 | Համբարձումյան Վիկտոր Համազասպի (1908-1996) |
 |
|
Վիկտոր Համազասպի Համբարձումյանը ծնվել է 1908 թվականի սեպտեմբերի 18-ին, Թիֆլիսում, հայ մտավորական Համազասպ Ասատուրի Համբարձումյանի ընտանիքում: Վախճանվել է 1996 թ. օգոստոսի 12-ին Երևանում:
1924 թ. ավարտել է միջնակարգ դպրոցը Թիֆլիսում և ընդունվել Լենինգրադի Պետական մանկավարժական ինստիտուտի ֆիզիկա-մաթեմատիկական ֆակուլտետը:
1925 թ. փոխադրվել է Լենինգրադի Պետական համալսարանի ֆիզիկա-մաթեմատիկական ֆակուլտետի երկրորդ կուրսը:
1925-28 թթ. Լենինգրադի Պետական համալսարանի ուսանող:
1926 թ. տպագրվել է Ն. Ա. Կոզիրևի հետ միասին կատարած ''Eine Methode der Bestimmung der Höne der Sonnenfakeln…'' առաջին գիտական աշխատանքը, գերմանական ''Zeitschrift für Astrophysik'' գիտական հանդեսում:
1928 թ. ավարտել է Լենինգրադի Պետական համալսարանի ֆիզիկա-մաթեմատիկական ֆակուլտետը աստղագիտություն մասնագիտության գծով և ընդունվել Պուլկովյան աստղադիտարանի ասպիրանտուրան:
1931 թ. ավարտել է ասպիրանտուրան և հրավիրվել դասախոսելու Լենինգրադի Պետական համալսարանում, շարունակելով գիտական աշխատանքը Պուլկովյան աստղադիտարանում:
1931-32 թթ. Պուլկովյան աստղադիտարանի գիտական քարտուղար:
1931-34 թթ. Լենինգրադի Պետական համալսարանի դոցենտ:
Կարդում է մի շարք հատուկ և ընդհանուր կուրսեր, այդ թվում առաջին անգամ ՍՍՌՄ-ում՝ տեսական աստրոֆիզիկայի կուրսը:
1934 թ. շնորհվել է պրոֆեսորի կոչում:
1934-46 թթ. Լենինգրադի Պետական համալսարանի աստրոֆիզիկայի ամբիոնի վարիչ և պրոֆեսոր:
1935 թ. առանց դիսերտացիայի պաշտպանության շնորհվել է ֆիզիկա- մաթեմատիկական գիտությունների դոկտորի աստիճան:
1939 թ. ընտրվել է ՍՍՌՄ Գիտությունների ակադեմիայի թղթակից-անդամ:
1939-41 թթ. Լենինգրադի Պետական համալսարանի աստղադիտարանի տնօրեն:
1940 թ. ընդունվել է Սովետական Միության Կոմունիստական պարտիայի շարքերը:
1941-43 թթ. Լենինգրադի Պետական համալսարանի պրոռեկտոր՝ գիտական գծով:
- Լենինգրադի Պետական համալսարանի էվակուացված ֆիլիալի պետ՝ Ելաբուգա քաղաքում (Թաթարական ԱՍՍՌ)։
1943 թ. ընտրվել է Հայկական ՍՍՌ Գիտությունների ակադեմիայի իսկակից անդամ:
1943-1947 թթ. Հայկական ՍՍՌ Գիտությունների ակադեմիայի վիցենախագահ:
1944 թ. Երևանի Պետական համալսարանի աստրոֆիզիկայի ամբիոնի վարիչ:
1944-46 թթ. Հայկական ՍՍՌ Գիտությունների ակադեմիայի Երևանի աստղադիտարանի տնօրեն:
1944 թ. Հայկական ՍՍՌՄ Գիտությունների ակադեմիայի «Զեկույցներ»-ի պատասխանատու խմբագիր:
1944 թ. ՍՍՌՄ Գիտությունների ակադեմիայի ''Астрономический журнал''-ի խմբագրական կոլեգիայի անդամ:
1944 թ. պարգևատրվել է Աշխատանքային Կարմիր Դրոշի շքանշանով՝ գիտական բեղմնավոր գործունեության և գիտական կադրերի պատրաստման գործում աչքի ընկնող ծառայությունների համար (Լենինգրադի Պետական համալսարանի 125-ամյակի կապակցությամբ):
1945 թ. պարգևատրվել է Լենինի շքանշանով՝ գիտության զարգացման գործում աչքի ընկնող ծառայությունների համար (ՍՍՌՄ Գիտությունների ակադեմիայի 220-ամյակի կապակցությամբ):
1946 թ. Հայկական ՍՍՌ Գիտությունների ակադեմիայի Բյուրականի աստղադիտարանի տնօրեն:
1946 թ. արժանացել է Ստալինյան երկրորդ կարգի մրցանակի՝ պղտոր միջավայրերում լույսի ցրման նոր տեսության ստեղծման համար:
- ՍՍՌՄ Գիտությունների ակադեմիայի կողմից գործուղվել է Լոնդոն՝ Իսահակ Նյուտոնի ծննդյան 300-ամյակի տոնակատարությանը մասնակցելու համար:
1947 թ. ՍՍՌՄ Գիտությունների ակադեմիայի հոբելյանական սեսիայում կարդացած «Աստղերի էվոլյուցիան և աստրոֆիզիկան» զեկուցման մեջ առաջին անգամ հրապարակել է տվյալներ իր կոմից հայտնագործած նոր տիպի աստղային համակարգությունների՝ աստղասփյուռների վերաբերյալ:
1947-1993 թթ. Հայաստանի Գիտությունների ակադեմիայի նախագահ:
- ընտրվել է Հայկական ՍՍՌ Գերագույն Սովետի դեպուտատ:
- ընտրվել է Ամերիկյան աստղագիտական ընկերության պատվավոր անդամ:
1947 թ. Քաղաքական և գիտական գիտելիքների տարածման հայկական ընկերության վարչության նախագահ:
1948 թ. Սովետական պատվիրակության անդամ Միջազգային աստղագիտական միության (ՄԱՄ) 7-րդ համագումարում (Ցյուրիխ), որտեղ ընտրվել է Միության փոխնախագահ:
1948-55 թթ. Միջազգային աստղագիտական միության (ՄԱՄ) փոխնախագահ:
1948 թ. Հայաստանի Կոմունիստական պարտիայի Կենտրոնական Կոմիտեի անդամ:
1949 թ. Խաղաղության կողմնակիցների Համամիութենական կոնֆերանսում՝ Հայկական ՍՍՌ պատվիրակության ղեկավար (Մոսկվա):
1950 թ. արժանացել է Ստալինյան առաջին կարգի մրցանակի նոր տիպի աստղային համակարգությունների՝ աստղասփյուռների հայտնագործման համար (իր աշակերտ Բ. Ե. Մարգարյանի հետ միասին):
- ՍՍՌՄ Գիտությունների ակադեմիայի կողմից գործուղվել է Բեռլին՝ Գերմանական Գիտությունների ակադեմիայի 250-ամյակի տոնակատարությանը մասնակցելու համար:
- Մասնակցել է ՄԱՄ-ի Գործադիր կոմիտեի Ստոկհոլմի սեսիային:
- Սովետական պատվիրակության ղեկավար՝ աստղագիտական հաստատություններին նվիրված Փարիզի միջազգային կոնֆերանսում:
1950 թ. ՍՍՌՄ Գերագույն Սովետի դեպուտատ:
1951 թ. մասնակցել է ՄԱՄ-ի Գործադիր կոմիտեի Փարիզի սեսիային:
1952 թ. ՍՍՌՄ Գիտությունների ակադեմիայի կոսմոգոնիայի հանձնաժողովի նախագահ:
1952 թ. մասնակցել է Խաղաղության պաշտպանության՝ ժողովուրդների Վիեննայի համաշխարհային կոնգրեսին:
- Սովետական պատվիրակության ղեկավար՝ Միջազգային աստղադիտարան միության 8-րդ համագումարում (Հռոմ):
- Մասնակցել է Սովետական Միության Կոմունիստական Պարտիայի 19-րդ համագումարին:
1953 թ. ընտրվել է Անգլիական թագավորական աստղագիտական ընկերության պատվավոր անդամ:
- Սովետական պատվիրակության ղեկավար Գալակտիկայի կառուցվածքին (Գրոնինգեն, Հոլանդիա) և աստղային սպեկտրներին (Փարիզ) նվիրված Միջազգային աստղագիտական խորհրդակցություններում:
- Ընտրվել է Լյեժի (Բելգիա) Թագավորական գիտական ընկերության թղթակից- անդամ:
- Ընտրվել է ՍՍՌՄ Գիտությունների ակադեմիայի իսկական անդամ:
- Պարգևատրվել է Աշխատանքային Կարմիր Դրոշի շքանշանով՝ անբասիր աշխատանքի և երկարատև ծառայության համար:
1954 թ. մասնակցել է ''Կարծր մասնիկները՝ երկնային մարմիններում'' պրոբլեմին նվիրված Միջազգային աստղագիտական խորհրդակցությանը Լյեժում (Բելգիա):
1954 թ. Լոնդոնի համալսարանի հրավերով այցելել է Անգլիա և այնտեղ կարդացել աստղային դինամիկայի հարցերին նվիրված մի քանի դասախոսություն:
Բացի այդ դասախոսությունից, Մանչեստրի, Էդինբուրգի և Սենտ Էնդրյուսի համալսարաններում անց է կացրել աստրոֆիզիկական կոլոկվիումներ :
1955 թ. ՍՍՌՄ Գերագույն Սովետի պառլամենտական պատվիրակության կազմում այցելել է Գերմանական Դեմոկրատական Ռեսպուբլիկա:
- Հելսինկիում մասնակցել է Խաղաղության ասամբլեայի աշխատանքներին:
1956 թ. Լենինյան մրցանակների կոմիտեի անդամ:
1956 թ. ընտրվել է Ավստրիական Գիտությունների ակադեմիայի թղթակից -անդամ:
- Արժանացել է ֆրանսիական աստղագիտական ընկերության Ժանսենի անվան մեդալի՝ գիտական ծառայույունների համար:
- Մասնակցել է Սովետական Միության Կոմունիստական պարտիայի 20-րդ համագումարին:
1957 թ. Ավստրիական Գիտությունների ակադեմիայի հրավերով մասնակցել է Ակադեմիայի տարեկան գիտական ժողովին: Վիեննայի, Ինսբրուկի ու Գրացի համալսարաններում և Վիեննայի աստղադիտարանում կարդացել է մի քանի դասախոսություն:
- ընտրվել է գերմանական Գիտությունների ակադեմիայի (Բեռլին) թղթակից- անդամ:
- մասնակցել է միգամածությունների գազային դինամիկայի հարցերին նվիրված միջազգային խորհրդակցությանը (Քեմբրիջ, ԱՄՆ):
- այցելել է ամերիկյան խոշորագույն՝ Մաունտ Պալոմարի, Մաունտ Վիլսոնի և Լիկի աստղադիտարանները, որտեղ կարդացել է մի քանի դասախոսություն:
1958 թ. ընտրվել է Արվեստների և Գիտությունների Ամերիկյան ակադեմիայի (Բոստոն) օտարերկրյա պատվավոր անդամ:
- մասնակցել է Սոլվեյի կոնգրեսին (Բրյուսել)՝ նվիրված արտագալակտիկ աստղագիտւթյան կարևորագույն պրոբլեմներին, որտեղ հանդես է եկել «Գալակտիկաների էվոլյուցիայի մասին» զեկուցումով:
1959 թ. ԱՄՆ-ի գիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամ:
- Գերմանիայի Դեմոկրատական Հանրապետության:
- բնախույզների՝ «Լոեպոլդինայի» ակադեմիայի անդամ:
- Կանադայի թագավորական աստղագիտական ընկերության պատվավոր անդամ:
- պարգևատրվել է ԱՄՆ-ի Խաղաղօվկիանոսյան աստղագիտական ընկերության՝ Կատերինա Բրյուսի անվան Ոսկե մեդալով՝ աստղագիտության բնագավառում ներդրված խոշորագույն ծառայությունների համար:
1960 թ. պարգևատրվել է Մեծ Բրիտանիայի Թագավորական աստղագիտական ընկերության Ոսկե մեդալով տեսական աստղաֆիզիկային և աստղագիտությանը նվիրված աշխատությունների համար:
- ընտրվել է ՍՄԿԿ XXII համագումարի պատգամավոր:
1961-1964 թ թ. Միջազգային աստղագիտական միության նախագահ:
1963 թ. շնորհվել է Ավստրալիայի (Կանբերա) Ազգային համալսարանի գիտությունների դոկտորի honoris causa կոչում:
- գործուղվել է ԱՄՆ (Վաշինգտոն, Բոստոն, Փասադենա)՝ մասնակցելու ԱՄՆ-ի գիտությունների ազգային ակադեմիայի 100-ամյակին նվիրված տոնախմբություններին:
1964 թ. մասնակցել է Միջազգային աստղագիտական միության XII համագումարին (ԳՖՀ, Համբուրգ) որպես Սովետական պատգամավորական խմբի ղեկավար:
- «Աստղաֆիզիկա» հանդեսի գլխավոր խմբագիր:
1964-1987 թթ. «Աստղաֆիզիկա» համամիութենական հանդեսի գլխավոր խմբագիր:
1965 թ. շնորհվել է Փարիզի համալսարանի honoris caus դոկտորի գիտական աստիճան:
- Հունգարիայի Գիտությունների ակադեմիայի հրավերով (Բուդապեշտ) դասախոսություններ է կարդացել Ակադեմիայում և Բուդապեշտի աստղագիտական աստղադիտարանում:
1965-1974թթ. Հայկական սովետական հանրագիտարանի (ՀԱ) գլխավոր խմբագիր:
1966 թ.ՍՄԿԿ XXIII համագումարի պատգամավոր:
- ընտրվել է Գիտական Միությունների Միջազգային խորհրդի գործադիր կոմիտեյի անդամ (Բոմբեյում):
1967 թ. շնորհվել է Լիեժի համալսարանի (honoris causа) գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճան (Բելգիա):
- շնորհվել է Պրահայի համալսարանի դոկտորի գիտական աստիճան:
- ընտրվել է Իտալիայի Դեյի Լինչեյի Ազգային ակադեմիայի անդամ:
- որպես Սովետական պատվիրակության ղեկավար` մասնակցել է Աստղագիտության Միջազգային 13-րդ սիմպոզիումին (Պրահայում):
1968 թ. շնորհվել է Սոցիալիստական Աշխատանքի հերոսի կոչում պարգևատրելով «Մուրճ ու մանգաղ» Ոսկե մեդալով` գիտությանը մեծ ծառայությունների և ծննդյան 60-ամյակի առթիվ:
1968 թ. շնորհվել է Վրաստանի Հանրապետության Գիտության վաստակավոր գործչի կոչում:
- Ավստրիայի (Վիենա) 14-րդ Միջազգային Փիլիսոփայական կոնգրեսում հանդես է եկել «Արդի բնագիտությունը և փիլիսոփայությունը» զեկուցումով:
- մասնակցել է Գիտական Միությունների Միջազգային խորհրդի Գլխավոր ասամբլեային` ընտրվելով Միության նախագահ:
1968-1972 թթ. Գիտական Միությունների Միջազգային խորհրդի (Փարիզ) նախագահ:
1968, 1978 թ. շնորհվել է «Սոցիալիստական աշխատանքի կրկնակի հերոս»ի կոչումը:
1969 թ. գիտության բնագավառում ունեցած հաջողությունների համար պարգևատրվել է Կիրիլի և Մեդոֆի 1-ին աստիճանի շքանշանով` Բուլղարիայի ԺողովրդականՀանրապետության ժողովրդական Ժողովի նախագահության կողմից:
- ընտրվել է Լոնդոնի Թագավորական աստղագիտական ընկերության պատվավոր անդամ:
- ընտրվել է Քեմբրիջի (Անգլիա) փիլիսոփայական ընկերության պատվավոր անդամ:
1970 թ. «Գիտելիք» Համամիութենական ընկերության նախագահության կողմից պարգևատրվել է Ա. Ի. Վավիլովի. անվան մեդալով` քաղաքական և գիտական գիտելիքների մասսայականացման գործում ցուցաբերած ծառայությունների համար:
- մասնակցել է «Գալակտիկաների կորիզներ» սիմպոզիումին (Իտալիա, Հռոմ)` հանդես գալով բացման զեկույցով:
- որպես Սովետական պատվիրակության ղեկավար` մասնակցել է Միջազգային աստղագիտական 14-րդ սիմպոզիումին (Անգլիա, Բրայտոն):
- ընտրվել է Հոլանդիայի Թագավորական ակադեմիայի անադմ:
- գործուղվել է Իսպանիա (Մադրիդ)` մասնակցելու Գիտական Միությունների Միջազգային խորհրդի Գլխավոր ասամբլեային, որտեղ հանդես է եկել ԳՄՄԽ-ի գործունեության մասին հաշվետու զեկուցումով: Վերընտրվել է ԳՄՄԽ-ի նախագահ:
- Սլովակիայի Գիտությունների ակադեմիայի կողմից պարգևատրվել է Ոսկե մեդալով` մարդկությանը ցուցաբերած մեծ ծառայությունների և գիտական ու հասարակական լայն գործեունեության համար:
- ՀՍՍՀ նախարարների խորհրդին կից Գիտության և տեխնիկայի գծով Պետական մրցանակներ շնորհող հանձնաժողովի նախագահ:
1971 թ. ՍՄԿԿ XXIV համագումարի պատգամավոր:
- ԱՄՆ-ի Կոնգրեսի հրավերով` որպես ԳՄՄԽ-ի նախագահ մասնակցել է Գիտության և տիեզերագնացության զարգացմանը նվիրված քննարկումներին Վաշինգտոնում:
- այցելել է Գրին-Բենկի ռադիոաստղագիտական աստղադիտարան:
- ընտրվել է Դանիայի Թագավորական ակադեմիայի անդամ:
- Գերմանիայի Գիտությունների ակադեմիայի կողմից (ГДР, Берлин) պարգևատրվել է Հելմհոլցի անվան մեդալով` բնական գիտությունների բնագավառում ունեցած հաջողությունների համար:
- ՍՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի կողմից պարգևատրվել է Մ. Վ. Լոմոնոսովի անվան մեդալով` աստղաֆիզիկայի և աստղագիտության բնագավառում խոշորագույն նվաճումների համար:
1972 թ. Քյոլնի համալսարանի հրավերով Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետությունում (Քյոլն, Բոնն, Մյունխեն, Հեյդելբերգ)` որպես ՀՍՍՀ ԳԱ պատգամավորության ղեկավար, հանդես է եկել Բյուրականի աստղադիտարանի աշխատանքների մասին զեկուցումով:
- ԳՄՄԽ-ի գործունեության մասին հաշվետու զեկուցումով հանդես է եկել ԳՄՄԽ-ի Գլխավոր ասամբլեայում (Ֆինլանդիա, Հելսինկի):
1973 թ. ընտրվել է Շվեդիայի Փագավորական ակադեմիայի պատվավոր անդամ:
- Շնորհվել է Տորունի` Ն. Կոպերնիկոսի անվան համալսարանի գիտությունների դոկտորի (honoris causa) կոչում (Լեհաստան):
1974 թ. ընտրվել է Նյու-Յորքի Գիտությունների ակադեմիայի պատվավոր անդամ:
- ընտրվել է Բուլղարիայի Գիտությունների ակադեմիայի արտասահմանյան անդամ:
- շնորհվել է Լա-Պլատայի (Արգենտինա) համալսարանի գիտությունների դոկտորի (honoris causa) կոչում:
1988-1996 թթ. Բյուրականի աստղադիտարանի պատվավոր տնօրեն:
1988 թ. արժանացել է Հայաստանի Հանրապետության Պետական մրցանակի:
1989-1991 թթ. ԽՍՀՄ Ժողովրդական պատգամավոր: ԽՍՀՄ Գերագույն Խորհրդի անդամ:
1994 թ. արժանացել է Հայաստանի ազգային հերոսի կոչման:
1994-1996 թթ. ՀՀ ԳԱԱ պատվավոր նախագահ:
1994-1996 թթ. Ռուսաստանի Դաշնության ԳԱ խորհրդական:
1995 թ. «Աստղային համկարգերի դինամիկայի կառուցման շարքի» համար արժանացել է Ռուսաստանի Դաշնության Պետական մրցանակի:
1924 թ. ավարտել է միջնակարգ դպրոցը Թիֆլիսում և ընդունվել Լենինգրադի Պետական մանկավարժական ինստիտուտի ֆիզիկա-մաթեմատիկական ֆակուլտետը:
1925 թ. փոխադրվել է Լենինգրադի Պետական համալսարանի ֆիզիկա-մաթեմատիկական ֆակուլտետի երկրորդ կուրսը:
1925-28 թթ. Լենինգրադի Պետական համալսարանի ուսանող:
1926 թ. տպագրվել է Ն. Ա. Կոզիրևի հետ միասին կատարած ''Eine Methode der Bestimmung der Höne der Sonnenfakeln…'' առաջին գիտական աշխատանքը, գերմանական ''Zeitschrift für Astrophysik'' գիտական հանդեսում:
1928 թ. ավարտել է Լենինգրադի Պետական համալսարանի ֆիզիկա-մաթեմատիկական ֆակուլտետը աստղագիտություն մասնագիտության գծով և ընդունվել Պուլկովյան աստղադիտարանի ասպիրանտուրան:
1931 թ. ավարտել է ասպիրանտուրան և հրավիրվել դասախոսելու Լենինգրադի Պետական համալսարանում, շարունակելով գիտական աշխատանքը Պուլկովյան աստղադիտարանում:
1931-32 թթ. Պուլկովյան աստղադիտարանի գիտական քարտուղար:
1931-34 թթ. Լենինգրադի Պետական համալսարանի դոցենտ:
Կարդում է մի շարք հատուկ և ընդհանուր կուրսեր, այդ թվում առաջին անգամ ՍՍՌՄ-ում՝ տեսական աստրոֆիզիկայի կուրսը:
1934 թ. շնորհվել է պրոֆեսորի կոչում:
1934-46 թթ. Լենինգրադի Պետական համալսարանի աստրոֆիզիկայի ամբիոնի վարիչ և պրոֆեսոր:
1935 թ. առանց դիսերտացիայի պաշտպանության շնորհվել է ֆիզիկա- մաթեմատիկական գիտությունների դոկտորի աստիճան:
1939 թ. ընտրվել է ՍՍՌՄ Գիտությունների ակադեմիայի թղթակից-անդամ:
1939-41 թթ. Լենինգրադի Պետական համալսարանի աստղադիտարանի տնօրեն:
1940 թ. ընդունվել է Սովետական Միության Կոմունիստական պարտիայի շարքերը:
1941-43 թթ. Լենինգրադի Պետական համալսարանի պրոռեկտոր՝ գիտական գծով:
- Լենինգրադի Պետական համալսարանի էվակուացված ֆիլիալի պետ՝ Ելաբուգա քաղաքում (Թաթարական ԱՍՍՌ)։
1943 թ. ընտրվել է Հայկական ՍՍՌ Գիտությունների ակադեմիայի իսկակից անդամ:
1943-1947 թթ. Հայկական ՍՍՌ Գիտությունների ակադեմիայի վիցենախագահ:
1944 թ. Երևանի Պետական համալսարանի աստրոֆիզիկայի ամբիոնի վարիչ:
1944-46 թթ. Հայկական ՍՍՌ Գիտությունների ակադեմիայի Երևանի աստղադիտարանի տնօրեն:
1944 թ. Հայկական ՍՍՌՄ Գիտությունների ակադեմիայի «Զեկույցներ»-ի պատասխանատու խմբագիր:
1944 թ. ՍՍՌՄ Գիտությունների ակադեմիայի ''Астрономический журнал''-ի խմբագրական կոլեգիայի անդամ:
1944 թ. պարգևատրվել է Աշխատանքային Կարմիր Դրոշի շքանշանով՝ գիտական բեղմնավոր գործունեության և գիտական կադրերի պատրաստման գործում աչքի ընկնող ծառայությունների համար (Լենինգրադի Պետական համալսարանի 125-ամյակի կապակցությամբ):
1945 թ. պարգևատրվել է Լենինի շքանշանով՝ գիտության զարգացման գործում աչքի ընկնող ծառայությունների համար (ՍՍՌՄ Գիտությունների ակադեմիայի 220-ամյակի կապակցությամբ):
1946 թ. Հայկական ՍՍՌ Գիտությունների ակադեմիայի Բյուրականի աստղադիտարանի տնօրեն:
1946 թ. արժանացել է Ստալինյան երկրորդ կարգի մրցանակի՝ պղտոր միջավայրերում լույսի ցրման նոր տեսության ստեղծման համար:
- ՍՍՌՄ Գիտությունների ակադեմիայի կողմից գործուղվել է Լոնդոն՝ Իսահակ Նյուտոնի ծննդյան 300-ամյակի տոնակատարությանը մասնակցելու համար:
1947 թ. ՍՍՌՄ Գիտությունների ակադեմիայի հոբելյանական սեսիայում կարդացած «Աստղերի էվոլյուցիան և աստրոֆիզիկան» զեկուցման մեջ առաջին անգամ հրապարակել է տվյալներ իր կոմից հայտնագործած նոր տիպի աստղային համակարգությունների՝ աստղասփյուռների վերաբերյալ:
1947-1993 թթ. Հայաստանի Գիտությունների ակադեմիայի նախագահ:
- ընտրվել է Հայկական ՍՍՌ Գերագույն Սովետի դեպուտատ:
- ընտրվել է Ամերիկյան աստղագիտական ընկերության պատվավոր անդամ:
1947 թ. Քաղաքական և գիտական գիտելիքների տարածման հայկական ընկերության վարչության նախագահ:
1948 թ. Սովետական պատվիրակության անդամ Միջազգային աստղագիտական միության (ՄԱՄ) 7-րդ համագումարում (Ցյուրիխ), որտեղ ընտրվել է Միության փոխնախագահ:
1948-55 թթ. Միջազգային աստղագիտական միության (ՄԱՄ) փոխնախագահ:
1948 թ. Հայաստանի Կոմունիստական պարտիայի Կենտրոնական Կոմիտեի անդամ:
1949 թ. Խաղաղության կողմնակիցների Համամիութենական կոնֆերանսում՝ Հայկական ՍՍՌ պատվիրակության ղեկավար (Մոսկվա):
1950 թ. արժանացել է Ստալինյան առաջին կարգի մրցանակի նոր տիպի աստղային համակարգությունների՝ աստղասփյուռների հայտնագործման համար (իր աշակերտ Բ. Ե. Մարգարյանի հետ միասին):
- ՍՍՌՄ Գիտությունների ակադեմիայի կողմից գործուղվել է Բեռլին՝ Գերմանական Գիտությունների ակադեմիայի 250-ամյակի տոնակատարությանը մասնակցելու համար:
- Մասնակցել է ՄԱՄ-ի Գործադիր կոմիտեի Ստոկհոլմի սեսիային:
- Սովետական պատվիրակության ղեկավար՝ աստղագիտական հաստատություններին նվիրված Փարիզի միջազգային կոնֆերանսում:
1950 թ. ՍՍՌՄ Գերագույն Սովետի դեպուտատ:
1951 թ. մասնակցել է ՄԱՄ-ի Գործադիր կոմիտեի Փարիզի սեսիային:
1952 թ. ՍՍՌՄ Գիտությունների ակադեմիայի կոսմոգոնիայի հանձնաժողովի նախագահ:
1952 թ. մասնակցել է Խաղաղության պաշտպանության՝ ժողովուրդների Վիեննայի համաշխարհային կոնգրեսին:
- Սովետական պատվիրակության ղեկավար՝ Միջազգային աստղադիտարան միության 8-րդ համագումարում (Հռոմ):
- Մասնակցել է Սովետական Միության Կոմունիստական Պարտիայի 19-րդ համագումարին:
1953 թ. ընտրվել է Անգլիական թագավորական աստղագիտական ընկերության պատվավոր անդամ:
- Սովետական պատվիրակության ղեկավար Գալակտիկայի կառուցվածքին (Գրոնինգեն, Հոլանդիա) և աստղային սպեկտրներին (Փարիզ) նվիրված Միջազգային աստղագիտական խորհրդակցություններում:
- Ընտրվել է Լյեժի (Բելգիա) Թագավորական գիտական ընկերության թղթակից- անդամ:
- Ընտրվել է ՍՍՌՄ Գիտությունների ակադեմիայի իսկական անդամ:
- Պարգևատրվել է Աշխատանքային Կարմիր Դրոշի շքանշանով՝ անբասիր աշխատանքի և երկարատև ծառայության համար:
1954 թ. մասնակցել է ''Կարծր մասնիկները՝ երկնային մարմիններում'' պրոբլեմին նվիրված Միջազգային աստղագիտական խորհրդակցությանը Լյեժում (Բելգիա):
1954 թ. Լոնդոնի համալսարանի հրավերով այցելել է Անգլիա և այնտեղ կարդացել աստղային դինամիկայի հարցերին նվիրված մի քանի դասախոսություն:
Բացի այդ դասախոսությունից, Մանչեստրի, Էդինբուրգի և Սենտ Էնդրյուսի համալսարաններում անց է կացրել աստրոֆիզիկական կոլոկվիումներ :
1955 թ. ՍՍՌՄ Գերագույն Սովետի պառլամենտական պատվիրակության կազմում այցելել է Գերմանական Դեմոկրատական Ռեսպուբլիկա:
- Հելսինկիում մասնակցել է Խաղաղության ասամբլեայի աշխատանքներին:
1956 թ. Լենինյան մրցանակների կոմիտեի անդամ:
1956 թ. ընտրվել է Ավստրիական Գիտությունների ակադեմիայի թղթակից -անդամ:
- Արժանացել է ֆրանսիական աստղագիտական ընկերության Ժանսենի անվան մեդալի՝ գիտական ծառայույունների համար:
- Մասնակցել է Սովետական Միության Կոմունիստական պարտիայի 20-րդ համագումարին:
1957 թ. Ավստրիական Գիտությունների ակադեմիայի հրավերով մասնակցել է Ակադեմիայի տարեկան գիտական ժողովին: Վիեննայի, Ինսբրուկի ու Գրացի համալսարաններում և Վիեննայի աստղադիտարանում կարդացել է մի քանի դասախոսություն:
- ընտրվել է գերմանական Գիտությունների ակադեմիայի (Բեռլին) թղթակից- անդամ:
- մասնակցել է միգամածությունների գազային դինամիկայի հարցերին նվիրված միջազգային խորհրդակցությանը (Քեմբրիջ, ԱՄՆ):
- այցելել է ամերիկյան խոշորագույն՝ Մաունտ Պալոմարի, Մաունտ Վիլսոնի և Լիկի աստղադիտարանները, որտեղ կարդացել է մի քանի դասախոսություն:
1958 թ. ընտրվել է Արվեստների և Գիտությունների Ամերիկյան ակադեմիայի (Բոստոն) օտարերկրյա պատվավոր անդամ:
- մասնակցել է Սոլվեյի կոնգրեսին (Բրյուսել)՝ նվիրված արտագալակտիկ աստղագիտւթյան կարևորագույն պրոբլեմներին, որտեղ հանդես է եկել «Գալակտիկաների էվոլյուցիայի մասին» զեկուցումով:
1959 թ. ԱՄՆ-ի գիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամ:
- Գերմանիայի Դեմոկրատական Հանրապետության:
- բնախույզների՝ «Լոեպոլդինայի» ակադեմիայի անդամ:
- Կանադայի թագավորական աստղագիտական ընկերության պատվավոր անդամ:
- պարգևատրվել է ԱՄՆ-ի Խաղաղօվկիանոսյան աստղագիտական ընկերության՝ Կատերինա Բրյուսի անվան Ոսկե մեդալով՝ աստղագիտության բնագավառում ներդրված խոշորագույն ծառայությունների համար:
1960 թ. պարգևատրվել է Մեծ Բրիտանիայի Թագավորական աստղագիտական ընկերության Ոսկե մեդալով տեսական աստղաֆիզիկային և աստղագիտությանը նվիրված աշխատությունների համար:
- ընտրվել է ՍՄԿԿ XXII համագումարի պատգամավոր:
1961-1964 թ թ. Միջազգային աստղագիտական միության նախագահ:
1963 թ. շնորհվել է Ավստրալիայի (Կանբերա) Ազգային համալսարանի գիտությունների դոկտորի honoris causa կոչում:
- գործուղվել է ԱՄՆ (Վաշինգտոն, Բոստոն, Փասադենա)՝ մասնակցելու ԱՄՆ-ի գիտությունների ազգային ակադեմիայի 100-ամյակին նվիրված տոնախմբություններին:
1964 թ. մասնակցել է Միջազգային աստղագիտական միության XII համագումարին (ԳՖՀ, Համբուրգ) որպես Սովետական պատգամավորական խմբի ղեկավար:
- «Աստղաֆիզիկա» հանդեսի գլխավոր խմբագիր:
1964-1987 թթ. «Աստղաֆիզիկա» համամիութենական հանդեսի գլխավոր խմբագիր:
1965 թ. շնորհվել է Փարիզի համալսարանի honoris caus դոկտորի գիտական աստիճան:
- Հունգարիայի Գիտությունների ակադեմիայի հրավերով (Բուդապեշտ) դասախոսություններ է կարդացել Ակադեմիայում և Բուդապեշտի աստղագիտական աստղադիտարանում:
1965-1974թթ. Հայկական սովետական հանրագիտարանի (ՀԱ) գլխավոր խմբագիր:
1966 թ.ՍՄԿԿ XXIII համագումարի պատգամավոր:
- ընտրվել է Գիտական Միությունների Միջազգային խորհրդի գործադիր կոմիտեյի անդամ (Բոմբեյում):
1967 թ. շնորհվել է Լիեժի համալսարանի (honoris causа) գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճան (Բելգիա):
- շնորհվել է Պրահայի համալսարանի դոկտորի գիտական աստիճան:
- ընտրվել է Իտալիայի Դեյի Լինչեյի Ազգային ակադեմիայի անդամ:
- որպես Սովետական պատվիրակության ղեկավար` մասնակցել է Աստղագիտության Միջազգային 13-րդ սիմպոզիումին (Պրահայում):
1968 թ. շնորհվել է Սոցիալիստական Աշխատանքի հերոսի կոչում պարգևատրելով «Մուրճ ու մանգաղ» Ոսկե մեդալով` գիտությանը մեծ ծառայությունների և ծննդյան 60-ամյակի առթիվ:
1968 թ. շնորհվել է Վրաստանի Հանրապետության Գիտության վաստակավոր գործչի կոչում:
- Ավստրիայի (Վիենա) 14-րդ Միջազգային Փիլիսոփայական կոնգրեսում հանդես է եկել «Արդի բնագիտությունը և փիլիսոփայությունը» զեկուցումով:
- մասնակցել է Գիտական Միությունների Միջազգային խորհրդի Գլխավոր ասամբլեային` ընտրվելով Միության նախագահ:
1968-1972 թթ. Գիտական Միությունների Միջազգային խորհրդի (Փարիզ) նախագահ:
1968, 1978 թ. շնորհվել է «Սոցիալիստական աշխատանքի կրկնակի հերոս»ի կոչումը:
1969 թ. գիտության բնագավառում ունեցած հաջողությունների համար պարգևատրվել է Կիրիլի և Մեդոֆի 1-ին աստիճանի շքանշանով` Բուլղարիայի ԺողովրդականՀանրապետության ժողովրդական Ժողովի նախագահության կողմից:
- ընտրվել է Լոնդոնի Թագավորական աստղագիտական ընկերության պատվավոր անդամ:
- ընտրվել է Քեմբրիջի (Անգլիա) փիլիսոփայական ընկերության պատվավոր անդամ:
1970 թ. «Գիտելիք» Համամիութենական ընկերության նախագահության կողմից պարգևատրվել է Ա. Ի. Վավիլովի. անվան մեդալով` քաղաքական և գիտական գիտելիքների մասսայականացման գործում ցուցաբերած ծառայությունների համար:
- մասնակցել է «Գալակտիկաների կորիզներ» սիմպոզիումին (Իտալիա, Հռոմ)` հանդես գալով բացման զեկույցով:
- որպես Սովետական պատվիրակության ղեկավար` մասնակցել է Միջազգային աստղագիտական 14-րդ սիմպոզիումին (Անգլիա, Բրայտոն):
- ընտրվել է Հոլանդիայի Թագավորական ակադեմիայի անադմ:
- գործուղվել է Իսպանիա (Մադրիդ)` մասնակցելու Գիտական Միությունների Միջազգային խորհրդի Գլխավոր ասամբլեային, որտեղ հանդես է եկել ԳՄՄԽ-ի գործունեության մասին հաշվետու զեկուցումով: Վերընտրվել է ԳՄՄԽ-ի նախագահ:
- Սլովակիայի Գիտությունների ակադեմիայի կողմից պարգևատրվել է Ոսկե մեդալով` մարդկությանը ցուցաբերած մեծ ծառայությունների և գիտական ու հասարակական լայն գործեունեության համար:
- ՀՍՍՀ նախարարների խորհրդին կից Գիտության և տեխնիկայի գծով Պետական մրցանակներ շնորհող հանձնաժողովի նախագահ:
1971 թ. ՍՄԿԿ XXIV համագումարի պատգամավոր:
- ԱՄՆ-ի Կոնգրեսի հրավերով` որպես ԳՄՄԽ-ի նախագահ մասնակցել է Գիտության և տիեզերագնացության զարգացմանը նվիրված քննարկումներին Վաշինգտոնում:
- այցելել է Գրին-Բենկի ռադիոաստղագիտական աստղադիտարան:
- ընտրվել է Դանիայի Թագավորական ակադեմիայի անդամ:
- Գերմանիայի Գիտությունների ակադեմիայի կողմից (ГДР, Берлин) պարգևատրվել է Հելմհոլցի անվան մեդալով` բնական գիտությունների բնագավառում ունեցած հաջողությունների համար:
- ՍՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի կողմից պարգևատրվել է Մ. Վ. Լոմոնոսովի անվան մեդալով` աստղաֆիզիկայի և աստղագիտության բնագավառում խոշորագույն նվաճումների համար:
1972 թ. Քյոլնի համալսարանի հրավերով Գերմանիայի Ֆեդերատիվ Հանրապետությունում (Քյոլն, Բոնն, Մյունխեն, Հեյդելբերգ)` որպես ՀՍՍՀ ԳԱ պատգամավորության ղեկավար, հանդես է եկել Բյուրականի աստղադիտարանի աշխատանքների մասին զեկուցումով:
- ԳՄՄԽ-ի գործունեության մասին հաշվետու զեկուցումով հանդես է եկել ԳՄՄԽ-ի Գլխավոր ասամբլեայում (Ֆինլանդիա, Հելսինկի):
1973 թ. ընտրվել է Շվեդիայի Փագավորական ակադեմիայի պատվավոր անդամ:
- Շնորհվել է Տորունի` Ն. Կոպերնիկոսի անվան համալսարանի գիտությունների դոկտորի (honoris causa) կոչում (Լեհաստան):
1974 թ. ընտրվել է Նյու-Յորքի Գիտությունների ակադեմիայի պատվավոր անդամ:
- ընտրվել է Բուլղարիայի Գիտությունների ակադեմիայի արտասահմանյան անդամ:
- շնորհվել է Լա-Պլատայի (Արգենտինա) համալսարանի գիտությունների դոկտորի (honoris causa) կոչում:
1988-1996 թթ. Բյուրականի աստղադիտարանի պատվավոր տնօրեն:
1988 թ. արժանացել է Հայաստանի Հանրապետության Պետական մրցանակի:
1989-1991 թթ. ԽՍՀՄ Ժողովրդական պատգամավոր: ԽՍՀՄ Գերագույն Խորհրդի անդամ:
1994 թ. արժանացել է Հայաստանի ազգային հերոսի կոչման:
1994-1996 թթ. ՀՀ ԳԱԱ պատվավոր նախագահ:
1994-1996 թթ. Ռուսաստանի Դաշնության ԳԱ խորհրդական:
1995 թ. «Աստղային համկարգերի դինամիկայի կառուցման շարքի» համար արժանացել է Ռուսաստանի Դաշնության Պետական մրցանակի:
|
|