Նիկողայոս Յակովլևիչ Մառը ծնվել է 1865թ. հունվարի 7-ին Վրացական ՍՍՌ Քութաիսի քաղաքում: Վախճանվել է 1934 թ. դեկտեմբերի 20-ին Լենինգրադում:
1873 թ. սովորել է Օզուրգեթի գավառական դպրոցում:
1884 թ. ավարտել է Քութաիսիի գիմնազիան:
1884 թ. ընդունվել է Պետերբուրգի համալսարանի արևելյան լեզուների ֆակուլտետը:
1888 թ. վրացական «Իվերիա» թերթում լույս է տեսել նրա «Վրաց լեզվի բնույթն ու առաձնահատկությունները» գիտական առաջին հոդվածը:
1890 թ. ավարտել է Պետերբուրգի համալսարանի արևելյան լեզուների ֆակուլտետը:
1891 թ. որպես պրիվատ-դոցենտ դասախոսություններ է կարդացել Պետերբուրգի համալսարանում` հայերեն, վրացերեն, արաբերեն, պարսկերեն և այլ լեզուների վերաբերյալ:
1893-1917 թթ. պեղել է (ընդմիջումներով) Հայաստանի միջնադարյան մայրաքաղաք Անին:
1894 թ. Գերմանիայի Ստրասբուրգ քաղաքում լսել է դասախոսություններ` հին փիլիսոփայության և լեզվաբանության վերաբերյալ:
1894-1895 թթ. լսել է հռչակավոր լեզվաբան Հ. Հյուբշմանի դասախոսությունները` հին հունարեն, գրաբար, պահլավերեն, պարսկերեն լեզուների վերաբերյալ:
1896 թ. Վիեննայում, Հռոմում, Վենետիկում և Ինսբուրգում աշխատել է հին ձեռագրերի վրա:
1898-1899 թթ. աշխատել է Թբիլիսիի և էջմիածնի թանգարաններում պահված ձեռագրերի վրա:
1899 թ. պաշտպանել է մագիստրական դիսերտացիա «Վարդան Այգեկցու առակները» թեմայով:
1900 թ. նշանակվել է Պետերբուրգի համալսարանի հայ-վրացական բանասիրության ամբիոնի վարիչ:
1901 թ. պաշտպանել է դոկտորական դեսերտացիա` «Իպպոլիտ-մեկնություն` երգ երգոց» - ի թեմայով և ստացել է դոկտորի գիտական աստիճան և պրոֆեսորի գիտական կոչում:
1903 թ. լույս է տեսել «Грамматика древнеармянского языка» աշխատությունը:
1905 թ. Երուսաղեմում ուսումնասիրել է վրացերեն ձեռագրերը:
1900-1913 թ. լույս են տեսել «Тексты и разыскания армяно-грузинской филологии» մատենաշարի գրքերը:
1909 թ. ընտրվել է ռուսական կայսերական ակադեմիայի ակադեմիկոս:
1910 թ. գործուղվել է Լազիստան և հրատարակել ճաներեն (լազերեն) լեզվի քերականությունը:
1911 թ. ռուսական հնագիտական ընկերության հանձնարարությամբ, Սմիռնովի հետ միասին գործուղվել է Գառնի և հայտնաբերել «ձկնանման վիշապները»:
1911-1912 թթ. գործուղվել է Սվանեթիա և Աբխազիա, ուսումնասիրվել է աբխազերեն և սվազերեն լեզուները:
1911-1919 թթ. լույս են տեսնում «Яфетические элементы в языках Армении» մատենաշարի ուսումնասիրությունները:
1913-1916 թթ. ուսումնասիրել Հյուսիսային Կովկասի և Դաղստանի լեզուները:
1915-1916 թթ. ակադեմիկոս Հ. Ա. Օրբելու հետ մեկնել է Վան, հայտնաբերել ու ուսումնասիրել ուրարտերեն բևեռագիր արձանագրությունները:
1920-1924 թթ. մշակել է հնէաբանության վերլուծության մեթոդը և գործադրել է մի շարք գիր չունեցող լեզուների ուսումնասիրման և վերլուծման բնագավառում 1920 թ. մեկնել է Իսպանիա և ուսումնասիրել բասկերեն լեզուն:
1922 թ. Վ. Ի. Լենինի անմիջական նախաձեռնությամբ և հանձնարարությամբ հիմնել է նյութական կուլտուրայի պատմության ակադեմիան (ГАИМК), որը ղեկավարել է մինչև իր մահը:
1923 թ. ՍՍՌՄ գիտական աշխատողների համամութենական առաջին համագումարում ընտրվել է կենտրոնական խորհրդի նախագահ:
1925 թ. ընտրվել է Լենինգրադի խորհրդի և համամիութենական արհեստակցական միությունների կենտրոնական խորհրդի (ՀԱՄԿԽ) անդամ:
1925 թ. հիմնադրել է Արևելքի ժողովուրդների ազգագրության և ազգային կուլտուրայի ուսումնասիրության ինստիտուտը և հանդիսացել նրա առաջին դիրեկտորը:
1925-1930 թթ. աշխատել է որպես Լենինգրադի հանրային գրադարանի դիրեկտոր:
1927-1928 թթ. գիտական արշավախումբ է կազմակերպել Հյուսիսային Աֆրիկա` տեղական լեզուները ուսումնասիրելու նպատակով:
1928 թ. ՍՍՌՄ կառավարությունը նրան շնորհել է Լենինյան Մրցանակ` գիտական բարձորակ աշխատությունների համար:
1929 թ. հիմնադրել է կոմունիստական ակադեմիայի մատերիալիստական լեզվաբանության սեկցիան:
1929-1934 թթ. դասախոսություններ է կարդացել Լենինգրադի պետական համալսարանում և Փարիզի արևելյան կենդանի լեզուների ինստիտուտում:
1930 թ. ընտրվել է ՍՍՌՄ գիտությունների ակադեմիայի փոխպրեզիդենտ:
1930 թ. XVI պարտհամագումարը, առանց թեկնածուական ստաժի, ընդունել է կոմունիստական պարտիայի անդամության շարքերը:
1931 թ. պարգևատրվել Լենինի շքանշանով:
1931 թ. հիմնել է ՍՍՌՄ գիտությունների ակադեմիայի հաբեթաբանության ինստիտուտը, որը հետագայում վերանվանվեց «Լեզվի և մտածողության ինստիտուտ»:
1933-1934 թթ. գիտական արշավախումբ է կազմակերպել դեպի Հունաստանի հարավային ափերը և Կիպրոս: Ուսումնասիրել է այնտեղի հնությունները և հուշարձանները: