկ դասընթացներ։ Նրա ղեկավարմամբ պաշտպանվել է վեց թեկնածուական ատենախոսություն։

Սկսած 1991 թվականից՝ պրոֆեսոր Է.Վ. Չուբարյանը, լինելով Երևանի պետական համալսարանի բնագիտական ֆակուլտետների գծով պրոռեկտոր, մեծ ուշադրություն է դարձնում ուսումնական պրոցեսի կազմակերպմանը, ակտիվ մասնակցում է համալսարանական ուսուցման ռեֆորմի իրականացման գործին։ Դպրոցական կրթության ասպարեզը նույնպես հանդիսանում է Է.Վ. Չուբարյանի գործուն ջանքերի բնագավառ։

Բեղուն գիտամանկավարժական գործունեության հետ մեկտեղ, Է.Վ. Չուբարյանը ակտիվորեն զբաղվել է հասարակական գործունեությամբ։ Նա անդամ էր ՀՀ ԳԱԱ ֆիզիկայի պրոբլեմային խորհրդի, դոկտորական դիսերտացիաների պաշտպանության երկու մասնագիտացված խորհուրդների, «Մաթեմատիկան և ֆիզիկան դպրոցում» ամսագրի խմբագրական կոլեգիայի, ԵՊՀ ֆիզիկայի ֆակուլտետի գիտխորհրդի, ՀՀ ԳԱԱ ֆիզիկայի կիրառական պրոբլեմների ինստիտուտի գիտխորհրդի։