«Աբգար Ռուբենի Հովհաննիսյանը առանձնահատուկ կշիռ ու հեղինակություն ունեցող ինքնատիպ անհատականություն էր: Նա հավասարապես խոշոր ու ճանաչված էր ինչպես համաշխարհային, այնպես էլ հայոց պատմության բնագավառներում, երկու ասպարեզներում էլ ծանրակշիռ ներդրում է կատարել, մնայուն գործեր ստեղծել: Նա պատմագիտության, հայոց մտավոր կյանքի 20-րդ դարի երկրորդ կեսի ամենախոշոր դեմքերից էր»:

ՌԱԴԻԿ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ
ՎԼԱԴԻՄԻՐ ԲԱՐԽՈՒԴԱՐՅԱՆ

Աբգար Ռուբենի Հովհաննիսյանը ծնվել է Թիֆլիսում 1908 թ. մայիսի 30-ին: Վախճանվել է 1991թ. դեկտեմբերի 3-ին Մոսկվայում:
1924 – 1928 թթ. ԵՊՀ պատմագրական ֆակուլտետի ուսանող:
1925 – 1928 թթ. թարգմանիչ` Անդրկովկասի հեռագրային գործակալությունում:
1928 – 1931 թթ. ԵՊՀ ասպիրանտ:
1931 – 1960 թթ. դասավանդել է ԵՊՀ-ում:
1935 թ. ստացել է պատմական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան:
1938 թ. ստացել է պատմական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճան:
1938 – 1947 թթ. ԵՊՀ գիտական աշխատանքների գծով պրոռեկտոր:
1938 – 1960 թթ. ԵՊՀ Նոր դարի պատմության ամբիոնի վարիչ:
1939 – 1947 թթ. Երևանի քաղխորհրդի գործադիր կոմիտեի անդամ:
1940 թ. Շշորհվել է ՀԽՍՀ Գիտության վաստակավոր գործչի կոչում:
1945 թ. պարգևատրվել է «Պատվո նշան» շքանշանով:
- Պարգևատրվել է «Աշխատանքային արիության համար» մեդալով:
1947 թ. ընտրվել է ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս:
1947 – 1953 թթ. ՀԽՍՀ ԳԱ պատմության ինստիտուտի տնօրեն:
1949 – 1960 թթ. ՀԽՍՀ ԳԱ Հումանիտար գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս- քարտուղար:
1955 թ. պարգևատրվել է «Աշխատանքային կարմիր դրոշի» շքանշանով:
1958 թ. մասնակցել է ԽՍՀՄ և Ֆրանսիայի պատմաբանների 1-ին կոնֆերանսին Փարիզում:
1960 թ. մասնակցել է պատմաբանների 11-րդ միջազգային վեհաժողովին Ստոկհոլմում:
1960 – 1963թթ. ՀԽՍՀ ԳԱ փոխնախագահ:
1961 թ. մասնակցել է ԽՍՀՄ և Ֆրանսիայի պատմաբանների 2-րդ կոնֆերանսին Մոսկվայում։
1961 թ. պարգևատրվել է «Պատվո նշան ,, շքանշանով»: / Երկրորդ անգամ/:
1963 – 1967 թթ. ՀԽՍՀ ԳԱ գիտական կադրերի գծով խորհրդի նախագահ:
1965 – 1967 թթ. ՀԽՍՀ ԳԱ Գիտահրատարակչական խորհրդի նախագահ:
1966 թ. մասնակցել է ԽՍՀՄ և Ֆրանսիայի պատմաբանների 3-րդ կոնֆերանսին Փարիզում։
1967 – 1986 թթ. ՀԽՍՀ ԳԱ փոխնախագահ:
1968 թ. պարգևատրվել է «Աշխատանքային կարմիր դրոշի» շքանշանով: /2-րդ անգամ/։
1969 թ. մասնակցել է ԽՍՀՄ և Ֆրանսիայի պատմաբանների 4-րդ կոնֆերանսին Երևանում:
1970 թ. մասնակցել է պատմաբանների 13-րդ միջազգային վեհաժողովին Մոսկվայում:
1971 թ. մասնակցել է Փարիզի Կոմունայի 100-ամյակին նվիրված միջազգային գիտաժողովին Փարիզում:
- Մասնակցել է ԽՍՀՄ և Ֆրանսիայի պատմաբանների 5-րդ կոնֆերանսին Տուլուզում:
1973 թ. մասնակցել է ԽՍՀՄ և Ֆրանսիայի պատմաբանների 6-րդ կոնֆերանսին Մոսկվայում:
1974 թ. «Կոմունիստական գաղափարները ֆրանսիական մեծ հեղափոխության տարիներին» մենագրության համար արժանացել է ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս Վ. Պ. Վոլգինի անվան մրցանակի:
1976 թ. գլխավորել է խորհրդային պատմաբանների պատվիրակությունը ԽՍՀՄ և Ֆրանսիայի պատմաբանների 7-րդ կոնֆերանսում` Փարիզում և Դիժոնում:
- Պարգևատրվել է «Հոկտեմբերյան հողափոխության» շքանշանով:
1978 թ. մասնակցել է ԽՍՀՄ և Ֆրանսիայի պատմաբանների 8-րդ կոնֆերանսին Մոսկվայում:
1986 – 1990 թթ. ՀՀ ԳԱ նախագահության անդամ:
1988 թ. պարգևատրվել է «Ժողովուրդների բարեկամության» շքանշանով:
1989 թ. մասնակցել է 18-րդ Ֆրանսիական հեղափոխության 200-ամյակին նվիրված «Ֆրանսիական հեղափոխության պատկերը» միջազգային գիտաժողովին Փարիզում:
1990 – 1991 թթ. ՀՀ ԳԱ նախագահության խորհրդական:

Աբգար Ռուբենի Հովհաննիսյանը ծնվել է 1908 թ. մայիսի 30-ին Թբիլիսիում, տոհմիկ մտավորականի ընտանիքում: Տեղում միջնակարգ դպրոցն ավարտելուց հետո 1924 թ. ընտանիքով փոխափոխվում են Հայաստան, որտեղ ընդունվում և մեծ հաջողությամբ ավարտում է Երևանի համալսարանի պատմաբանասիրական ֆակուլտետը: Իր ունակություններով աչքի ընկած քսանամյա երիտասարդը ասպիրանտական ուսուցման համար գործուղվում է Մոսկվա, ուր ակադեմիկոս Վ.Պ. Վոլգինի ղեկավարությամբ մասնագիտանում է համաշխարհային պատմության մեջ: Նա հենց այդ մասնագիտության զարգացմանը նվիրված թեմաներով է պաշտպանում թեկնածուական (1935 թ.) և դոկտորական (1938 թ.) ատենախոսություններ: Ա. Հովհաննիսյանը կարողացավ հմտորեն զուգակցել գիտական, գիտակազմակերպական և մանկավարժական գործունեությունը` դրանցից ամեն մեկում օրինակելի հետք թողնելով: Նա որպես տնօրեն գլխավորեց ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտի աշխատանքները (1947-1953 թթ.), ավելի քան տաս տարի վարեց Ակադեմիայի հասարակական գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս-քարտուղարի (1949-1960 թթ.) և շուրջ քառորդ դար` փոխնախագահի պաշտոնները: Օրինակելի էին նաև փաստերով հագեցված, կուռ տրամաբանությամբ կառուցված նրա դասախոսությունները: Հատկապես Նապոլեոնի ժամանակաշրջանին վերաբերող նրա դասախոսություններին թույլտվություն էին խնդրում և ներկա լինում այդ դասընթացն արդեն անցած բարձր կուրսերի ուսանողներ, անգամ մտավորականության ներկայացուցիչներ: Ա.Ռ. Հովհաննիսյանի գիտական առաջին աշխատությունը նվիրված էր ֆրանսիական սոցիալ-ուտոպիստ Ռետիֆ դե լա Բրետոնի ուսմունքին, նրա գաղափարախոսությանը:
Հաջորդ ուսումնասիրությունում` «Ֆուրյեի հասարակական իդեալների գենեզիսը» աշխատությունում, նոր նյութերի հիման վրա ընդլայնեց ու խորացրեց եղած պատկերացումները այդ խոշոր մտածողի մասին: Գիտական հիմնավորված տեսակետ առաջադրելով` նա ճշգրտեց Ֆուրյեի տեղն ու դերը հասարակական մտքի զարգացման մեջ:
Ճանաչված մասնագետի անուն վաստակած Ա. Հովհաննիսյանը 1940-ական թվականներին համաշխարհային պատմությանը զուգահեռ անցնում է հայագիտության ոլորտը: Ուսումնասիրության նոր ուղղություն է ընտրում, բայց անփոփոխ է թողնում 18-րդ դարի վերջերի և 19-րդ դարի առաջին կեսի իր ընտրած պատմական ժամանակաշրջանը: Նա երեք մենագրություն է նվիրում («Հովսեփ Էմին»-1945, «Ռուսաստանը և հայ ազատագրական շարժումները 18-րդ դարի 80-ական թվականներին»-1947), իսկ երրորդը նվիրված էր Արևելյան Հայաստանը Ռուսաստանին միացնելու հիմնախնդրին և հայ ազատագրական շարժումներին: Հեղինակը հիմնավոր կերպով վերլուծում է Ռուսաստանի արևելյան քաղաքականության և Անդրկովկասը կայսրությանը միացնելու միջազգայի հարաբերությունները: Նա անդրադառնում է մասնավորապես երկրամասի ժողովուրդների պատմության հիմնահարցերին, Ռուսաստանի վարած քաղաքականությանը, հայ հասարակական մտքի պատմությանը և քիչ հետազոտված բազմաթիվ այլ խնդիրների: Նրա աշխատություններն ուղեցույց դարձան հետագա ուսումնասիրողների համար: Պատմագիտական այդ ստեղծագործություններն այսօր էլ պահպանում են իրենց գիտական արժեքը:
Մեծանուն պատմաբանը հայագիտությանը զուգահեռ շարունակում էր զբաղվել նաև արևմտաեվրոպական հասարակական մտքի պատմության ուսումնասիրությամբ: 1966 թ. «Наука» հրատարակչությունը հրապարակ հանեց նրա ծանրակշիռ հետազոտությունը` «Կոմունիստական գաղափարները ֆրանսիական մեծ հեղափոխության տարիներին», որն արժանացավ երկրի և արտասահմանի գիտնականների ամենաբարձր գնահատականին: Աշխատությունը ստացավ ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս Վոլգինի անվան մրցանակ: Անվանի մասնագետները (Բ. Պորշնև, Գ. Կուչերենկո, Վ. Մարկով) Մոսկվայի գիտական ամսագրերում տպագրած գրախոսականներում նշեցին գերազանցապես նոր նյութերի հիման վրա, գիտական բարձր մակարդակով ստեղծված աշխատության անուրանալի արժանիքները` համարելով այն «անգնահատելի ուսումնասիրություն», « ապշեցուցիչ նվաՃում»:
Լայն ճանաչման արժանացած պատմաբանը իր հետազոտությունների ոլորտի մեջ ներառավ նաև հետագա պատմափուլը` 19-րդ դարի առաջին կեսը: Այդ շրջանի հիմնահարցերի ուսումնասիրություններն ընդհանրացրեց նույնպես նորահայտ արխիվային նյութերի և բազմալեզու գրականության հիմքի վրա ստեղծած և 1980-ական թվականներին հրատարակած երկու մենագրություններում: Դրանցում քննարկվում են ֆրանսիական մեծ հեղափոխությանը հաջորդող շրջանում կատարված գաղափարական էվոլյուցիան, հասարակական մտքի զարգացման բազմաբնույթ հարցերը: Մասնագիտական բարձր որակը, պահանջկոտությունն իր և շրջապատի նկատմամբ, անհաշտ վերաբերմունքն ամեն տեսակ սիրողական (դիլետանտական) աշխատանքների հանդեպ հատուկ ու բնորոշ էին Ա.Ռ. Հովհաննիսյանի անհատականությանը: Այդ մոտեցմամբ ավելի քան 30 տարի գլխավորելով ՀՀ ԳԱԱ հասարակական գիտությունները` նա մեծ ավանդ ներդրեց հայագիտության զարգացման գործում: Բազմաթիվ լեզուների իմացությունը, պատմագիտական լայն ու խոր պատրաստությունը, վերլուծելու և ընդհանրացնելու հզոր կարողությունը, կուռ տրամաբանությունը Ա.Ռ. Հովհաննիսյանին հնարավորություն տվեցին և հայագիտության և համաշխարհային պատմության ասպարեզներում ստեղծելու մեծարժեք գործեր: Տաղանդավոր գիտնականը մնայուն հետք թողեց պատմագիտության մեջ:

Հովհաննիսյան, Աբգար Ռուբենի.
Ռետիֆ դը լա Բրետոնը և նրա ուտոպիան: Հ. Ս. Խ. Հ. պետ համալսարանի գիտական տեղեկագիր. - 1930. - Թիվ 6. - էջ 209-279:
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Утопия Ретифа де ла Бретона: Известия АН СССР, VII серия. Отделение общественных наук. - 1931. - № 2. - С. 171-200; № 7. - С. 833-856.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Ретиф де ла Бретон: Ретиф де ла Бретон. Южное открытие, произведенное летающим человеком, или французский Дедал. - М.-Л. - 1936. - С. V-LVIII.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Ретиф де ла Бретон и французский реализм XIX века: Литературный критик. - 1936. - № 7. - С. 41-70.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Генезис общественного идеала Фурье: М.-Л.: Изд-во АН СССР. - 1939. - 224 с.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Источники проектов ассоциаций Фурье: Историк-марксист. - 1939. - № 1. - С. 101-124.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Шарль Фурье: Ер.: Изд-во гос. ун-та. - 1941. - 140 с.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Нашествие Наполеона на Россию и Отечественная война 1812 г.: Коммунист (Ереван). - 1941. - 5 июля.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Иосиф Эмин: Ер.: Изд-во гос. ун-та. - 1945. - 352 с.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Армянское национально-освободительное движение в 60-х гг. XVIII столетия: Известия Академии наук СССР. Серия истории и философии. - 1946. - Т. III, № 2. - С. 135-144.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Россия и армянское освободительное движение в 80-х годах XVIII столетия: Ер.: Изд-во гос. ун-та. - 1947. - 285 с.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Русская дипломатия и армянский вопрос в 80-х годах XVIII столетия: Вопросы истории. - 1947. - № 6. - С. 94-105.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
К истории возникновения "Западни честолюбия": Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների / ՀՍՍՀ ԳԱ. - 1948. - Թիվ 3. - էջ 11-25:
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Несколько замечаний по поводу статьи А.Г. Абрамяна: Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների / ՀՍՍՀ ԳԱ. - 1948. - Թիվ 8. - էջ 69-78:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Աբգար Ռուբենի.
Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների 1948-1949: Պատ . խմբ. Ա. Ռ. Հովհաննիսյան. - Եր. - 1948-1949:
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
По поводу моей книги "Россия и армянское освободительное движение в 80-х годах XVIII столетия": Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների / ՀՍՍՀ ԳԱ . - 1950. - Թիվ 4. - էջ 83-88.
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Աբգար Ռուբենի.
Հայ ազատագրական շարժումները XVIII դարի երկրորդ կեսում: Հայ ժողովրդի պատմություն. Մ. 1. - Եր. - 1951. - էջ 309-318:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Աբգար Ռուբենի.
Հա-ռուսական հարաբերությունները XVIII դարի 80-90-ական թվականններին: Հայ ժողովրդի պատմություն. Մ. 1. - Եր. - 1951. - էջ 318-326:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Աբգար Ռուբենի.
Հայ ժողովրդի պատմություն. Մ. 1.: Խմբ. Ա. Ռ. Հովհաննիսյան. - Եր. - 1951. - 346 էջ:
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Армянское освободительное движение во второй половине XVIII века: История армянского народа. Ч. 1. - Ер. - 1951. - С. 257-265.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Армяно-русские отношения в 80-90-х годах XVIII столетия: История армянского народа. Ч. 1. - Ер. - 1951. - С. 265-273.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
История армянского народа: Ред.: А. Р. Иоаннисян. - Ер. - 1951. - 291 с.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Борьба Англии и Франции против присоединения Армении к России: Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների / ՀՍՍՀ ԳԱ. - 1953. - Թիվ 3. - էջ 46-62.
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Աբգար Ռուբենի.
Ղարաբաղի և Սյունիքի պայքարը թուրքական նվաճողների դեմ իրենց անկախությունը պահպանելու համար 1725-1728 թթ.: Հայ ժողովրդի պատմություն. Մ. 1. - Եր. - 1956. - էջ 370-380:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Աբգար Ռուբենի.
Հայաստանը 18-րդ դարի 30-40-ական թվականներին: Հայ ժողովրդի պատմություն. Մ. 1. - Եր. - 1956. - էջ 381-386:
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Армения: Очерки истории СССР. Период феодализма. Россия во второй половине XVIII в. - М. - 1956. - С. 736-754.
ДОП.ТОЧКИ ДОСТУПА:
Арутюнян П. Т.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Французское посольство в Иране в 1796 г.: Советское востоковедение. - 1956. - № 1. - С. 162-172.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Из истории идей утопического коммунизма во Франции в период Директории: Вопросы истории. - 1957. - № 6. - С. 115-125.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Из истории франко-русских отношений на Востоке в 1807-1808 гг.: Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների. - 1957. - Թիվ 6. - էջ 27-51.
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Աբգար Ռուբենի.
Գրիգորյան Վ. Ռ. Երևանի խանությունը XVIII դարի վերջում (1780-1800): Խմբ. Ա. Ռ. Հովհաննիսյան. - Եր. - 1958. - 224 էջ:
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Присоединение Закавказья к России и международные отношения в начале XIX столетия: АН АрмССР. Ин-т истории. - Ер.: Изд-во АН АрмССР. - 1958. - 447 с.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Шарль Фурье: М.: Изд-во АН СССР. - 1958. - 152 с.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Новая и новейшая история. - 1958. - № 6. - С. 162-165: Manuel F. E. The New World of Henri Saint-Simon, Cambidge (USA). – 1956.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Всемирная история. Т. 6: Член ред. колл.: А. Р. Иоаннисян. - М. 1959. - 830 с.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Из истории утопического коммунизма во Франции в начале XIX столетия: Новая и новейшая история. - 1961. - № 3. - С. 58-69.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Джон Освальд и "Социальный кружок": Новая и новейшая история. - 1962. - № 3. - С. 59-75.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Из истории коммунистических идей в 1792-1796 гг.: Французский ежегодник. - М. - 1962. - С. 100-129.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
"Социальный план" Жана Клода Шапюи: Новая и новейшая история. - 1963. - № 2. - С. 118-132.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Об авторе "Предвесника изменения всего мира" : Новая и новейшая история. - 1964. - № 6. - С. 96-103.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
[Выступление на заседании Всесоюзного совещания о мерах улучшения подготовки научно-педагогических кадров по историческим наукам 18 декабря 1962 г.]: Всесоюзное совещание о мерах улучшения подготовки научно-педагогических кадров по историческим наукам. 18-21 декабря 1962 г. - М. - 1964. - С. 83-87.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Книга о развитии социалистических идей. - Коммунист. - 1964. - № 5. - С. 126-128: История социалистических учений. - М. – 1962. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Мишель Кюбер в годы революции: Французский ежегодник. - М. - 1964. - С. 50-56.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Вопросы истории. - 1965. - № 1. - С. 155-158: Далин В.М. Гракх Бабеф накануне и во время Великой французской революции (1785-1794). - М. – 1963. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Коммунистические идеи в годы Великой французской революции: АН СССР. Ин-т истории. АН АрмССР. - М.: Наука. - 1966. - 432 с.
----------------------------------------
Hovhannisian, Abgar Rubeni.
Sur ľ auteur de " Ľ avant coureur du changement du monde entier ": Annales historiques de la Revolution française / Paris /. - 1966. - № 2(184), P. 1-16.
----------------------------------------
Hovhannisian, Abgar Rubeni.
La premiére ébauche du "plan" de Lange: 1966. - Bd. 1. - P. 16-18.
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Աբգար Ռուբենի.
Շոթա Ռուսթավելի. Ընձենավորը: Խմբ. կոլ. անդամ. Ա. Ռ. Հովհաննիսյան. - Եր. - 1966. - 319 էջ:
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Вопросы истории. - 1967. - № 2. - С. 171-173: Робеспьер М. Избранные произведения в трех томах. - Т. 1-3. - М. – 1965. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Աբգար Ռուբենի.
Դանթե Ալիգիերի. Աստվածային կատագերգություն: Խմբ. կոլ. անդամ. Ա. Ռ. Հովհաննիսյան. - Եր. - 1969. - 805 էջ:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Աբգար Ռուբենի.
Քսենոփոն. Անաբասիս: Խմբ. կոլ. անդամ. Ա. Ռ. Հովհաննիսյան. - Եր. - 1970. - 283 էջ:
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Франсуа Буассель и идея социализма в годы французской революции: Век просвещения. - М. - Париж. - 1970. - С. 289-304.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Робер Франсуа Дебон: Новая и новейшая история. - 1970. - № 4. - С. 36-41.
----------------------------------------
Hovhannisian, Abgar Rubeni.
François Boissel et ľ idée du socialisme pendant la Révolution française: Au siècle des Lumières. - M. - Paris. - 1970. - P. 287-304.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Буассель: Большая советская энциклопедия. - 1971. - Т. 4. - С. 82.
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Աբգար Ռուբենի.
Շեքսպիր. Քրոնիկներ. գիրք 1: Խմբ. կոլ. անդամ. Ա. Ռ. Հովհաննիսյան. - Եր. - 1972. - 535 էջ:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Աբգար Ռուբենի.
Շեքսպիր. Քրոնիկներ. գիրք 2: Խմբ. կոլ. անդամ. Ա. Ռ. Հովհաննիսյան. - Եր. - 1973. - 682 էջ:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Աբգար Ռուբենի.
Բենվենուտո Չելլինիի կյանքը: Խմբ. կոլ. անդամ. Ա. Ռ. Հովհաննիսյան. -Եր. - 1974. - 491 էջ:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Աբգար Ռուբենի.
Էքերման. Զրույցներ Գյոթեի հետ նրա կյանքի վերջին տարիներին 1823-1832: Խմբ. կոլ. անդամ. Ա. Ռ. Հովհաննիսյան. - Եր. - 1975. - 755 էջ:
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Волгин В.П. Очерки истории социалистических идей. С древности до конца XVIII в.: Член ред. колл.: А. Р. Иоаннисян. - М. - 1975. - 295 с.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Волгин В.П. Очерки истории социалистических идей. Первая половина XIX в.: Член ред. колл.: А. Р. Иоаннисян. - М. - 1976. - 419 с.
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Աբգար Ռուբենի.
Շիլլեր. Վալլենշտայն: Խմբ. կոլ. անդամ. Ա. Ռ. Հովհաննիսյան. - Եր. - 1977. - 451 էջ:
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Из истории французского утопического коммунизма в 20-30-х гг. XIX столетия: Новая и новейшая история. -1977. - № 3. - С. 35-51.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
"Проект философской общины" Юпея: Вопросы истории. - 1977. - № 12. - С. 209-214.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Волгин В.П. Развитие общественной мысли во Франции в XVIII веке: Член ред. колл.: А. Р. Иоаннисян. - М. - 1977. - 375 с.
----------------------------------------
Hovhannisian, Abgar Rubeni.
Contribution à ľ histoire des idées communistes de ľépoque de la Grande Révolution française (Jean-Claude Chappuis): La France dans les recherches des historiens soviétiques. - M. - P. - 1977. - P. 60-75.
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Աբգար Ռուբենի.
Վասիլ Դիգենիս Ակրիտաս: Խմբ. կոլ. անդամ. Ա. Ռ. Հովհաննիսյան. - Եր. - 1978. - 231 էջ:
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Волгин В.П. Французский утопический коммунизм: Член ред. колл.: А. Р. Иоаннисян. - М. - 1979. - 336 с.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Волгин В.П. Статьи и выступления: Член ред. колл.: А. Р. Иоаннисян. - М. - 1979. - 276 с.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Жюль Гей и пути развития французского утопического коммунизма в 30-40-ых годах XIX столетия: Новая и новейшая история. - 1980. -№ 1. - С. 80-91; № 2. - С. 120-135.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
К истории французского утопического коммунизма первой полловины XIX столетия: АН СССР. ИН-т всеобщей истории. - М.: Наука. - 1981. - 176 с.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
[Выступление на заседании группы по истории социалистических идей при Институте истории АН СССР от 30 марта 1960 г.]: Дунаевский В.А., Кучеренко Г. С., Западноевропейский утопический социализм в работах советских историков. - М. - 1981. - С. 239-246.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Революционно-коммунистическое движение во Франции в 1840-1841 гг.: АН СССР. Отд-ние истории. - М.: Наука. - 1983. - 272 с.
----------------------------------------
Hovhannisian, Abgar Rubeni.
Les idées communistes pendant la Révolution française: M. : Edition du Progrès. - 1984. - 535 p.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Новая и новейшая история. - 1984. -№ 4. - С. 162-165: Далин В. М. Из истории цоциальной мысли во Франции. - М. – 1984. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Революционно-коммунистическое движение во Франции в 1842-1847 гг.: АН СССР. Ин-т всеобщей истории. - М.: Наука. - 1986. - 336 с.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Революция 1848 года во Франции и коммунизм: АН СССР. Ин-т всеобщей истории. - М.: Наука. - 1989. - 320 с.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Иосиф Эмин: АН АрмССР. Ин-т истории. - Ер.: Изд-во АН АрмССР. - 1989. - 290 с.
----------------------------------------
Hovhannisian, Abgar Rubeni.
La Révolution française et le mouvement socialiste de la première moitié du XIXe siècle: Ľ image de la Révolution française. Communications présentées lors du Congrès Mondiale pour le Bicentenaire de la Révolution. Sorbonne, Paris, 6-12 juillet 1989. Dirigé par Michel Vovell. Paris. - 1989. - V. 3. - P. 1705-1708.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Россия и армянское освободительное движение в 80-х годах XVIII столетия: АН АрмССР. Ин-т истории. - Ер.: Изд-во АН АрмССР. - 1990. - 193 с.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
К истории проникновения идей парламентаризма на Восток: Պատմաբանասիրական հանդես. - 2008. - Թիվ 2. - էջ 271-281.
----------------------------------------
Иоаннисян, Абгар Рубенович.
Отклики на Парижскую Коммуну в армянской печати: Պատմաբանասիրական հանդես. - 2008. - Թիվ 2. - էջ 282-286.
----------------------------------------

Ա. Հովհաննիսյանը` ակադեմիկոս Վ. Պ. Վոլգինի մրցանակի դափնեկիր: Սովետական Հայաստան. - 1975. - 6 ապրիլի:
----------------------------------------
Ա. Ռ. Հովհաննիսյան: Հայաստանի Հանրապետություն. - 1991. - 10 դեկտեմբերի. - Մահախոսական:
----------------------------------------
Ա. Ռ. Հովհաննիսյան: Լրաբեր հասարակական գիտությունների. - 1991. - Թիվ 6. - էջ 160. - Մահախոսական:
----------------------------------------
Ա. Ռ. Հովհաննիսյան: Պատմաբանասիրական հանդես. - 1992. - Թիվ 1. - էջ 234. - Մահախոսական:
----------------------------------------
Աբգար Հովհաննիսյան. 90: Գիտություն. - 1998. - 1-15 հուլիսի:
----------------------------------------
/Աբգար Հովհաննիսյանի ծննդյան 60-ամյակի առթիվ/: Պատմաբանասիրական հանդես. - 1968. - Թիվ 2. - էջ 257-258:
----------------------------------------
Ակադեմիկոս Ա. Ռ. Հովհաննիսյան: / Ծննդյան 60-ամյակի առիթով/: Լրաբեր հասարակական գիտությունների. - 1968. - Թիվ 5. - էջ 115-118:
----------------------------------------
Բարխուդարյան, Վ.
Ակադեմիկոս Աբգար Հովհաննիսյան: / Ծննդյան 100-ամյակի առթիվ/: Պատմաբանասիրական հանդես. - 2008. - Թիվ 2. - էջ 265-270:
----------------------------------------
Գիւզալեան, Գ.
Հայրենիք /Բոստոն/. - 1949. - Թիվ 5. - էջ 103-106: Հովհաննիսյան Ա. Ռ. Հովսեփ Էմին. - 1945. - 352 էջ. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Գրիգորյան, Վ. Ռ.
Աբգար Հովհաննիսյան: Պատմաբանասիրական հանդես. - 1983. - Թիվ 2. - էջ 212-215:
----------------------------------------
Խուդավերդյան, Կ.
Պատմաբան Աբգար Հովհաննիսյան: Սովետական Հայաստան. - 1966. - Թիվ 5. - էջ 101-102:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան Ա. Ռ.: Հայկական Սովետական Հանրագիտարան. - Հ. 6. - Եր. - 1980. - էջ 567-568:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան Ա. Ռ.: Հայկական համառոտ հանրագիտարան. - Հ. 3. - Եր. - 1999. - էջ 392:
----------------------------------------
Մարտիրոսյան, Ռ.
Մեծահամբավ պատմաբանը, գիտության տաղանդավոր կազմակերպիչը և մանկավարժը: / Ակադեմիկոս Աբգար Հովհաննիսյանի ծննդյան 100-ամյակի առթիվ: Գիտություն. - 2008. - Թիվ 2, հուլիս:
ДОП.ТОЧКИ ДОСТУПА:
Բարխուդարյան Վ.
----------------------------------------
Պողոսյան, Վ.
Ակադենիկոս Աբգար Հովհաննիսյան: Ծննդյան 100-ամյակի առիթով: Ազգ. - 2008. - 14 հունիսի:
----------------------------------------
Պօղոսեան, Վ.
Աբգար Յովհաննիսեան. պատմաբանի դիմանկարը: /Ծննդյան 100-ամյակի առիթով/: Հանդէս ամսօրեայ. - 2008. - Թիվ 1-12. - էջ 423-450:
----------------------------------------
Ստեփանյան, Գ.
Հովհաննիսյան Աբգար: Կենսագրական բառարան. - Հ. 2. - Եր. - 1981. - էջ 202-203:
----------------------------------------
А. Иоаннисян - лауреат премии имени академика В.П. Волгина: Коммунист. - 1975. - 30 марта.
----------------------------------------
Абгар Иоанисян: Литературная Армения. - 1968. - № 5. - С. 101-102.
----------------------------------------
Абрамян, А. Г.
О некоторых ошибках проф. А. Р. Иоаннисяна, допущенных в книге "Иосиф Эмин": Вестник: общественных науки / АН АрмССР. - 1948. - № 8. - С. 61-68.
----------------------------------------
Адо, А. В.
Вопросы истории. - 1968. - № 8. - С. 169-171: Иоанисян А. Р. Коммунистические идеи в годы Великой французской революции. - М. - 1966. - 432 с. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Барсегян, Х.
Изучая историю Франции: Коммунист. - 1986. - 23 августа.
----------------------------------------
Бучарадзе, Г. С.
Ретиф де ла Бретонн в России: Тбилиси. - 1972. - С. 81-83.
----------------------------------------
Восканян, В.
Выдающийся советский историк. К 60-летию со дня рождения А.Р. Иоаннисяна: Коммунист. - 1968. - 30 мая.
----------------------------------------
Далин, В. М.
Изучение истории французского социализма (до 1914 г.) в советской науке: Новая и новейшая история. - 1974. - № 2. - С. 151.
----------------------------------------
Далин, В. М.
Историки Франции XIX-XX веков: M. - 1981. - С. 159-160.
----------------------------------------
Далин, В. М.
Выдающийся историк и крупный организатор науки: Вестник общественных наук / АН АрмССР. - 1983. - № 6. - С. 99-103.
ДОП.ТОЧКИ ДОСТУПА:
Микаелян В.
----------------------------------------
Дунаевский, В. А.
Советская историография новой истории стран Запада 1917-1941гг. : М. - 1974. - С. 205-206, 211-212.
----------------------------------------
Дунаевский, В. А.
Изучение западноевропейского утопического социализма в советской историографии (1917-1963): История социалистических учений. Памяти академика В.П. Волгина. - М. - 1964. - С. 34, 42-44, 55-56, 59.
ДОП.ТОЧКИ ДОСТУПА:
Поршнев Б. Ф.
----------------------------------------
Дунаевский, В. А.
Западноевропейский утопический социализм в работах советских историков: М. - 1981. - С. 49-50, 58-61, 73-74, 77-78, 122-127.
ДОП.ТОЧКИ ДОСТУПА:
Кучеренко Г. С.
----------------------------------------
Заходер, Б.
Вопросы истории. - 1946. - № 11-12. - С. 155-157: Иоаннисян А. Р. Иосиф Эмин. - Ер. - 1945. - 352 с. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
И.С. Присуждение премии имени академика В.П. Волгина: Французский ежегодник. - 1974. - М. - 1976. - С. 338.
----------------------------------------
Иоаннисян Абгар Рубенович: Большая советская энциклопедия. - Т. 10. - М. – 1972. - С. 365.
----------------------------------------
Иоаннисян Абгар Рубенович: Советская историческая энциклопедия. - Т. 6. - М. - 1965. - С. 175.
----------------------------------------
Иоаннисян Абгар Рубенович: Советский энциклопедический словарь. - М. - 1980. - С. 506 .
----------------------------------------
Погосян, В. А.
Абгар Рубенович Иоанисян (1908-1991): Новая и новейшая история. - 1992. - № 2. - С. 222.
----------------------------------------
Погосян, В. А.
Абгар Рубенович Иоаннисян: портрет историка: (К 100-летию со дня рождения): Французский ежегодник. - 2008. - М.
----------------------------------------
Поршнев, Б. Ф.
Новая и новейшая история. - 1967. - № 5. - С. 172-174: Иоаннисян А. Р.Коммунистические идеи в годы Великой французской революции. - М. - 1966. - 432 с. - Գրախոսություն:
ДОП.ТОЧКИ ДОСТУПА:
Кучеренко Г. С.
----------------------------------------
Премия имени В.П. Волгина - А.Р. Иоаннисяну: Известия АН СССР. - 1975. - № 2. - С. 127.
----------------------------------------
Ревякин, А. Б.
Новая и новейшая история. - 1987. - № 5. - С. 216-221: Иоаннисян А. Р. К истории французского утопического коммунизма первой половины XIX столетия. - М. - 1981. - 176 с. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Ревякин, А. Б.
Новая и новейшая иатория. - 1987. - № 5. - С. 216-221: Иоаннисян А. Р. Революционно-коммунистическое движение во Франции в 1840-1841гг. -М. - 1983. -272 с. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Ревякин, А. Б.
История социалистических учений. - 1987. - М. - С. 274-279: Иоаннисян А.Р. Революционн-коммунистическое движение во Франции в 1840-1841 гг. - М. - 1983. - 272 с. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Ревякин, А. Б.
Новая и новейшая история. - 1987. - № 5. - С. 216-221: Иоаннисян А. Р. Революционно- коммунистическое движение во Франции в 1842-1847 гг.- М. - 1986. - 336 с. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Семенов, Л. С.
Вопросы истории. - 1961. - № 3. - С. 148-151: Иоаннисян А.Р. Присоединение Закавказья к России и международные отношения в начале XIX столетия. - Ер. - 1958. - 447 с. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Юбилей А.Р. Иоаннисяна: Новая и новейшая история. - 1968. - № 5. - С. 187-188:
----------------------------------------
Godechot, J.
Revue historique. - Paris. - 1987. - № 561. - P. 197-198: Ioannissian A. Les idées communistes pendant la Révolution française. - M. - 1984. - 535 p. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Markov, W.
Zeitschrift für Geschichtswissenschaft /Berlin/. - 1968. - H. 2. - S. 238-239: Иоаннисян А.Р. Коммунистические идеи в годы Великой французской революции. - М. - 1966. - 432 с. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Middell, K.
Zeitschrift für Geschichtswissenschaft. - 1986 - H. 3. - S. 273: Ioannissian A. Les idées communistes pendant la Révolution française. - M. - 1984. - 535 p. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Československý časopis historický /Praha/. - 1982. - № 6. - S. 912: Иоаннисян А. Р. К истории французского утопического коммунизма первой половины XIX столетия. - M. - 1981. - 176 c. – Գրախոսություն:
----------------------------------------