Բաբկեն Նիկոլայի Առաքելյանը ծնվել է 1912 թվականի փետրվարի 1-ին Հայկական ՍՍՀ Հոկտեմբերյանի շրջանի Մրգաշատ (նախկին Գեչրլու) գյուղում։ Վախճանվել է 2004 թ. օգոստոսի 16-ին Երևանում։
1931 թ. ավարտել է Երևանի գյուղատնտեսական տեխնիկումը։
1931-1933 թթ. աշխատել է Եղեգնաձորի շրջանում իբրև ագրոտեխնիկ։
1938 թ. ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի պատմության ֆակուլտետը։
1938-1941 թթ. ՍՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի հայկական մասնաճյուղի պատմության ինստիտուտի ասպիրանտ։
1941 թ. շնորհվել է պատմական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան։
- ՍՍՀՄ ԳԱ հայկական մասնաճյուղի պատմության ինստիտուտի ավագ գիտական աշխատող։
1942-1946 թթ. ծառայել է Սովետական բանակում, մասնակցել է Հայրենական մեծ պատերազմին։
1943 թ. պարգևատրվել է Կարմիր աստղի շքանշանով։
1945 թ. պարգևատրվել է Կարմիր դրոշի շքանշանով և Հայրենական պատերազմի 2-րդ աստիճանի շքանշանով։
1949-1959 թթ. Հայկական ՍՍՀ գիտությունների ակադեմիայի պատմության ինստիտուտի հնագիտության սեկտորի վարիչ։
1955 թ. շնորհվել է պատմական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճան։
1957 թ. շնորհվել է պրոֆեսորի գիտական կոչում։
1958-1990 թթ. «Պատմա-բանասիրական հանդեսի» խմբագրական կոլեգայի անդամ։
1959-1986 թթ. Հայկական ՍՍՀ ԳԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի տնօրեն։
1960 թ. մասնակցել է պատմաբանների միջազգային XI կոնգրեսին (Ստոկհոլմ)։
- Հաստատվել է Հայկական ՍՍՀ ԳԱ նախագահությանը կից պատմության և կուլտուրայի հուշարձանների պահպանման և ուսումնասիրման գիտամեթոդական խորհրդի նախագահ։
1963 թ. մասնակցել է դասական հնագիտության միջազգային XIV կոնգրեսին (Փարիզ)։
1965 թ. շնորհվել է Հայկական ՍՍՀ գիտության վաստակավոր գործչի կոչում։
1968 թ. ընտրվել է Հայկական ՍՍՀ ԳԱ թղթակից-անդամ։
1970-1986 թթ. Հայկական սովետական հանրագիտարանի խմբագրական կոլեգիայի անդամ և հնագիտության և ազգագրության գիտաճյուղային խորհրդի նախագահ։
1972 թ. պարգևատրվել է Հայկական ՍՍՀ Գերագույն սովետի պատվոգրով։
1974 թ. ընտրվել է Հայկական ՍՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս։
1975 թ. մասնակցել է հայկական արվեստին նվիրված միջազգային սիմպոզիումին (Միլան)։
1976 թ. պարգևատրվել է Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանով։
1978 թ. արժանացել է Հայկական ՍՍՀ Պետական մրցանակի։
- Մասնակցել է սոցիալիստական երկրների գիտնականների՝ անտիկ աշխարհի պատմությանը, բանասիրությանը, հնագիտությանը և արվեստին նվիրված միջազգային համաժողովին (Նեսեբր-Բուլղարիա)։
1980 թ. պարգևատրվել է Հայկական ՍՍՀ ԳԱ «Մեծարման գրով»։
1981 թ. հրավիրվել է ԱՄՆ՝ Կալիֆորնիայի (Լոս Անջելոս) համալսարանում դասախոսություններ կարդալու։
1982 թ. պարգևատրվել է Աշխատանքային կարմիր դրոշի երկրորդ շքանշանով՝ պատմագիտության, գիտական կադրերի պատրաստման բնագավառում ունեցած վաստակի համար և ծննդյան 70-ամյակի կապակցությամբ։
1986 թ. արժանացել է Հայկական ՍՍՀ Պետական մրցանակի (2-րդ անգամ)։

Հնագիտության զարգացումը Հայաստանում վերջին տասնամյակներում անխզելիորն կապված է Հայկական ՍՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս, գիտության վաստակավոր գործիչ Բաբկեն Նիկոլայի Առաքելյանի անվան հետ։

Որպես ԳԱ պատմության ինստիտուտի հնագիտության սեկտորի վարիչ, ապա` ԳԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի անփոփոխ տնօրեն, Բաբկեն Առաքելյանը իր կազմակերպչական ընդունակություններով ղեկավարած ինստիտուտը դարձրեց ՀՍՍՀ ԳԱ առաջավոր գիտական կենտրոններից մեկը, իսկ հնագիտությունը՝ հանրապետության համար կարևորագույն գիտական ուղղություններից մեկը, հարստացավ նորանոր նվաճումներով։

Բաբկեն Նիկոլայի Առաքելյանը ծնվել է 1912 թ. փետրվարի 1-ին Հայկական ՍՍՀ Հոկտեմբերյանի շրջանի Մրգաշատ (նախկին Գեչրլու) գյուղում։ Տարրական և յոթամյա կրթությունը ստանալով գյուղում և էջմիածնում, նա 1931 թ. ավարտում է Երևանի գյուղատնտեսական տեխնիկումը, որից հետո շուրջ երկու տարի աշխատում է Եղեգնաձորի շրջանում որպես ագրոտեխնիկ։

1933 թ. Բ. Ն. Առաքելյանն ընդունվում է Երևանի պետական համալսարանի պատմության ֆակուլտետը, որն ավարտում է 1938-ին։ Դեռևս ուսանողական տարիներին աչքի ընկնելով իր աշխատասիրությամբ և ուշիմությամբ, նա գրավում է ակադ. Հ. Օրբելու և ՍՍՀՄ ԳԱ թղթակից–անդամ Կ. Վ. Տրևերի ուշադրությունը։

1938-1941 թթ. եղել է Արմֆանի պատմության ինստիտուտի ասպիրանտ և գիտական աշխատանքի է պատրաստվել Երևանում և Լենինգրադում՝ Հ. Օրբելու ղեկավարությամբ։ 1941 թ. Բ. Առաքելյանը պաշտպանում է թեկնածուական դիսերտացիա՝ «Հայկական պատկերաքանդակները IV—VII դարերում» թեմայով։

Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին՝ 1941 թ. վերջից մինչև 1946 թ. հոկտեմբերը գտնվել է Սովետական բանակում ու մասնակցել Հյուսիսային Կովկասի, Բելոռուսիայի, Լեհաստանի ազատագրմանը և Բեռլինի գրավմանը, աշխատելով բանակի և ռազմաճակատի քաղբաժիններում որպես ագիտատոր և դասախոս։

1946 թ. Բ. Առաքելյանը վերադառնում է գիտահետազոտական աշխատանքի Հայկական ՍՍՀ ԳԱ պատմության ինստիտուտում։

1947-1949 թթ. նա վարել է ԳԱ հասարակական գիտությունների բաժանմունքի գիտական քարտուղարի պաշտոնը, իսկ 1949-1959 թթ. ղեկավարել է պատմության ինստիտուտի հնագիտության և վիմագրության բաժինը։

1954 թ. Բ. Առաքելյանը պաշտպանում է դոկտորական դիսերտացիա, 1957 թ. նրան շնորհվում է պրոֆեսորի կոչում։ 1959 թ.-ից մինչև 1986 թ. Բ. Առաքելյանր վարում է հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի տնօրենի պաշտոնը։

Գիտական ակնառու վաստակի համար 1965-ին նա արժանանում է գիտության վաստակավոր գործչի կոչմանը, 1968-ին ընտրվում է ՀՍՍՀ ԳԱ թղթակից-անդամ, իսկ 1974 թ.՝ ՀՍՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս։

Բ. Առաքելյանի բազմամյա գիտական գործունեության բնորոշ կողմերից մեկը նրա բազմակողմանիությունն է։ Նա երբեք չի սահմանափակվել նեղ բնագավառներով, ձգտել է լայն, ընդգրկուն հայացք ձգել գիտության մի քանի ճյուղերի միաժամանակ։ Նա հանդես է գալիս որպես հնագետ ու պատմաբան և իր աշխատություններում լայնորեն օդտագործում է ինչպես գրավոր, այնպես էլ իրեղեն աղբյուրները. դրա դրսևորումներից մեկն է նրա հետաքրքրությունը Հայաստանի հին և միջնադարյան շրջանների նկատմամբ հավասարապես։ Նման մոտեցումը նրա մոտ ի հայտ է գալիս դեռևս գիտության անդաստանում առաջին քայլերն անելիս։

Հայաստանի վաղ միջնադարյան պատմության տարբեր հարցերի հետ մեկտեղ Բ. Առաքելյանին գրավում են նույն ժամանակաշրջանի արվեստն ու նյութական մշակույթը։ Իր առաջին աշխատանքները Առաքելյանը տարել է ինչպես վաղ միջնադարի քաղաքական և սոցիալ-տնտեսական պատմության, նույնպես և պաշտամունքի ու հավատալիքների հարցերի ուսումնասիրման ուղղությամբ։

Բ. Առաքելյանին հատկապես հետաքրքրել է Հայաստանի պատմության արաբական տիրապետության սկզբնական ժամանակաշրջանը, որի մանրամասն հետազոտմանն է նվիրել մի քանի հոդված։

Աղբյուրների մանրակրկիտ ուսումնասիրման ճանապարհով նա վերագնահատման է ենթարկում Հայաստանի VII դարի երկրորդ կեսի պատմության մի շարք հիմնական հարցեր՝ կապված արաբական տիրապետության հաստատման հետ։ Դրանք են՝ Հայաստանի քաղաքական և տնտեսական վիճակը, հայերի անկախության համար մղվող պայքարը, Թեոդորոս Ռշտունու, Գրիգոր Մամիկոնյանի և Աշոտ Բագրատունու դերը այդ պայքարում՝ կապված առաջին հերթին Թեոդորոս Ռշտունու քաղաքական ծրագրերի հետ, քննարկել է Հայաստանի քաղաքական կողմնորոշման հարցը։

630 թ. հետո Հայաստանի պարսկական մասում ռեալ հնարավորություններ ստեղծվեցին երկրի անկախությունը վերականգնելու համար։ Արաբական և բյուզանդական արշավանքները, ճիշտ է, խափանեցին այս հնարավորությունը, և Հայաստանը ճանաչեց արաբական գերիշխանությունը, բայց, ինչպես ցույց է տալիս Բ. Առաքելյանը, երկրի կախումը արտաքին ուժերից դեռևս ձևական էր, իսկ ենթարկվածության պայմանները ծանր չէին, որի մասին է վկայում նաև տնտեսական և մշակութային կյանքի զարգացումը այդ ժամանակաշրջանում։

Դրությունն արմատապես փոխվում է 698 թ., երբ արաբները վերանվաճում են երկիրը, Հայաստանում նշանակվում է ոստիկան, ով փորձում է ոչնչացնել հայերի ռազմական ուժը և տոհմիկ հողատիրական դասը։ Պատասխանը օտար բռնակալության դեմ լինում է հայերի՝ Սմբատ Բագրատունու գլխավորած ապստամբությունը, որի փայլուն դրվագներից մեկը եղել է արաբների համար աղետաբեր վախճան ունեցած Վարդանակերտի ճակատամարտը։ Վաղ միջնադարյան սոցիալական կյանքի ուսումնասիրման ոլորտը Բ. Առաքելյանը մուտք է գործել երկու ոչ ծավալուն, բայց կարևոր հոդվածներով, որոնցում հաստատվում և պարզաբանվում են մի կողմից «կօշիկ» կոչված, մյուս կողմից «շրջել-կերակրվելու» վաղ ֆեոդալական հասարակության սոցիալ-տնտեսական ոլորտին պատկանող երևույթները։ Աղբյուրների մանրակրկիտ վերլուծման և մեկնաբանման կարողությունների դրսևորումը այդ հոդվածներում վերջիններս դասում է հայ միջնադարյան հասարակական կյանքի երևույթները լուսաբանող լավագույն էջերի շարքը։

Իր ուժերը Բ. Առաքելյանը փորձել է նաև հայ առասպելաբանության և դիցաբանության բնագավառում՝ պարզաբանելով Հայկի և Վահագնի անուններն ու էությունը արտացոլող առասպելների ու ավանդությունների հետ կապված մի շարք հարցեր։ Այդ բնույթի հոդվածների տարբերիչ գիծը նաև նյութական մշակույթի և արվեստի հուշարձանների ընդգրկումն էր՝ որպես առասպելների իմաստը, նրանց ծագումը, ակունքները, զարգացումը բացահայտող կարևոր միջոցի։

Վաղ միջնադարյան գրավոր աղբյուրների ուսումնասիրումը Բ. Առաքելյանը զուգակցում Է նույն դարաշրջանի նյութական մշակույթի և արվեստի հուշարձանների հետազոտության հետ։ Նա շրջում է Հայաստանի տարածքով մեկ և հավաքում ու նկարագրում վաղ միջնադարյան կոթողների, մահարձանների, դամբարանային կառույցների ու եկեղեցիների վրա հանդիպող կրոնական (Աստվածաշնչի մոտիվներով) աշխարհիկ (ֆեոդալական կենցաղ, ժողովրդի զբաղմունք), առասպելական և սիմվոլիկ բնույթի քանդակներ։

Դաշտային նպատակասլաց աշխատանքների արդյունքները ամփոփվեցին «Հայկական պատկերաքանդակները IV—դարերում» թեկնածուական դիսերտացիայում, որը հետագայում լույս տեսավ առանձին գրքով։ Աշխատությունն ընդհանրացնում էր հայ միջնադարյան արվեստի քիչ ուսումնասիրված մի բնագավառ, որի նշանակությունը վաղ միջնադարյան գեղագիտական հայացքների, գաղափարախոսության, կենցաղի ճանաչման համար մեծ է։ Ուշադրության են արժանի աշխատության մեջ բացահատվող մշակութային կապերը՝ վաղ քրիստոնեական երկրների և Սասանյան Իրանի հետ։

Հին Հայաստանի հելլենիստական ժամանակաշրշանի նյութական մշակույթի ուսումնասիրման ուղղությամբ առաջին քայլերն արվել էին դեռևս 1931 թ. Վաղարշապատում Աշխարբեկ Քալանթարի կողմից։ Այսուհանդերձ հայ հնագիտությունը համառորեն շարունակում էր կողմնորոշվել դեպի նախնադարյան Շենգավիթ), ուրարտական (Կարմիր բլուր) և միջնադարյան (Դվին) ժամանակաշրջանները՝ շրջանցելով հայ մշակույթի զարգացման համարյա մի ամբողջ հազարամյակ տևող ժամանակահատված։

Այդ բացը լրացնելու առաջին քայլերը կատարվելու էին Գառնիում՝ Բ. Առաքելյանի ղեկավարությամբ։ Ամրոցի ներսում գտնվող հեթանոսական տաճարի ավերակները և գյուղի գերեզմանոցում հայտնաբերված հունարեն արձանագրությունը կանխագծում էին այստեղ 1949 թ. ծավալված աշխատանքների հեռանկարները։ Դրանք հաստատվեցին հենց առաջին տարիներին, երբ բացվեց ամրոցի պարիսպը՝ հին Հայաստանի քաղաքացիական ճարտարապետության փառահեղ կոթողը։

Գառնիի պեղումների ընթացքում ձեռք բերած հետագա հաջողությունները ուրվագծեցին Հայաստանի մ. թ. առաջին դարերի նշանավոր հուշարձաններից մեկի պատկերը։ Պալատական շենքն իր բազմաթիվ բաժիններով, բաղնիքը ջեռուցման իր յուրահատուկ սիստեմով և ինքնատիպ խճանկարով, դամբարանադաշտը իր նյութերով գալիս էին առարկայորեն բնութագրելու հին Հայաստանի նյութական մշակույթի բարձր մակարդակը։

Պեղումներն այստեղ լույս էին սփռում ոչ միայն անտիկ ժամանակաշրջանի վրա։ Ամրոցի ընդերքը պահպանել է մ. թ. ա. III հազարամյակի վաղ բրոնզեդարյան մշակույթի շոշափելի հետքեր։ Սակայն Գառնիի պեղումները հին Հայաստանի մշակույթի հետ կապված բոլոր հարցերին չէ որ ի վիճակի էին պատասխան տալ։ Իր ուսումնասիրողին էր սպասում բուն հելլենիստական դարաշրջանի մ. թ. ա. III-I դարերի մշակույթը։

Այդ նպատակով Գառնիին զուգընթաց Բ. Առաքելյանը 1962 թ. ձեռնարկեց Արմավիրի պեղումները, որոնք հենց սկզբից բացահայտեցին առնվազն երեք՝ ուրարտական, միջնադարյան և միջանկյալ շերտերի գոյությունը։

Պեղումները պարզեցին այդ միջանկյալ շերտի բաղադրատարրերը՝ վաղ հայկական և մ. թ. առաջին դարերի որոշ մնացորդների կողքին հելլենիստական ժամանակաշրջանի թանձր շերտի առկայությունը։

Տրայանոս կայսեր լատիներեն մեծ արձանագրության հայտնաբերումը Արտաշատի քաղաքային տարածքի ծայրամասում արագացրեց պատմական Հայաստանի հռչակավոր մայրաքաղաքի հնագիտական հետազոտությունը։ Քաղաքը պետք է տեղադրված լիներ Արաքսի ափին, Խորվիրապի բլուրներում և նրանց ստորոտում փռված դաշտերում։ Այդ էին վկայում գրավոր աղբյուրները, այդ մասին էր հուշում տեղանքը։ Մնում էր փորձել պեղումներ կատարել այս հսկա տարածքում և հաստատել արված ենթադրությունները։ Բ. Առաքելյանը այդ կատարեց մեծ հմտությամբ և վարպետությամբ։

1970 թ. Խորվիրապի բլուրներում սկսվեցին պեղումները։ Հայ և օտար պատմիչները դրվատանքով են խոսել հին Հայաստանի մայրաքաղաքի մասին, նշել նրա հիմնադրման հանգամանքները, ընդգծել նրա շուրջ կեսհազարամյա կյանքի վեհությունը, անդրադարձել ճակատագրից նրան հասած հարվածներին, արձանագրել նրա վերջնական անկումը։ Պեղումները պետք է առարկայական բնույթ տային այդ տեղեկություններին։

Պարզվեց՝ Արտաշատը ամայի տեղում չէր կառուցված։ Պեղումները ցույց տվեցին, որ այնտեղ, ինչպես Խորվիրապի բլուրների վրա, եղել է ուրարտական մի հուշարձան, հավանաբար դաշտում տարածվող ուրարտական բնակավայր՝ իր միջնաբերդով։ էրեբունիից հետո Արգիշտի 1-ինը արևմուտքում հիմնադրեց Արգիշտիխինիլին, հյուսիսում՝ էլար-Ղարանին և Կիեխունին, արևելքում հասավ մինչև Գառնի։ Ինչո՞ւ միայն հարավը պիտի մնար չնվաճված։ Հավանաբար Խորվիրապի ուրարտական բնակավայրի հիմնադիրը նույն Արգիշտին է։

Հելլենիստական քաղաքաշինության սկզբունքներով կառուցված Արտաշատը (այդ մասին են վկայում նաև Բ. Առաքելյանի պեղումները 8-րդ բլուրում) չէր կարող անմասն մնալ ուրարտական քաղաքաշինության ավանդույթների ազդեցությունից։ Ուրարտական քաղաքը, թեկուզ և արդեն ավերված վիճակում, իր գոյության փաստով ամրապնդում է այս միտքը։

Եվ այսպես, ամեն մի բլուրի պեղումները պատմամշակութային նոր տեսանկյուններ և նոր հեռանկարներ էին բացում։ Հելլինիստական և հռոմեական դարաշրջանի հայ մշակույթը նոր, անսպասելի կերպարանք ստացավ, որը հնագիտական նյութերի խորն ու բազմակողմանի ուսումնասիրմանը զուգընթաց, անշուշտ, կփայլփլի նորանոր երանգներով։ Պաշտպանողական կառույցները, ինչպես նաև շենքերի համալիրները, անտիկ արձանագործության հոյակապ նմուշները, ոսկե զարդերը, քարավաններով Արտաշատ բերված ապրանքներին վերաբերող մի քանի հազար կնքադրոշմները, հայկական և օտարերկրյա դրամները և այլ գյուտեր վկայում են պեղումների անգնահատելի նշանակության մասին Հայաստանի հելլենիստական և հռոմեական ժամանակաշրջանի նյութական մշակույթի ուսումնսսիրման գործում։ Գառնիի, Արմավիրի և Արտաշատի հնագիտական պեղումների գլխավոր արդյունքը հանդիսացավ հին հայկական (III դ. մ. թ.ա.- III դ. մ. թ.ա.) նյութական մշակույթի բացահայտումը և ուսումնասիրությունը։

1958 և 1964 թթ. Բ. Առաքելյանը հրատարակում է իր դոկտորական դիսերտացիան՝ «Հայաստանի քաղաքները IX-XIII դարերում», երկու ստվարածավալ հատորով, որը նվիրված է զարգացած միջնադարի կարևորագույն պրոբլեմներից մեկին։ Անիի և Դվինի պեղումները նպաստավոր նախադրյալներ հանդիսացան նման աշխատանքի ստեղծման համար, որը շատ բանով հիմնվում էր նաև հայ և օտար պատմիչների հաղորդումների, միջնադարյան ձեռագրերի ու վիմական արձանագրությունների տվյալների, ազգագրական նյութերի վրա։ Այս աշխատության մեջ բազմակողմանիորեն քննության է առնված քաղաքների պատմությունը, դրանց առաջացումն ու զարգացումը IX-XI դարերում, դրանց վերելքը սելջուկյան արշավանքներից հետո XII—XIII դարերում, քաղաքների անկումը մոնղոլական տիրապետության ժամանակ, ինչպես նաև վեր են հանված զարգացած ֆեոդալիզմի շրջանի հայկական քաղաքների ներքին կյանքը, սոցիալական հարաբերությունները, վարչական կառուցվածքը, արհեստավորական միությունների (համքարություններ), արհեստների ու առևտրի զարգացման հետ կապված բազմաթիվ հարցեր։

Բ. Առաքելյանը եռանդուն մասնակցություն է ցուցաբերել մի այնպիսի կարևոր հրատարակության իրագործմանը, ինչպիսին հայ ժողովրդի պատմության ութհատորյակն է։ Նրա գիտական անմիջական ղեկավարությամբ լույս տեսած 3-րդ հատորը նվիրված է զարգացած միջնադարի պատմությանը. հատորի ստվար հատվածները նրա գրչին են պատկանում (Բագրատունիների շրջան, երկրի սոցիալ-տնտեսական կյանք)։

1976 թ. Բ. Առաքելյանը լույս է ընծայում «Ակնարկներ Հին Հայաստանի արվեստի պատմության (մ. թ.ա. VI դ.-մ. թ. III դ.)» մենագրությունը, որի մեջ ի մի են բերված սովետահայ հնագիտության նվաճումները Հին Հայաստանի նյութական մշակույթի՝ մասնավորապես արվեստի ուսումնասիրման ուղղությամբ։ Գրքի յոթ բաժիններում մանրամասն բնութագրված են քանդակագործության ծավալային և բարձրաքանդակ կոթողները, կիրառական արվեստի քարե և մետաղե առարկաները, հին հայկական դրամների ձևավորման արվեստը, գեղարվեստական խեցեղենը և ապակին, մոնումենտալ խճանկարային գեղանկարչությունը։ Գիրքը պատկերազարդված է 110 սև-սպիտակ տախտակներով։

Սույն աշխատությունը հայտանշում է Հայաստանի նյութական հետազոտման մի նոր փուլ, երբ մենք, վերջին տասնամյակների ընթացքում կատարված հնագիտական ուսումնասիրությունների հետևանքով, արդեն գործ ունենք ոչ թե առանձին ու պատահական իրերի ու երևույթների հետ, այլ այնպիսի մի զանգվածի, որը հնարավորություն է տալիս միավորել եղածը կապակցված սիստեմատիկ շարադրանքի մեջ և ստեղծել ամբողջական պատկեր։

Հեղինակը ոչ միայն դասակարգել է հուշարձանները ըստ արվեստի ճյուղերի, այլև նաև հանրագումարի է բերել նրանց զարգացման ընթացքի պատմական պարբերացման գծով կատարված փորձերը և հաստատել վաղ հայկական, վաղ և ուշ հելլենիստական, ուշ անտիկ շրջանների առկայությունը, շրջաններ, որոնցից յուրաքանչյուրը բնութագրվում է տեղական-ավանդական և դրսից թափանցված միանգամայն նոր տարրերի ուրույն փոխհարաբերությամբ և սինթեզով։ Բացահայտվեցին Հայաստանի մշակութային սերտ կապերը հին աշխարհի մշակույթի հետ։ Իր այս աշխատության համար Բ. Առաքելյանը 1978 թ. արժանացավ Հայկական ՍՍՀ Պետական մրցանակի։

Բ. Առաքելյանը տնօրինության տարիներին Հայկական ՍՍՀ ԳԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտը դառնում է հանրապետության գիտական կարևոր օջախներից մեկը, որտեղ արդյունավետ գիտահետազոտական աշխատանքներ են տարվում Հայաստանի հնագիտության, հայ ազգագրության, բանահյուսության, մարդաբանության ուղղությամբ։ Այս մասին են վկայում ինստիտուտի՝ հանրապետությունում և նրա սահմաններից դուրս բեղմնավոր աշխատանք ծավալող բազմաթիվ արշավախմբերը, ինչպես նաև հրատարակած աշխատությունները, մանավանդ «Հնագիտական պեղումները Հայաստանում» (17 պրակ), «Հայաստանի հնագիտական հուշարձանները» (11 հատոր), «Դիվան հայ վիմագրության» (6 պրակ), «Հայ ազգագրություն և բանահյուսություն» (13 գիրք), «Հայ ժողովրդական հեքիաթներ» (11 հատոր) արդեն լայն ճանաչում ստացած մատենաշարերը։

Ուշագրավ է նաև Բ. Առաքելյանի կատարած գիտամանկավարժական աշխատանքը Երևանի պետական համալսարանում և այլուր։ Նրա՝ հին Հայաստանի մշակույթին նվիրված դասընթացները ծանոթացնում էին մեր ուսանողությանը Հայաստանի հնագիտության նվազ ուսումնասիրված ժամանակաշրջանի կապակցված պատկերին։

Այդ դասընթացները և առավելապես Բ. Առաքելյանի ղեկավարած արշավախմբերը դարձել են հնագիտական կադրերի պատրաստման իսկական դարբնոց։ Այստեղ հասակ են առել բազմաթիվ մասնագետներ, որոնք հաջողությամբ լուծում են գիտական բարդ ու կարևոր խնդիրներ։

Նրա ղեկավարությամբ պաշտպանվել է թեկնածուական 9 ատենախոսություն:

Բ. Առաքելյանը անսպառ եռանդով և բազմակողմանի գիտելիքներով վճռականորեն նպաստեց հնագիտության զարգացմանը Հայաստանում։

«Կօշիկը» որպես սոցիալական տերմին //Տեղեկագիր ՍՍՀՄ ԳԱ հայկական ֆիլիալի.- 1940.- № 3.- Էջ 75-79:

Նյութեր Դվին քաղաքի պեղումներից //Խորհրդային արվեստ.- 1940.- № 4.- Էջ 47-55:


Ժամանակագրական դիտողություններ //Տեղեկագիր ՍՍՌՄ ԳԱ հայկական ֆիլիալի.- 1941.- № 1.- Էջ 61-73:

Հայաստանը արաբական տիրապետության առաջին շրջանում և հայերի պայքարն անկախության համար: Գիտական ժողովածու` նվիրված Հայաստանում սովետական իշխանության հաստատման 20-ամյակին.- Երևան, 1941.- Էջ 65-105:

Հայերի ապստամբությունը արաբական լծի դեմ 703 թվին //Տեղեկագիր ՍՍՌՄ ԳԱ հայկական ֆիլիալի.- 1941.- № 5-6.– Էջ 55-62:

Հայկ-Օրիոն //Տեղեկագիր ՍՍՌՄ ԳԱ հայկական ֆիլիալի.- 1941.- № 8.- Էջ 29-36:


Առաքելյան Բ. Ն. Հայ ժողովրդի պատմություն։ Մաս առաջին։ Հնագույն ժամանակներից մինչև XVIII դարի վերջը /Խմբագիրներ՝ Մ. Ներսիսյան, Կ. Ղաֆադարյան.- Երևան: Արմֆանի հրատ․, 1943.- 271 էջ.- Գրախոսություն /Բ. Հարությունյան, Խ. Սամուելյան, Հ. Հարությունյան, Ս. Պողոսյան //ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների.- 1945.- № 1-2.- Էջ 133-146:


Շահագործման մի ձևի մասին հին Հայաստանում //ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղկագիր հասարակական գիտությունների.- 1946.- № 10.- Էջ 61-64:

Տոկարսկի Ն. Մ. Հին Հայաստանի ճարտարապետությունը.- Երևան, 1946.- 382 էջ.– Գրախոսություն /Բ․ Ն․ Առաքելյան, Վ․ Հարությունյան //ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների.- 1948.- № 2.- Էջ 79-88:


Լեո: «Հայոց պատմություն»։ Հ. 2 /Առաջաբանը՝ Բ. Ն. Առաքելյանի; Խմբագիրներ՝ Բ. Ն. Առաքելյան, Մ. Գ. Ներսիսյան.- Երևան, 1947.- XX, 764 էջ:


Միգրացիոն տեսությունը և հայ ժողովրդի առաջացման հարցը.- Երևան: ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1948.- 48 էջ:

Հայ ժողովրդի պատմության մի քանի հարցերի քննարկումը Ն. Մառի աշխատություններում //Ն. Մառի անվան կաբինետի աշխատություններ.- 1948.- № 3.- Էջ 73-102:

Մառը և կովկասագիտության գիտական հիմունքների մշակումը //ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղկագիր հասարակական գիտությունների.- 1948.- № 3.- Էջ 27-47:

Պրոֆ. Ա. Ղարիբյանի «Սովետական հայագիտության հիմունքները» զեկուցման առթիվ //ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղկագիր հասարակական գիտությունների.- 1948.- № 2.- Էջ 89-91:

Հայկական ՍՍՌ և Վրացական ՍՍՌ գիտությունների ակադեմիաների հասարակական գիտությունների բաժանմունքների միացյալ գիտական սեսիան //ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղկագիր հասարակական գիտությունների.- 1948.- № 7.- Էջ 85-98:


Հայկական պատկերաքանդակները IV-VII դարերում.- Երևան: ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ․, 1949.- 128 էջ, 21 թ. նկ.:


ԺԴ դարի հայերեն ձեռագրերի հիշատակարաններից /Խմբագիր` Բ. Ն. Առաքելյան; Կազմեց` Լ.Ս. Խաչիկյան.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ․, 1950.- 757 էջ:

Հարությունյան Վ. Մ. Դվինի V-VII դդ. ճարտարապետական հուշարձանները //Խմբագիր` Բ. Ն. Առաքելյան.- Երևան: Տպ․ Հայպետհրատի, 1950.- 122 էջ:

Раскопки крепости Гарни //Вестник АН СССР.- 1950.- № 10.- С. 74-76.

Пиотровский Б. Б. Кармир-блур. 1. Результаты работ археологической экспедиции Института истории АН АрмССР и Гос. Эрмитажа 1939-1949 годов //Ред.: Б. Н. Аракелян.- Ереван: Изд-во АН АрмССР, 1950.- 100 с.- 16 л. ил.- (Археологические раскопки в Армении; № 1).


Հայ ժողովրդի պատմություն: Մ. 1 / Բ. Ն. Առաքելյան, Բ. Բ. Պիատրովսկի, Մ. Ս. Հասրաթյան, Տ. Ս. Երեմյան, Գ. Գ. Միքայելյան, Ա. Ռ. Հովհաննիսյան.- Երևան: Տպ․ Հայպետհրատի, 1951.- 347 էջ։

Դիտողություններ վիշապաքաղ Վահագնի մասին //ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղկագիր հասարակական գիտությունների.- 1951.- № 2.- Էջ 75-81:

Հնագիտության խնդիրները Ի. Վ. Ստալինի լեզվաբանական ուսմունքի լույսի տակ //ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղկագիր հասարակական գիտությունների.- 1951.- № 6.- Էջ 53-60:

ՀՍՍՌ ԳԱ պատմության ինստիտուտի Գառնիի հնագիտական էքսպեդիցիայի 1950 թ. աշխատանքները //ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղկագիր հասարակական գիտությունների.- 1951.- № 3.- Էջ 55-62:

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Մ. 1 /Բ. Բ. Պիոտրովսկի, Ս. Տ. Երեմյան և ուրիշն.; Խմբագիրներ՝ Բ. Ն. Առաքելյան, Ա. Ռ. Հովհաննիսյան.- Երևան: Տպ․ Հայպետհրատի, 1951.- 347 էջ:

Гарни. [Вып.] 1. Результаты работ археологической экспедиции Института истории АН Армянской ССР 1949-1950 гг.- Ереван: Изд-во АН АрмССР, 1951.- 91 с., 18 л. ил.- (Археологические раскопки в Армении; № 3).

Археологические открытия в Армении //Вестник древней истории.- 1951.- № 1.- С. 265-267.

Раскопки крепости Гарни: (Основные результаты работ Гарнийской археологической экспедиции Института истории АН АрмССР в 1949-1950 гг.) //Вестник древней истории.- 1951.- № 4.- С. 101-114.


Հին հայկական մանրանկարչություն /Առաջաբանը՝ Բ. Ն. Առաքելյանի; Խմբագիրներ՝ Բ. Ն. Առաքելյան, Ռ. Գ. Դրամբյան.- Երևան։ Տպ․ Հայպետհրատի, 1952.- [51] էջ, 60 թ. նկ.:

Пиотровский Б. Б. Кармир-Блур. 2. Результаты работ археологической экспедиции Института истории АН АрмССР и Гос. Эрмитажа 1949-1950 гг. /Ред.: Б. Н. Аракелян.- Ереван: Изд-во АН АрмССР, 1952.- 88 с., 24 л. ил.- (Археологические раскопки в Армении; № 2).

Древнеармянская миниатюра /Предисл.: Б. Н. Аракелян.- Ереван, 1952.- С. 23-24.


Значение раскопок в Гарни для изучения культуры древней Армении //Вестник древней истории.- 1953.- № 3.- С. 151-159.


Գառնիի պեղումների մի քանի արդյունքները և նրանց նշանակությունը //Գրական թերթ.- 1954.- 30 հունվարի:

О новооткрытой мозаике в Гарни //Известия АН АрмССР. Общественные науки.- 1954.- № 7.- С. 111-118.


Սահինյան Ա. Քասաղի բազիլիկայի ճարտարապետությունը /Պատ․ խմբ․՝ Բ. Ն. Առաքելյան, Ս. Խ. Մնացականյան.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 303 էջ:

Գառնիի պեղումները //Սովետական գրականություն և արվեստ.- 1955.- № 2.- Էջ 133-143:

Очерки по истории философской и общественно-политической мысли народов СССР.- Москва.- 1955.- Т. 1.- С. 68-81.- Общественно-политическая и философская мысль в Армении /Б. Н. Аракелян, Х. Н. Момджян, Л. С. Хачикян, В. К. Чалоян.


Հայ ժողովրդի պատմություն: Մ. 1: Ձեռնարկ միջնակարգ դպրոցների համար /Ս. Տ. Երեմյան, Մ. Ս. Հասրաթյան, Գ. Գ. Միքայելյան, Ա. Ռ. Հովհաննիսյան, Բ. Բ. Պիատրովսկի; Խմբագիր՝ Բ.Ն. Առաքելյան.- Երևան: Հայպետուսմանկհրատ, 1956.- 424 էջ:

Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական զարգացման մակարդակը XI-XIII դարերում և վերածնության հարցը //ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղկագիր հասարակական գիտությունների.- 1956.- № 5.- Էջ 81-117:

Мозаика из Гарни //Вестник древней истории.- 1956.- № 1.- С. 143-156, 6 л. ил.

Развитие ремесел и товарного производства в Армении в IX-XIII веках //Советская археология.- 1956.- Т. 26.- С. 118-152.


Հովսեփ Օրբելի: (Ծննդյան 70-ամյակի առթիվ) //ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղկագիր հասարակական գիտությունների.- 1957.- № 3.- էջ 3-7 [Անստորագիր]:

Ղաֆադարյան Կ. Գ. Սանահինի վանքը և նրա արձանագրությունները /Խմբագիր՝ Բ. Ն. Առաքելյան.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1957.- 209 էջ։

Гарни. [Вып.] 2. Результаты работ Гарнийской археологической экспедиции 1951-1955 гг. (Античный период).- Ереван: Изд-во АН АрмССР, 1957.- 93 с., 16 л. ил.- (Археологические раскопки в Армении; № 7).

Труды объединенной научной сессии Академии наук СССР и академий наук закавказских республик по общественным наукам (29 марта-2 апр. 1954 г.).- Баку, 1957.- С. 332-340.- Значение Гарни в изучении культуры древней Армении.

Иосиф Абгарович Орбели: [Биобиблиогр.] /Сост.: Н. С. Власян, А. С. Манасерян, М. А. Бартикян.- Ереван, 1957.- С. 9-34.- Краткая характеристика научно-педагогической и общественной деятельности.


Քաղաքները և արհեստները Հայաստանում IX-XIII դարերում: 2 հատորով։ Հ․ 1.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1958.- 376 էջ, 76 թ. նկ., 1 թ. քարտեզ:

Հայաստանի միջնադարյան քաղաքների բնակչության սոցիալական կազմը //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1958.- № 2.- Էջ 39-66:

Կազմերի զարդարման արվեստը միջնադարյան Հայաստանում //Բանբեր Մատենադարանի.- 1958.- № 4.- Էջ 182-203:


Ապրանքային արտադրության և արհեստագործության տեխնիկայի զարգացումը Հայաստանում IX-XIII դարերում //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1959.- № 2-3.- Էջ 97-107:

Мозаичный пол в крепости Гарни //Klio. (Beiträge zur alten Geschichte).- Berlin, 1959.- Bd. 37.- S. 232-240, 2 Bl. Ll.


Հին Հայաստանի նյութական մշակույթի հիմնական գծերը //ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղկագիր հասարակական գիտությունների.- 1960.- № 7-8.- Էջ 81-98:

Հնագիտական պեղումները Հայաստանում 1959 թվականին //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1960.- № 2.- Էջ 220-224:

Հովհաննիսյան Ա. Դրվագներ հայ ազատագրական մտքի պատմության։ Գիրք 1.- Երևան, 1957.- 523 էջ.– Գրախոսություն //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1960.- № 1.- Էջ 236-248:

Դիվան հայ վիմագրության։ Պրակ 2։ Գորիսի, Սիսիանի և Ղափանի շրջաններ /Կազմեց` Ս. Գ. Բարխուդարյան; խմբագիր՝ Բ. Ն. Առաքելյան.- Երևան: ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1960.- 142 էջ, 41 թ. նկ.:


Քաղաքային վարչությունը և ինքնավարությունը միջնադարյան Հայաստանում //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1961.- № 3-4.- Էջ 58-81:

Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի էքսպեդիցիոն աշխատանքները 1960 թվականին //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1961.- № 3-4.- Էջ 357-361: [Ստորագր. Բ. Ն.]:

Археологические работы в Армении //Вестник АН СССР.- 1961.- № 1.- С. 72-76.


Գառնի։ [Պրակ] 3։ 1949-1956 թթ. պեղումների արդյունքները: (Միջին դարեր) /Բ. Ն. Առաքելյան, Գ. Հ. Կարախանյան.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1962.- 123 էջ, 6 թ. նկ.- (Հնագիտական պեղումները Հայաստանում; № 10):

Ականավոր գիտնականը և քաղաքացին: (Ակադեմիկոս Հովսեփ Օրբելու ծննդյան 75-ամյակի առթիվ) //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1962.- № 2.- Էջ 73-80:


Հին Հայաստանի նյութական մշակույթի ուսումնասիրությունը //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1963.- № 2.- Էջ 285-298:

Орбли И.А. Избранные труды //Ред.: Б. Н. Аракелян.- Ереван: Изд-во АН АрмССР.- 1963.- XXII, 684 с.


Ակնարկներ հայ արվեստի պատմության: [Հ.] 2. Ակնարկ հայ ճարտարապետության պատմության / Ա. Ա. Սահինյան, Կ. Լ. Հովհաննիսյան, Ս. Խ. Մնացականյան և ուրիշ.; Խմբագիր՝ Բ. Ն. Առաքելյան.- Երևան, 1964.- 326 էջ, 88 թ. նկ.:

Նյութեր Հայաստանի գյուղատնտեսության և գյուղացիության պատմության։ Հ․ 1.- Երևան, 1964.- Էջ 147-170.- Խաղողի վերամշակումը միջնադարյան Հայաստանում:

Ազգագրագետների և մարդաբանների միջազգային համաժողովը [Մոսկվայում] /Բ. Ն. Առաքելյան, Դ. Վարդումյան //Տեղեկագիր ՀՍՍՀ ԳԱ Հասարակական գիտությունների.- 1964.- № 9.- Էջ 96-101:

Քաղաքները և արհեստերը Հայաստանում IX-XIII դարերում: 2 հատորով: Հ. 2.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1964.- 320 էջ, 60 թ. նկ.:

Հնագիտական պեղումները Հայաստանում 1963 թվականին //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1964.- № 1.- Էջ 283-288:

Մարդաբանական և ազգագրական գիտությունների միջազգային VII կոնգրեսը [Մոսկվայում] //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1964.- № 3.- Էջ 251-255: [Ստորագր. Բ.Ա.]։


Նիկողայոս Մառ: (Ծննդյան 100-ամյակի առթիվ) //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1965.- № 1.- Էջ 125-136:

Որտե՞ղ են գտնվել Երվանդաշատ և Երվանդակերտ քաղաքները //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1965.- № 3.- Էջ 83-94:


Հին հայկական մշակույթը VI-I դդ. մ.թ.ա. //Հայրենիքի ձայն.- 1966.- 14 օգոստ.- Էջ 4-6:

Մեր նախնիների տեխնիկան //Գիտություն և տեխնիկա.- 1966.- № 6.- Էջ 1-6:

Урартская клинообразная надпись из Гарни //Историко-филологический журнал.- 1966.- № 2.- С. 290-293.


Հայ ժողովրդի պատմություն: Հ. 7։ Սովետական իշխանության հաղթանակը Հայաստանում։ Հայկական Սովետական Սոցիալիստական Հանրապետությունը սոցիալիստական շինարարության ժամանակաշրջանում 1917-1941 /Գլխավոր խմբագրություն՝ Ա. Գ. Հովհաննիսյան, Ծ. Պ. Աղայան, Բ. Ն. Առաքելյան, Վ․ Բ․ Բարխուդարյան, Գ. Ա. Գալոյան, Ս. Տ. Երեմյան, Լ. Ս. Խաչիկյան, Մ․ Ս․ Հասրաթյան, Ա. Ռ. Հովհաննիսյան, Մ. Գ. Ներսիսյան, Խ․ Գ․ Սարգսյան.- Երևան։ ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ․, 1967.- 654 էջ:

Լատիներեն արձանագրություններ Արտաշատ մայրաքաղաքից //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1967.- № 4.- Էջ 302-311, 2 թ. նկ.:

Հայկական արվեստի առավել բնորոշ մի գծի մասին //Սովետական արվեստ.- 1967.- № 8.- Էջ 39-42:

Բացվեց 2000-ամյա գաղտնիքը [Արտաշատում գտնված լատիներեն արձանագրությունների մասին] //Հայրենիքի ձայն.- 1967.- 9 օգոստ.- Էջ 4-7:

Путеводитель экскурсии международного симпозиума по истории геологии /Б. Н. Аракелян, Э. Г. Малхасян, К. А. Мкртчян, К. Н. Паффенгольц.- Ереван: Изд-во АН АрмССР.- 1967.- 98 с., 1 л. карт.
Археологические изучение Армении за годы советской власти /Б. Н. Аракелян, А. А. Мартиросян //Советская археология.- 1967.- № 4.- С. 26-47.

Ашурбейли С. Б. Очерк истории средневекового Баку (VIII- начало XIX вв.).- Баку: Изд-во АН АзССР.- 1964.- 336 с.– Գրախոսություն //Историко-филологический журнал.- 1967.- № 2-3.- С. 328-332.


Մառը և հայագիտության հարցերը /Ս. Տ. Երեմյան, Պ. Մ. Մուրադյան; Խմբագիր՝ Բ. Ն. Առաքելյան.- Երևան, 1968.- 306 էջ.- Ն. Մառը` կովկասագետ-հնագետ.- Էջ 15-27:

Ուղեցույց Հայաստանի պատմության պետական թանգարանի /Կազմեցին` Մ. Խոնդկարյան, Ս. Ամիրյան, Ջ. Հովհաննիսյան; Խմբագիր՝ Բ. Ն. Առաքելյան.- Երևան, 1968.- 48 էջ, 21 թ. նկ.:

Հայերեն 7000 արձանագրություն //Հայրենիքի ձայն.- 1968.- 5 հունիսի.- Էջ 6:

Академия наук Армянской ССР за 25 лет.- Ереван, 1968.- С. 432-440.- Археология, этнография и фольклор.

Археологические открытия 1967 года.- Москва, 1968.- С. 313-315.- Изучение древних и средневековых памятников Армении.

Марр Н. Я. Ереруйская базилика: Армянский храм V-VI вв. в окрестностях Ани /Ред.: Б. Н. Аракелян.- Ереван: Изд-во АН АрмССР, 1968.- 38 с., 10 л. ил.

Contribution to the archaeology of Armenia.- Cambridge.- 1968.- P. 13-198.- Excavations at Garni, 1949-1950.


Խանզադյան Է. Վ. Գառնի։ [Պրակ] 4։ Պեղումների արդյունքները 1949-1966 թթ. (վաղ բրոնզից մինչև ուրարտական շրջանը ներառյալ) /Խմբագիր՝ Բ. Ն. Առաքելյան.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1969.- 190 էջ, 39 թ. նկ.- (Հնագիտական պեղումները Հայաստանում; № 12):

Հայաստանի հնագիտական հուշարձանները 2։ Բրոնզեդարյան հուշարձաններ։ Պրակ 2։ Ուշբրոնզեդարյան բնակավայրեր և դամբարանադաշտեր /Հ. Ա. Մարտիրոսյան; Խմբագիր՝ Բ. Ն. Առաքելյան; ՀՍՍՀ ԳԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1969.- 70 էջ, 31 թ. նկ., 3 թ. աղյուսակ:

Հայաստանի հնագիտական հուշարձանները 3։ Հին դարաշրջանի հուշարձաններ։ Պրակ 1։ Հին Հայաստանի ապակին (I-IV դդ) /Բ. Ն. Առաքելյան, Գ. Ա. Տիրացյան, Ժ. Դ. Խաչատրյան; ՀՍՍՀ ԳԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1969.- 69 էջ, 34 թ. նկ.։

Քանդակագործությունը հին Հայաստանում (VI դ. մ.թ.ա. - III դ. մ.թ.) //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1969.- № 1.- Էջ 43-68:

Օրենք կուլտուրայի հուշարձանների պահպանության մասին //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1969.- № 3.- Էջ 280-282:

О некоторых вопросах истории армянской архитектуры: (По поводу книги Г. Н. Чубанашвили "Разыскания по армянской архитектуре") /Б. Н. Аракелян, В. М. Арутюнян, С. Х. Мнацаканян.- Ереван: Изд-во АН АрмССР,- 1969.- 135 с.

О некоторых результатах археологического изучения древнего Армавира //Ист-филол. журнал.- 1969.- № 4.- С. 157- 174.


Հայ ժողովրդի պատմություն: Հ. 8։ Հայ ժողովուրդը Հայրենական մեծ պատերազմի և ետպատերազմյան կոմունիստական շինարարության տարիներին 1941-1965 /Խմբագրական կոլեգիա՝ Ծ. Պ. Աղայան, Բ. Ն. Առաքելյան, Գ. Ա. Գալոյան, Ս. Տ. Երեմյան, Լ. Ս. Խաչիկյան, Ա․ Մ․ Հակոբան, Ա. Գ. Հովհաննիսյան, Մ. Գ. Ներսիսյան.- Երևան։ ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ․, 1970.- 579 էջ:

Արևելքում արևմտյան և բյուզանդական եկեղեցիների քարոզիչների միսիոներական գործունեության շուրջը: (Ֆ. Դվորնիկի զեկուցման առթիվ) //Լրաբեր հասարակական գիտությունների.- 1970.- № 10.- Էջ 106-107:

Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ //Լրաբեր հասարակական գիտությունների.- 1970.- № 11.- Էջ 108-120:

Հայաստանի հնագիտական հուշարձանները 5։ Միջնադարյան հուշարձաններ։ Պրակ 1։ Դվինի նյութական մշակույթը IV-VIII դդ. /Ա. Ա. Քալանթարյան; Խմբագիր՝ Բ. Ն. Առաքելյան; ՀՍՍՀ ԳԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1970.- 64 էջ.- 21 թ. նկ.:

История геологии.- Ереван, 1970.- С. 173-183.- История применения камня и его значение в экономике и культуре армянского народа.


Հայ ժողովրդի պատմություն: Հ. 1։ Հայաստանը նախնադարյան-համայնական և ստրկատիրական կարգերի ժամանակաշրջանում /Խմբագրական կոլեգիա՝ Ծ. Պ. Աղայան, Բ. Ն. Առաքելյան, Գ. Ա. Գալոյան, Ս. Տ. Երեմյան, Լ. Ս. Խաչիկյան, Ա. Մ. Հակոբյան, Ա. Գ. Հովհաննիսյան, Մ. Գ. Ներսիսյան.- Երևան։ ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1971.- 991 էջ։

Հայ ժողովրդի պատմություն: Հ. 1։ Հայաստանը նախնադարյան-համայնական և ստրկատիրական կարգերի ժամանակաշրջանում.- Երևան։ ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1971.- Էջ 878-891.- Կիրառական արվեստներ։

Հայ ժողովրդի պատմություն: Հ. 1։ Հայաստանը նախնադարյան-համայնական և ստրկատիրական կարգերի ժամանակաշրջանում.- Երևան։ ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1971.- Էջ 847-849.- Հելլենիստական դարաշրջանի հայկական մշակույթի բնույթն ու զարգացման փուլերը։

Հայ ժողովրդի պատմություն: Հ. 1։ Հայաստանը նախնադարյան-համայնական և ստրկատիրական կարգերի ժամանակաշրջանում.- Երևան։ ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1971.- Էջ 891-900.- Հին հայ վիպական շարքը:

Հայ ժողովրդի պատմություն: Հ. 1։ Հայաստանը նախնադարյան-համայնական և ստրկատիրական կարգերի ժամանակաշրջանում.- Երևան։ ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1971.- Էջ 900-907.- Հին հայկական պաշտամունքը և կրոնը:

Հայ ժողովրդի պատմություն: Հ. 1։ Հայաստանը նախնադարյան-համայնական և ստրկատիրական կարգերի ժամանակաշրջանում.- Երևան։ ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1971.- Էջ 876-878.- Մոնումենտալ գեղանկարչություն։

Հայ ժողովրդի պատմություն: Հ. 1։ Հայաստանը նախնադարյան-համայնական և ստրկատիրական կարգերի ժամանակաշրջանում.- Երևան։ ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1971.- Էջ 869-876.- Քանդակագործություն։

Հայկական պետականության վերականգնումը IX դարի վերջերին //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1971.- № 4.- Էջ 27-40:

Հայկական խճանկարները IV-VII դարերում //Հայրենիքի ձայն.- 1971.- 4 օգոստ.- Էջ 4-5:

Հայաստանի հնագիտական հուշարձանները 6։ Ժայռապատկերներ։ Պրակ 2։ Գեղամա լեռների ժայռապատկերները /Հ. Ա. Մարտիրոսյան, Հ. Ռ. Իսրաելյան; Խմբագիր` Բ. Ն. Առաքելյան; ՀՍՍՀ ԳԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1971.- 66 էջ.- 77 թ. նկ.:

Армянская мозаика IV-VII вв. //Вестник общественных наук.- 1971.- № 3.- С. 17-25.

История искусства народов СССР. Т. 1. Искусство первобытного общества и дрревнейших государств на територии СССР.- Москва, 1971.- С. 205-218.- Искусство древней Армении.

Клад серебряных изделий из Эребуни //Советская археология.- 1971.- № 1.- С. 143-158.

Латинские надписи из столицы древней Армении - Арташата //Вестник древней истории.- 1971.- № 4.- С. 114-118, 1 л. ил.

Studi Micenei ed Egeo-Anatolici.- Roma.- 1971.- P. 41-55, 4f. tabl.- Alcuni risultati della ricercaarcheologica ad Armavir.


Հայ ժողովրդի պատմություն: Հ. 4։ Հայ ժողովուրդը ֆեոդալիզմի վայրէջքի ժամանակաշրջանում XIV-XVIII դդ․ /Խմբագրական կոլեգիա՝ Ծ. Պ. Աղայան, Բ. Ն. Առաքելյան, Գ. Ա. Գալոյան, Ս. Տ. Երեմյան, Լ. Ս. Խաչիկյան, Ա. Մ. Հակոբյան, Ա. Գ. Հովհաննիսյան, Մ. Գ. Ներսիսյան.- Երևան։ ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1972.- 683 էջ։

Археологические открытия 1971 года.- Москва, 1972.- С. 494-495.- Раскопки столицы древней Армении Арташата.

Кипшидзе Д. А. Пещеры Ани: (Материалы XIV Анийской археологической кампании 1915 года /Обработка материалов, чертежи, предисл. и коммент. Н. М. Токарского).- Ереван: Изд-во АН АрмССР, 1972.- 183 с.- (Анийские древности; 4).


Գիտությունը Հայաստանում 50 տարում.- Երևան.- 1973.- Էջ 51-65.- Հնագիտություն:

История искусства народов СССР. Т. 2. Искусство IV-XIII веков.- Москва, 1973.- С. 95-172.- Искусство Армении.


Հայ ժողովրդի պատմություն: Հ. 5։ Հայաստանը 1801-1870 թվականներին /Խմբագրական կոլեգիա՝ Ծ. Պ. Աղայան, Բ. Ն. Առաքելյան, Գ. Ա. Գալոյան, Ս. Տ. Երեմյան, Լ. Ս. Խաչիկյան, Ա. Մ. Հակոբյան, Ա. Գ. Հովհաննիսյան, Մ. Գ. Ներսիսյան.- Երևան։ ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ, 1974.- 735 էջ։

Հնագիտական պեղումները Հայաստանում //Լրաբեր հասարակական գիտությունների.- 1974.- № 6.- Էջ 17-27:

Основные результаты раскопок Арташата в 1970-1973 годах //Ист.-филол. журнал.- 1974.- № 4.- С. 44-60.


Ակնարկներ Հին Հայաստանի արվեստի պատմության (մ.թ.ա. VI դ. - մ.թ. III դ)․- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1976.- 124 էջ, 79 թ. նկ.:

Հին Արտաշատ.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ.- 1975.- 49 էջ, 13 թ. նկ.:

Ղաֆադարյան Կ. Գ. Երևան: Միջնադարյան հուշարձանները և վիմական արձանագրությունները /Խմբագիր` Բ. Ն. Առաքելյան.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1975.- 250 էջ, նկ.:


Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը /Խմբագրական կոլեգիա՝ Ծ. Պ. Աղայան, Բ. Ն. Առաքելյան, Գ. Ա. Գալոյան, Ս. Տ. Երեմյան, Լ. Ս. Խաչիկյան, Ա. Մ. Հակոբյան, Մ. Գ. Ներսիսյան.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1976.- 1031 էջ:

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 52-57.- Անին մայրաքաղաք։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 256-265.- Աշխատավոր բնակչության շահագործման ձևերը։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 558-562.- Ապրանքային արտադրության զարգացումը։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 39-46.- Արաբների վերջնական վտարումը Հայաստանից։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 562-570.- Արհեստավորական եղբայրությունները (համքարությունները)։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976․- Էջ 182-187.- Արհեստների անջատումը երկրագործությունից և ֆեոդալական քաղաքի ձևավորումը։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976․- Էջ 187-208.- Արհեստների հետագա զարգացումն ու ճյուղավորումը։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976․- Էջ 214-222.- Արտաքին առևտուրը։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976․- Էջ 25-28.- Բագրատունյաց թագավորության ամրապնդումը և զարգացումը։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976․- Էջ 134-140.- Բագրատունյաց թագավորության հետագա զորեղացումը։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976․- Էջ 289-295․- Գյուղացիական շարժումները Այրարատում և Սյունիքում X դարի առաջին կեսում։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976․- Էջ 127-134.- Երկրի խաղաղ բարգավաճումը։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976․- Էջ 49-51.- Երկրի տնտեսական և մշակութային վերելքը X դարի առաջին կեսում։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 295-309.- Թոնդրակյան շարժման առաջացումն ու գաղափարախոսությունը:

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 295-306.- Թոնդրակյան շարժման ծավալումը X դարի երկրորդ և XI դարի առաջին կեսերին։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 165-172.- Ժառանգական խոշոր հողատիրության հետագա զարգացումը, ֆեոդալական խոշոր տնտեսության ձևավորումը։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 416-424.- Կիրառական արվեստ։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 952-965.- Կիրառական արվեստ։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 17-24.- Հայկական թագավորության վերականգնումը:

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 13-17.- Հայկական պետականության վերականգնման նախադրյալների առաջացումը:

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 248-256.- Հասարակության դասակարգային և դասային կառուցվածքը:

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 235-241.- Հարավային մայրուղու վրա գտնվող քաղաքները:

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 226-235.- Հյուսիսային մայրուղու վրա գտնվող քաղաքները:

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 585-594.- Մեծատուների քաղաքային վերնախավի ձևավորումը։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 210-214.- Ներքին առևտուրը։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 28-39.- Պայքար Ատրպատականի Սաջյան ամիրայության ներխուժման դեմ։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 319-331.- Պատմագրություն։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 172-181.- Վանական խոշոր հողատիրության ձևավորումը։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 157-165.- Տնտեսության հիմնական ճյուղերի՝ երկրագործության և անասնապահության զարգացումը։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 47-49.- Տևական խաղաղության հաստատվելը։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 581-585.- Փոխանակային հարաբերությունների և վաշխառության հետագա զարգացումը։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 241-245.- Քաղաքային վարչության և ինքնավարության առաջացումը։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 245-247.- Քաղաքների դերն ու նշանակությունը երկրի հասարակական-տնտեսական կյանքում։

Հայ ժողովրդի պատմություն։ Հ. 3։ Հայաստանը զարգացած ֆեոդալիզմի դարաշրջանում։ IX դարի կեսից մինչև XIV դ. կեսերը.- Երևան, 1976.- Էջ 570-578.- Քաղաքների հետագա վերելքը։

Կարո Ղաֆադարյան //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1976.- № 4.- էջ 249-250.- Մահախոսական:

Մխիթար Գոշ։ Գիրք դատաստանի /Աշխատասիր. Խոսրով Թորոսյանի.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1975.- 128 էջ հայկ. էջագր., 642 էջ.- Գրախոսություն //Լրաբեր հասարակական գիտությունների.- 1976.- № 5.- էջ 112-115:

Պետական, համաժողովրդական գործ: [«Պատմության և կուլտուրայի հուշարձանների պահպանության և օգտագործման մասին» օրենքի նախագծի քննարկում] //Սովետական Հայաստան.- 1976.- 8 օգոստոսի:

Очерки по истории искусства древней Армении (VI в. до н. э. - III в. н. э.).- Ереван: Изд-во АН АрмССР, 1976.- 124 с., 79 л. ил.

Приглашение в тайну: [Беседа об археологических исследованиях в Армении /Записал А. Овнатан] //Литературная Армения.- 1976.- № 8.- С. 63-69.

Хачатрян Ж. Д. Гарни. 5. Античный некрополь: (Результаты раскопок 1956-1972 гг.) /Ред.: Б. Н. Аракелян.- Ереван: Изд-во АН АрмССР, 1976.- 164 с.- (Археол. раскопки в Армении; № 15).


Ակադեմիկոս Հովսեփ Օրբելի: (Ծննդյան 90-ամյակի առթիվ) //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1977.- № 1.- Էջ 19-30:

Մեծանուն գիտնականը: (Ակադեմիկոս Հովսեփ Օրբելու ծննդյան 90-ամյակը) //Հայրենիքի ձայն.- 1977.- մարտ.- Էջ 4-5:

Тер-Гевондян А. Н. Армения и Арабский халифат /Ред.: Б. Н. Аракелян.- Ереван: Изд-во АН АрмССР, 1977.- 322 с.

Археологические исследования в Советской Армении //Вестник АН СССР.- 1977.- № 10.- С. 97-111.

Сокровища Арташата //Техника молодежи.- 1977.- № 2.- С. 46-47.


Античный этап развития армянского искусства: [Доклад на II междунар. симпозиуме по арм. искусству].- Ереван, 1978.- 12 с.

The ancient period in the development of armenian art.- Yerevan, 1978.- 11 p.

Armenian mosaic of the early middle ages.- In: Atti del primo simposio internationale di arte Armenia. (Bergamo, 28-30 Giu gno, 1975): Venezia, S. Lazzaro, 1978.- P. 1-9, 8 tabl.


Երկու հիմնական ուղղությունների ձևավորումը հին հայկական մշակույթի մեջ //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1979.- № 2.- էջ 45-53:

Խորունկ գիտնականը, ազնիվ քաղաքացին: (Մորուս Հասրաթյանի հիշատակին) //Գրական թերթ.- 1979.- 2 մարտի:

Հայկական արվեստի զարգացման անտիկ փուլը //Գիտություն և տեխնիկա.- 1979.- № 4.- էջ 28-34:

Հայկական ՍՍՀ-ում 1977-1978 թթ. դաշտային հնագիտական աշխատանքների արդյունքներին նվիրված զեկուցումների թեզիսներ /Խմբագիր՝ Բ. Ն. Առաքելյան.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1979.- 41 էջ:

Заметки о водоснабжении и банях городов Древней Армении //Вестник общественных наук.- 1979.- № 10.- С. 75-87.

Очерки по истории армянского изобразительного искусства.- Ереван, 1979.- С. 21-36, 46 л. ил.- Искусство древней Армении.

Проблемы античной истории и культуры: (Доклады XIV Международной конференции античников соц. стран. "Эйрене").- Ереван.- 1979.- Т. 1.- С. 11-24.- Пути развития и характер материальной культуры Армении в эпоху античности.

Археологические открытия 1978 года /Б. Н. Аракелян, Ж. Д. Хачатрян.- Москва, 1979.- С. 517.- Раскопки Арташата.

Археологические открытия 1978 года /Б. Н. Аракелян, Ж. Д. Хачатрян.- Москва, 1979.- С. 518.- Раскопки крепости Гарни.


Հայ ժողովրդի պատմություն: Դասագիրք միջնակարգ դպրոցների 7-8-րդ դասարանների համար: (Փորձնական) /Բ. Ն. Առաքելյան, Ծ. Պ. Աղայան, Վ. Ա. Պարսամյան.- Երևան: Լույս, 1980.- 206 էջ:

Հնագիտական ուսումնասիրությունները Սովետական Հայաստանում //Լրաբեր հասարակական գիտությունների.- 1980.- № 11.- Էջ 22:

Tanscaucasica II: Venezia.- 1980.- P. 7-13. (Quaderni del Seminariodi iranistica, uralo-altaistica e caucasologia dell’ universita’ degit studi di Venezia; 7).- The formation of to basic trends in armenian culture.


Խաչատրյան Ժ. Դ. Արտաշատ 2։ Անտիկ դամբարանադաշտեր: (1971-1977 թթ. պեղումները) /Խմբագիր՝ Բ. Ն. Առաքելյան.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1981.- 200 էջ, 16 թ. նկ.- (Հնագիտական պեղումները Հայաստանում; № 17):

Հայ ժողովրդի պատմություն: Հ. 6։ Հայաստանը 1870-1917 թվականներին /Խմբագրական կոլեգիա՝ Ծ. Պ. Աղայան, Ա. Մ. Հակոբյան, Բ. Ն. Առաքելյան, Գ. Ա. Գալոյան, Ս. Տ. Երեմյան, Ա. Գ. Հովհաննիսյան, Մ. Գ. Ներսիսյան, Լ. Ս. Խաչիկյան.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1981.- 1050 էջ։

ՀՍՍՀ ԳԱ պատմագիտական ինստիտուտները 1980-ական թվականներին /Բ. Ն. Առաքելյան, Հ. Ա. Ավետիսյան, Հ. Գ. Ինճիկյան //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1981.- № 2.- Էջ 3-16:


Հայ ժողովրդի պատմություն: Դասագիրք միջնակարգ դպրոցների 7-8-րդ դասարանների համար /Բ. Ն. Առաքելյան, Ծ. Պ. Աղայան, Վ. Ա. Պարսամյան.- Երևան: Լույս, 1982.- 208 էջ:

Խոհեր անցած ուղու և անելիքների մասին: [Ծննդյան 70-ամյակի առթիվ] //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1982.- № 1.- Էջ 192-200:

Հին Արտաշատը բացում է իր գաղտնիքները //Սովետական Հայաստան.- 1982.- № 4.- էջ 6-7:

Арташат 1. Основные результаты раскопок 1970-1977 гг.- Ереван: Изд-во АН АрмССР, 1982.- 71 с., 46 л. ил.- (Археологические раскопки в Армении; № 16).

Заметки о хозяйстве и быте городов древней Армении //Ист.-филол. журнал.- 1982.- № 3.- С. 46-55.

Обнаружение пещерной живописи в Армении //Вестник общественных наук.- 1982.- № 8.- С. 47-54.

Джанполадян Р. М. Сфероконические сосуды из Двина и Ани /Ред.: Б. Н. Аракелян.- Ереван: Изд-во АН АрмССР, 1982.- 48 с.- (Археологические памятники Армении; 12. Средневековые памятники; вып. 4).


История армянского народа: Учебник VII-VIII кл. сред. школы /Б. Н. Аракелян, Ц. П. Агаян, В. А. Парсамян.- Ереван: Луйс, 1983.- 207 с.


Հայ ժողովրդի պատմություն: Հ. 2։ Հայաստանը վաղ ֆեոդալիզմի ժամանակաշրջանում /Խմբագրական կոլեգիա՝ Ծ. Պ. Աղայան, Բ. Ն. Առաքելյան, Հ․ Ա․ Ավետիսյան, Գ. Ա. Գալոյան, Ս. Տ. Երեմյան, Լ. Ս. Խաչիկյան, Ա. Մ. Հակոբյան, Ա. Գ. Հովհաննիսյան, Մ. Գ. Ներսիսյան.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1984.- 691 էջ։

Հայ ժողովրդի պատմություն: Հ. 2։ Հայաստանը վաղ ֆեոդալիզմի ժամանակաշրջանում.- Երևան, 1984.- Էջ 601-609.- Խճանկար և որմնանկար:

Հայ ժողովրդի պատմություն: Հ. 2։ Հայաստանը վաղ ֆեոդալիզմի ժամանակաշրջանում.- Երևան, 1984.- Էջ 611-614.- Կիրառական արվեստ:

Հայ ժողովրդի պատմություն: Հ. 2։ Հայաստանը վաղ ֆեոդալիզմի ժամանակաշրջանում.- Երևան, 1984.- Էջ 609-611.- Մանրանկարչություն:

Հայ ժողովրդի պատմություն: Հ. 2։ Հայաստանը վաղ ֆեոդալիզմի ժամանակաշրջանում.- Երևան, 1984.- Էջ 593-601.- Քանդակագործություն:

Հայաստանի միջնադարյան կոթողային հուշարձանները. IX-XIII դարերի խաչքարերը /Խմբագիր՝ Բ. Ն. Առաքելյան.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 77 էջ, 67 թ. նկ.։

Աշխարհբեկ Քալանթար (Ծննդյան 100-ամյակի առթիվ) //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1984.- № 3.- Էջ 3-6:


Հելլենիստական մշակույթի առաջացման և զարգացման օրինաչափությունների առթիվ //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1985.- № 2.- Էջ 47-55:


Ուրարտու-Հայաստան հարցի առթիվ /Բ. Ն. Առաքելյան, Գ. Բ. Ջահուկյան, Գ. Խ. Սարգսյան //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1987.- № 1.- Էջ 25-28:


Հայ ժողովրդի պատմություն: Դասագիրք միջնակարգ դպրոցի 7-8-րդ դասարանների համար: 7-րդ բարեփոխված հրատ․- Երևան: Լույս, 1988.- 207 էջ:

Ջանփոլադյան Հ․ Մ․, Քալանթարյան Ա․ Ա․ Միջնադարյան հուշարձաններ։ Պրակ VI։ Միջնադարյան Հայաստանի առևտրական կապերը VI-XIII դդ․ (ըստ ապակեգործության տվյալների) /Պատ. խմբ.՝ Բ․ Ն․ Առաքելյան.- Երևան։ ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ․, 1988․- 48 էջ․- (Հայաստանի հնագիտական հուշարձանները; № 14):

Ուրարտու-Հայաստան /Բ. Ն. Առաքելյան, Գ. Բ. Ջահուկյան, Գ. Խ. Սարգսյան.- Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1988.- 170 էջ:


Հայ պատմագրության մի քանի հարցերի մասին //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1989.- № 2.- Էջ 15-25:


Հայ ժողովրդի պատմություն: Դասագիրք միջնակարգ դպրոցի 7-8-րդ դասարաններ համար: 8-րդ բարեփոխված հրատ. /Բ. Ն. Առաքելյան, Ծ. Պ. Աղայան, Վ. Ա. Պարսամյան.- Երևան: Լույս, 1992.- 200 էջ:


Հելլենիստական ուղղության ձևավորումը հին հայկական մշակույթում //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1995.- № 2.- Էջ 177-182:


Հայերեն վիմագրերի Դիվանը //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1997.- № 2.- Էջ 179-184:


Emma Khanzadian. Metsamor 2. La nécropole, v. I. Les tombes du bгопze moyen et recent. Recherches et publications Neuchâtel - Paris, 1995.- Գրախոսություն /Բ. Ն. Առաքելյան //Պատմա-բանասիրական հանդես.- 1998.- № 1-2.- Էջ 257-259:


Կարապետյան Ի. Ա. Հայաստանի նյութական մշակույթը մ.թ.ա. VI-IV դդ. /Պատ․ խմբ․՝ Բ. Ն. Առաքելյան․- Երևան։ ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն», 2003․- 114 էջ․- (Հայաստանի հնագիտական հուշարձանները):