Cover Image
close this bookՇուքուրյան Յուրի Հայկի (1940-)
View the documentՅու. Հ. ՇՈԻՔՈԻՐՅԱՆԻ ԿՅԱՆՔԻ ԵՎ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՏԱՐԵԹՎԵՐԸ
View the documentՅՈՒ. Հ. ՇՈՒՔՈԻՐՅԱՆԻ ԳԻՏԱԿԱՆ, ԳԻՏԱԿԱԶՄԱԿԵՐՊԱԿԱՆ ԵՎ ՄԱՆԿԱՎԱՐԺԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՌՈՏ ԱԿՆԱՐԿ
Open this folder and view contentsՄԱՏԵՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ

Յուրի Հայկի Շուքուրյանը ծնվել է 1940թ. նոյեմբերի 5-ին Երևանում ծառայողի ընտանիքում։ 1958թ.միջնակարգ դպրոցը ոսկե մեդալով ավարտելուց հետո ընդունվել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտ (ԵրՊԻ), որն ավարտել է գերազանց գնահատականներով 1963թ.՝ ստանալով «մաթեմատիկական հաշվիչ գործիքներ և սարքեր» մասնագիտությունը։ Դեռ 1961թվականից Յու.Հ. Շուքուրյանը աշխատել է որպես ԵրՊԻ գիտահետազոտական սեկտորի լաբորանտ, իսկ ինստիտուտն ավարտելուց հետո եղել է ԵՊԻ-ի ավտոմատիկայի և հեռուստամեխանիկայի ամբիոնի ասիստենտ։

1964թ. նա ընդունվել է Աշխատանքային Կարմիր Դրոշի շքանշանակիր Երևանի պետական համալսարանի ասպիրանտուրա՝ արտադրությունից կտրված։ 1968թ. պաշտպանել է «Եզրափակիչ վիճակով ավտոմատների օպտիմիզացում» թեմայով ֆիզիկա-մաթեմատիկական թեկնածուական թեզը «Տեսական կիբեռնետիկա» մասնագիտությամբ Ուկրաինայի գիտությունների ակադեմիայի կիբերնետիկայի ինստիտուտում։

1967թ. մինչև 1971թ. աշխատել է ՀԽՍՀ ԳԱ Հաշվողական կենտրոնում որպես ավագ ինժեներ, այնուհետև՝ավագ գիտաշխատող, զբաղվել է ավտոմատների տեսության և ԷՀՄ նախագծման ավտոմատացման խնդիրներով։ 1975թ. ստացել է ավագ գիտաշխատողի կոչում։

1971թ. տեղափոխվել է Երևանի մաթեմատիկական մեքենաների գիտահետազոտական իննստիտուտ (ԵՄՄԳՀԻ) էլեկտրոնային hաշվիչ մեքենաների նախագծման ավտոմատացման համակարգերի գծով աշխատանքներն ընդլայնելու կապակցությամբ։ 1971թ. մինչև 1980թ. եղել է ավտոմատ նախագծման համակարգերի մաթեմատիկական ապահովման բաժնի պետ, 1980թ. նշանակվել է Միացյալ Սերնդի ԷՀՄ (ՄՍԷՀՄ-ЕС ЭВМ)-ների և ՆԱԻՐԻ ԷՀՄ-ի ընտանիքի մաթեմատիկական ապահովման բաժանմունքի պետ, ուր աշխատել է մինչև 1986թ.-ի մարտ ամիսը։ ԵՄՄԳՀԻ-ում եղել է Նախագծման Ավտոմատացման Համակարգի գլխավոր կոնստրուկտորի տեղակալ, փոքր ԷՀՄ-ների ծրագրային ապահովման գծով գլխավոր կոնստրուկտորի տեղակալ։

1982թ. Ուկրաինայի գիտությունների ակադեմիայի Վ. Գլուշկովի անվան Կիբերնետիկայի ինստիտուտում պաշտպանել է «ԷՀՄ-ների միկրոծրագրային կառուցվածքների ավտոմատացված նախագծում՝ հիմնված անալիզի և օպտիմիզացիայի ավտոմատային մեթոդներիվրա» թեմայով տեխնիկական գիտությունների դոկտորական թեզ «Հաշվողական մեքենաների և համակարգերի մաթեմատիկական ապահովում» մասնագիտությամբ:

1986 թ. ՀՀ Գիտությունների ակադեմիայի ղեկավարության հրավերով Յուրի Շուքուրյանը ստանձնում է ԳԱԱ-ի Ինֆորմատիկայի և ավտոմատացման պրոբլեմների ինստիտուտի (այն ժամանակ՝ ՀՀԳԱԱ և ԵՊՀ Հաշվողական կենտրոն) տնօրենի պաշտոնը։

Յու.Հ. Շուքուրյանը խոշոր գիտնական է հաշվողական տեխնիկայի և ինֆորմատիկայի (տեղեկատվության) ասպարեզում։ Նրա աշխատանքները զգալի ավանդ ներդրեցին էլեկտրոնային հաշվիչ մեքենաների ավտոմատացված նախագծման (ՆԱՀ-ի), մաթեմատիկական ապահովման, հաշվիչ համալիրների և կիրառական մաթեմատիկայի պրոբլեմների մշակման գործում։ Նրա գիտական հետազոտություններում աչքի ընկնող տեղ են գրավում ԷՀՄ-ների նախագծման և մաթեմատիկական ապահովման խնդիրների լուծման նկատմամբ ավտոմատների և հաշվարկային մոդելների մաթեմատիկական տեսությունների վրա հիմնված կիրառական մոտեցմանը նվիրված աշխատանքները, ԷՀՄ-ների նախագծման ավտոմատացման համար հատուկ ծրագրային ապահովման մշակումները։

Յու.Հ. Շուքուրյանը տևական և բեղմնավոր աշխատանք է կատարել լայն կիրառության արագագործ և հուսալի կառուցվածքով ԷՀՄ-ների ավտոմատ նախագծման ֆորմալացված մեթոդների և ծրագրային միջոցների համալիրի ստեղծման ուղղությամբ։ Նա մշակել է միկրոծրագրային ալգորիթմների արագագործության օպտիմալացման տեսությունն ու մեթոդը, միկրոծրագրերի կառուցվածքների ճշտության որոշման մեթոդները։

Յու.Հ. Շուքուրյանի ղեկավարությամբ և անմիջական մասնակցությամբ մշակված ավտոմատ նախագծման ծրագրերի համալիրները ապահովեցին EC-1045, EC-1046 ԷՀՄ-ների, ինչպես նաև ՆԱԻՐԻ ընտանիքի համալիրների բարձրորակ նախագծումը և դրանց ներդրումը մի շարք կազմակերպություններում։ Նրա գիտա-արտադրական գործունեության հետ անմիջականորեն կապված է ԵրՄՄԳՀԻ-ում ԷՀՄ-ների նախագծման ավտոմատացման ուղղության ստեղծումը։ Նա եղել է «Ավտոպրոեկտ» ՆԱՀ-ի գլխավոր կոնստրուկտորի տեղակալը մաթեմատիկական ապահովման գծով և «Ավտոտեստ» թեմայի գլխավոր կոնստրուկտորը։ Յու.Հ. Շուքուրյանը կատարել է աշխատանքների մի խոշոր շրջափուլ, որը վերաբերում է ԷՀՄ-ների հաշվիչ համալիրների ծրագրային ապահովման մշակմանը։

Յու.Հ. Շուքուրյանի ղեկավարությամբ և նրա անմիջական մասնակցությամբ մշակվել և պետական փորձարկումներ է անցել 65с169, 65с170 արտադրատեսակների ծրագրային ապահովումը։ Այդ արտադրատե-սակների կազմում ստեղծվել է ДОС օպերացիոն համակարգ, որի վերականգնման, համալրման և ցանցային հեռուստամշակման հարուստ միջոցները ապահովում են վերոհիշյալ արտադրատեսակների հուսալի աշխատանքը։ Այդ ժամանակաշրջանում նրա ղեկավարությամբ և անմիջական մասնակցությամբ մշակվել է ЕС-1046 ԷՀՄ-ի ծրագրային ապահովման յուրահատուկ բաղադրիչների շարքը։ Նրա ղեկավարությամբ ծավալվել են գիտական հետազոտությունների և նախագծման ավտոմատացման համար տեսականորեն հիմնավորված ծրագրային գործիքային համակարգերի մշակումը։

Շնորհիվ Յու.Հ. Շուքուրյանի արդյունավետ գործունեության՝լայն աշխատանքներ են ծավալվել նոր ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաներ ստեղծելու աշխատանքներն այնպիսի ասպարեզներում, ինչպիսիք են՝ հումանիտար, Երկրի մասին գիտություններ և այլն։

1990-ական թվականների տնտեսական ճգնաժամի ծանր տարիներինպայքար էր գնում գիտության առկա վիճակը, թեկուզ կորուստներով, միայն պահպանելու մասին: Յու. Շուքուրյանի անուրանալի գիտական և կազմակերպչական գործունեության շնորհիվ այդ տարիներին հաջողվեց ոչ միայն հիմնականում պահպանել ՀՀ ԳԱԱ Ինֆորմատիկայի և ավտոմատացման պրոբլեմների ինստիտուտի(ԻԱՊԻ) գիտական ներուժը, այլ նաև ուրվագծել ինստիտուտի հեռանկարային զարգացման նոր տեսանկյուններ։ Այդ տարիների ինստիտուտի հաջողություններին նպաստեց գիտական կոլեկտիվը, որի կազմում էին ճանաչված գիտնականներ:

Յու. Շուքուրյանի և իր կողմից ղեկավարած բաժնի կողմից ստացվեցին նոր տեսական արդյունքներ տարաբաշխված մաթեմատիկական մոդելների և զուգահեռ հաշվարկների վերաբերյալ։ Նրա գործուն մասնակցությամբ ստեղծվեց ակադեմիայի համակարգչային ցանցը, մշակվեցին ու կատարելագործվեցին ՀՀ ԳԱԱ 30-ից ավելի ինստիտուտներ ընդգրկող ցանցի ծրագրային ապահովման համակարգերը։

Յու. Շուքուրյանի գիտական և գիտակազմակերպական ակտիվ գործունեությունն արժևորվեց 1990թ.՝ նրան ընտրելով ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, իսկ 1996թ.՝ իսկական անդամ (ակադեմիկոս)։Մեծ է նրա ավանդը Հայաստանի տեղեկատվական համակարգչային գիտակրթական ցանցի ստեղծման, զարգացման և եվրոպական-ակադեմիական կառույցների հետ միանալու գործում։ Նրա ակտիվ մասնակցությամբ ստեղծվեցին ԱրմԿլաստերը, հայկական հաշվողական Գրիդ ենթակառույցը և սկսվեցին աշխատանքներ Հայաստանի ազգային գերկոմպյուտերային կենտրոնի ստեղծման ուղղությամբ։ Կենտրոնը կնպաստի հաշվողական գիտությունների զարգացմանը և դրա օգտագործմանը Հայաստանի սոցիալական խնդիրների, տնտեսական պահանջների բնագավառում։

Յուրի Շուքուրյանի ջանքերի շնորհիվ պահպանվեցին և նոր զարգացում ստացան ՀՀ ԳԱԱ միջազգային կապերը ինֆորմատիկայի և հարակից գիտությունների մեջ։ Նրա նախաձեռնությամբ և ղեկավարությամբ երկու տարին մեկ անգամ պարբերաբար կազմակերպվում են Համակարգչային գիտության և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների միջազգային CSIT - Computer Science and Information Technologies գիտաժողովը՝ սկսած 1997 թ.: 2021թ. անցկացվեց 13-րդ միջազգային գիտաժողովը, որին մասնակցեցին ավելի քան 50 արտասահմանյան ճանաչված գիտնականներ։ Ընդհանուր առմամբ նշված գիտաժողովներին մասնակցել և պլենար զեկուցումներ են ներկայացրել արտասահմանյան հայտնի մասնագետներ և գիտնականներ՝ նպաստելով հայ գիտանականների միջազգային կապերի ընդլայնմանը: CSIT գիտաժողովը լայն ճանաչում է ստացել Հայաստանի երիտասարդ գիտնականների պատրաստման գործում:

Մանկավարժական աշխատանքներ է կատարել համատեղության կարգով. եղել է Երևանի պետական համալսարանի համակարգերի տեսության ամբիոնի պրոֆեսոր, ղեկավարել է ասպիրանտների աշխատանքները։ Նրա ղեկավարությամբ թեկնածուական և դոկտորական թեզեր են պաշտպանել 20-ից ավել բարձր որակավորմամբ երիտասարդ մասնագետներ։ Պրոֆ. Յու. Շուքուրյանը հանդիսանում է ՀՀ ԳԱԱ ԻԱՊԻ «Կիբեռնետիկայի և հաշվողական տեխնիկայի մաթեմատիկական հարցեր» պարբերականի գլխավոր խմբագիր, ՀՀ ԳԱԱ «Զեկույցների» խմբագրության անդամ, ՀՀ ԳԱԱ ԻԱՊԻ «Ինֆորմատիկայի» մասնագիտական խորհրդի նախագահ: Երկար տարիներ եղել է ԵՊՀ «Ինֆորմատիկայի և կիրառական մաթեմատիկայի» ֆակուլտետի գիտխորհրդի անդամ:

Համընդհանուր ճանաչման են արժանացել Յու. Շուքուրյանի աշխատանքներն ավտոմատների մաթեմատիկական տեսության և դրա կիրառությունների բնագավառում։ Յու.Հ.Շուքուրյանը ունի գիտական հարյուրից ավել հոդվածներ և մենագրություններ։ Նա ԷՀՄ-ի նախագծման ավտոմատացման մաթեմատիկական հարցերին նվիրված գրքի համահեղինակ է։ Իր օրինակելի աշխատանքային ոճի հատկանիշների շնորհիվ Յուրի Շուքուրյանը 30 տարի գլխավորել է Ինֆորմատիկայի և ավտոմատացման պրոբլեմների ինստիտուտի գործունեությունը, նախ՝ որպես տնօրեն (20 տարի), ապա՝ գիտական ղեկավար։ 2006 թ-ից Յուրի Շուքուրյանը վարում էր ՀՀ ԳԱԱ փոխնագահի պատասխանատու պաշտոնը: 2021թ.-ից ՀՀ ԳԱԱ նախագահության խորհրդականն է:

Պրոֆեսոր Յու. Շուքուրյանը եղել է բազմաթիվ գիտական և գիտատեխնիկական հայրենական և միջազգային հետազոտական նախագծերի ղեկավար և մասնակից: Դրանց թվին են պատկանում INTAS-93-1702 «Արդյունավետսիմվոլիկ հաշվարկ», ISTC նախագիծ A-823 «Բարձր արդյունավետության հաշվողական կլաստերի և տվյալների բազաների ստեղծում Հայաստանում»(2003-2005թթ.), INTAS 2000–447 «Թույլ թվաբանություն»(2001-2004թթ.), «Համընդհանուր ցանցային լեզվի հայերեն մոդուլի մշակում» (Գալուստ Գյուլբենկյան հիմնադրամի դրամաշնորհը)(2004-2006թթ.), պետական նպատակային ծրագիր «Հայաստանի պետական հաշվողական համակարգի ստեղծում»(2004-2006թթ.), "INARMERA-ICT" «Հայաստանի ինտեգրումը դարաշրջանին. ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաներ (2012-2015թթ.) և այլն:

Պրոֆեսոր Յու. Շուքուրյանը անդամակցել է Կոմպյուտերային գիտության և ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաների բնագավառի միջգերատեսչական և պետական հանձնաժողովներին, դրանցից են՝ ՀՀ վարչապետին կից Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների զարգացմանն աջակցող խորհուրդը, ՀՀ նախագահի «Տեխնիկական գիտություններ և ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաներ» մրցանակի շնորհման հանձնաժողովը:

Հայրենական հաշվողական տեխնիկայի զարգացման բնագավառում մատուցած ծառայությունների համար նա 1983 թվականին պարգևատրվել է «Պատվո նշան» շքանշանով և 1980-ին՝ ԽՍՀՄ ԺՏՆՑ-ի մեդալով։ Հայաստանի Հանրապետությունը բարձր է գնահատել Յուրի Շուքուրյանի երկարամյա գիտական գործունեությունը՝ շնորհելով նրան «Սբ. Մեսրոպ Մաշտոց շքանշան և արժանացնելով գիտության վաստակավոր գործչի կոչման։