«Դժվար է նշել մի այլ այնպիսի օտարազգի հայագետի, որն իր անձնական կյանքով ու գործունեությամբ այնքան մոտ կանգնած լիներ հայ ժողովրդին, նրա պատմությանն ու հոգևոր մշակույթին, որքան ակադեմիկոս Նիկողայոս Մառն էր: Նրան իր ժամանակին ճանաչում էր ոչ միայն հայ մտավորականը, այլ նաև հայ բանվորն ու գյուղացին: Այժմ էլ հայ իրականության մեջ գրեթե չի գտնվի մի այնպիսի գրասեր, զարգացած մարդ, որ չգիտենա ակադեմիկոս Մառին, կարդացած չլինի նրա որևէ գիտական աշխատությունը, գաղափար չունենա Անիում կատարած հնագիտական պեղումների մասին և հարգանքով չհիշատակի նրա` հայ ժողովրդին մատուցած անգնահատելի ծառայությունները»:

Ա. Ս. Ղարիբյան

Նիկողայոս Յակովլևիչ Մառը ծնվել է 1865թ. հունվարի 7-ին Վրացական ՍՍՌ Քութաիսի քաղաքում: Վախճանվել է 1934 թ. դեկտեմբերի 20-ին Լենինգրադում:
1873 թ. սովորել է Օզուրգեթի գավառական դպրոցում:
1884 թ. ավարտել է Քութաիսիի գիմնազիան:
1884 թ. ընդունվել է Պետերբուրգի համալսարանի արևելյան լեզուների ֆակուլտետը:
1888 թ. վրացական «Իվերիա» թերթում լույս է տեսել նրա «Վրաց լեզվի բնույթն ու առաձնահատկությունները» գիտական առաջին հոդվածը:
1890 թ. ավարտել է Պետերբուրգի համալսարանի արևելյան լեզուների ֆակուլտետը:
1891 թ. որպես պրիվատ-դոցենտ դասախոսություններ է կարդացել Պետերբուրգի համալսարանում` հայերեն, վրացերեն, արաբերեն, պարսկերեն և այլ լեզուների վերաբերյալ:
1893-1917 թթ. պեղել է (ընդմիջումներով) Հայաստանի միջնադարյան մայրաքաղաք Անին:
1894 թ. Գերմանիայի Ստրասբուրգ քաղաքում լսել է դասախոսություններ` հին փիլիսոփայության և լեզվաբանության վերաբերյալ:
1894-1895 թթ. լսել է հռչակավոր լեզվաբան Հ. Հյուբշմանի դասախոսությունները` հին հունարեն, գրաբար, պահլավերեն, պարսկերեն լեզուների վերաբերյալ:
1896 թ. Վիեննայում, Հռոմում, Վենետիկում և Ինսբուրգում աշխատել է հին ձեռագրերի վրա:
1898-1899 թթ. աշխատել է Թբիլիսիի և էջմիածնի թանգարաններում պահված ձեռագրերի վրա:
1899 թ. պաշտպանել է մագիստրական դիսերտացիա «Վարդան Այգեկցու առակները» թեմայով:
1900 թ. նշանակվել է Պետերբուրգի համալսարանի հայ-վրացական բանասիրության ամբիոնի վարիչ:
1901 թ. պաշտպանել է դոկտորական դեսերտացիա` «Իպպոլիտ-մեկնություն` երգ երգոց» - ի թեմայով և ստացել է դոկտորի գիտական աստիճան և պրոֆեսորի գիտական կոչում:
1903 թ. լույս է տեսել «Грамматика древнеармянского языка» աշխատությունը:
1905 թ. Երուսաղեմում ուսումնասիրել է վրացերեն ձեռագրերը:
1900-1913 թ. լույս են տեսել «Тексты и разыскания армяно-грузинской филологии» մատենաշարի գրքերը:
1909 թ. ընտրվել է ռուսական կայսերական ակադեմիայի ակադեմիկոս:
1910 թ. գործուղվել է Լազիստան և հրատարակել ճաներեն (լազերեն) լեզվի քերականությունը:
1911 թ. ռուսական հնագիտական ընկերության հանձնարարությամբ, Սմիռնովի հետ միասին գործուղվել է Գառնի և հայտնաբերել «ձկնանման վիշապները»:
1911-1912 թթ. գործուղվել է Սվանեթիա և Աբխազիա, ուսումնասիրվել է աբխազերեն և սվազերեն լեզուները:
1911-1919 թթ. լույս են տեսնում «Яфетические элементы в языках Армении» մատենաշարի ուսումնասիրությունները:
1913-1916 թթ. ուսումնասիրել Հյուսիսային Կովկասի և Դաղստանի լեզուները:
1915-1916 թթ. ակադեմիկոս Հ. Ա. Օրբելու հետ մեկնել է Վան, հայտնաբերել ու ուսումնասիրել ուրարտերեն բևեռագիր արձանագրությունները:
1920-1924 թթ. մշակել է հնէաբանության վերլուծության մեթոդը և գործադրել է մի շարք գիր չունեցող լեզուների ուսումնասիրման և վերլուծման բնագավառում 1920 թ. մեկնել է Իսպանիա և ուսումնասիրել բասկերեն լեզուն:
1922 թ. Վ. Ի. Լենինի անմիջական նախաձեռնությամբ և հանձնարարությամբ հիմնել է նյութական կուլտուրայի պատմության ակադեմիան (ГАИМК), որը ղեկավարել է մինչև իր մահը:
1923 թ. ՍՍՌՄ գիտական աշխատողների համամութենական առաջին համագումարում ընտրվել է կենտրոնական խորհրդի նախագահ:
1925 թ. ընտրվել է Լենինգրադի խորհրդի և համամիութենական արհեստակցական միությունների կենտրոնական խորհրդի (ՀԱՄԿԽ) անդամ:
1925 թ. հիմնադրել է Արևելքի ժողովուրդների ազգագրության և ազգային կուլտուրայի ուսումնասիրության ինստիտուտը և հանդիսացել նրա առաջին դիրեկտորը:
1925-1930 թթ. աշխատել է որպես Լենինգրադի հանրային գրադարանի դիրեկտոր:
1927-1928 թթ. գիտական արշավախումբ է կազմակերպել Հյուսիսային Աֆրիկա` տեղական լեզուները ուսումնասիրելու նպատակով:
1928 թ. ՍՍՌՄ կառավարությունը նրան շնորհել է Լենինյան Մրցանակ` գիտական բարձորակ աշխատությունների համար:
1929 թ. հիմնադրել է կոմունիստական ակադեմիայի մատերիալիստական լեզվաբանության սեկցիան:
1929-1934 թթ. դասախոսություններ է կարդացել Լենինգրադի պետական համալսարանում և Փարիզի արևելյան կենդանի լեզուների ինստիտուտում:
1930 թ. ընտրվել է ՍՍՌՄ գիտությունների ակադեմիայի փոխպրեզիդենտ:
1930 թ. XVI պարտհամագումարը, առանց թեկնածուական ստաժի, ընդունել է կոմունիստական պարտիայի անդամության շարքերը:
1931 թ. պարգևատրվել Լենինի շքանշանով:
1931 թ. հիմնել է ՍՍՌՄ գիտությունների ակադեմիայի հաբեթաբանության ինստիտուտը, որը հետագայում վերանվանվեց «Լեզվի և մտածողության ինստիտուտ»:
1933-1934 թթ. գիտական արշավախումբ է կազմակերպել դեպի Հունաստանի հարավային ափերը և Կիպրոս: Ուսումնասիրել է այնտեղի հնությունները և հուշարձանները:

Ն. Մառի հայագիտական գործունեությունն սկսվում է 1890 թվականից: Պետերբուրգի համալսարանի հայագիտության ամբիոնի վարիչ, պրոֆ. Քերովբե Պատկանյանի մահից հետո, 1891 թ., Մառը նշանակվում է հայագիտության ամբիոնի պրիվատ-դոցենտ: Այդ ժամանակից սկսած ավելի է ծավալվում նրա հայագիտական գործունեությունը: Ստանձնելով պրիվատ-դոցենտի պաշտոն` իր առաջին դասախոսության մեջ, որը վերաբերում էր հայ գրականության ուսումնսիրության հարցերին, Մառը պարզաբանում էր, որ մինչև այժմ Հայաստանի պատմությունը և հայ գրականությունը հարկ եղած չափով չեն ուսումնասիրված: Արևմտաեվրոպական գիտնականները հայ աղբյուրներին դիմում են միայն այն ժամանակ, երբ հարկ է լինում լրացուցիչ տեղեկություններ ստանալ Իրանի, Բյուզանդիայի, արաբների, խաչակիրների, սելջուկների, մոնղոլների վերաբերյալ: Նրանք հաճախ զանց են առնում այդ աղբյուրների նշանակությունը հենց իր` Հայաստանի պատմության համար: Հերքելով և մերժելով եվրոպական գիտնականների ուսումնասիրության այդ մեթոդը, Մառը պահանջում էր, որ հայ գրականությունն ուսումնասիրվի ամենից առաջ Հայաստանի անցյալի պատմության պարզաբանման համար: Այդ նպատակով նա մանրազնին ուսումնասիրության է ենթարկում Եղիշեի, Եզնիկի, Ղազար Փարպեցու, Մխիթար Գոշի գործերը:
1892 թվի ամռանը Մառը երկրորդ անգամ գործուղվում է Հայաստան: Այս անգամ նրան հետաքրքրում են ոչ միայն հին հայկական ձեռագրերը, այլ նաև հնագիտական հուշարձանները և առաջին հերթին միջնադարյան մայրաքաղաք Անին: Հենց այդ ժամանակից էլ նա ձեռնարկում է Հայաստանի միջնադարյան մայրաքաղաքի պեղման աշխատանքներին, որն ընդմիջումներով տևում է ավելի քան 25 տարի: Մառն Անիի պեղումների ժամանակ երևան հանեց Բագրատունյաց Գագիկ առաջին թագավորի (990-1020) ամբողջական արձանը, որը եզակի ցուցադրանմուշ էր հին և միջնադարյան հայկական արձանների մեջ, ինչպես նաև Գագկաշեն եկեղեցին` Զվարթնոցի հատկագծի ու տեսքի ձևով և «հաստատեց կլոր եկեղեցու գոյությունը հայ ճարտարապետության մեջ» (Հ. Աճառյանը):
Ն. Մառն իր ուշադրությունը կենտրոնացնում է հայկական գրավոր հուշարձանների, հայ հին գրական լեզվի ` գրաբարի ուսումնասիրության վրա: Նա անխոնջ կերպով հավաքում և հետազոտում է այն ամենը, ինչ վերաբերվում են Հայաստանի անցյալի պատմությանը, հայ ժողովրդի մշակույթին: 1890-1900 թվականների ընթացքում Մառի գրած բանասիրական աշխատանքները վերաբերվում էին անցյալ դարի հայագիտության հուզող և վիճելի հարցերին: Մառը, զբաղվելով այդ հարցերով, հիմնավորեց իր նոր տեսակետները: Անցյալ դարի վերջին հայագիտության ամենահուզող հարցը Մովսես Խորենացուն վերաբերող առեղծվածի լուծումն էր: Եվրոպական արևելագետները (Գուտշմիդա, Կարիեր և ուրիշներ) և նրանց դպրոցին հետևող հայագետները ամեն տեսակ լուտանքներ էին թափում Խորենացու հասցեին և նորանոր փաստեր էին որոնում` նրան նսեմացնելու համար: Ն. Մառը չէր կարող հեռու մնալ հայագիտության այդ կարևոր հարցից, և նա հայագիտական իր գործունեությունն սկսում է Մ. Խորենացուց: Մառը վերջնականապես հերքում է Կարիերի այն կարծիքը, թե իբր Խորենացին «Հայոց պատմությունը» գրելիս իր ձեռքի տակ չի ունեցել Մար-Աբասի պատմությունը, այլ ինքն է Մար-Աբասը և պատմությունն էլ ինքն է հորինել:
Մառը պնդում էր, որ Խորենացին, արդեն ունեցել է մարաբասյան աղբյուր, որը պահպանված է նաև Սեբեոսի դպրության մեջ: Հետագայում ինքը` Կարիերը ևս համաձայնեց այդ մտքին:
1896 թվականին, երբ Փարիզի թանգարանի ձեռագրերում հայտնվում են Մար-Աբասի ժամանակագրության արաբերեն թարգմանության հատվածները, Մառը «Арабское извлечение из Сирийской хроники Мариабаса» ուսումնասիրության մեջ գրում է. «Այսուհետև… վերջ պիտի դնել Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմության» մասին եղած անհիմն տեսություններին»:
Մառը հայ հին պատմիչների գործերում եղած թերությունները բացահայտելով հանդերձ, շատ բարձր էր գնահատում նրանց թողած ժառանգությունը` ոչ միայն Հայաստանի, այլև Կովկասի ու Մերձավոր արևելքի պատմության ուսումնասիրության բնագավառում:
Ն. Մառը իր գիտահետազոտական ողջ գործունեության ընթացքում միշտ էլ բարձր է դասել հայ ժողովրդի ստեղծած դարավոր կուլտուրան: 1923 թ. Փարիզի հայ ուսանողության համար իր կարդացած հայերեն դասախոսության մեջ, հայկական մշակույթի մասին խոսելիս ասում է. «Եվրոպայի վայրենացման դարերին հայ ազգը իր թարգմանություններով հունարենից` անփոխարինելի ծառայություն է մատուցում եվրոպական համամարդկային քաղաքակրթությանը, ոչ միայն պահելով դասական գրականության հիշատակարանները, այլև հունագիտության ամենաեռանդուն ախոյան հանդիսանալով և նպաստելով այդ լեզվի ուսումնասիրությանը Արևելքում և մինչև անգամ Հունաստանում… Ինչ որ արևմտյան կողմից անում էին սպանացիք և իռլանդացիք, նույն բանը արևելյան կողմից արած են հայերը և հարևան ասորիները»:
Սակայն պատմության ընթացքում, Մառը գտնում էր, որ «ասորիներն իրենց կուլտուրական միսիայի զոհ գնացին, անհետ եղան, արաբներ դարձան: Իսկ հայերը շարունակեցին կրթիչ դերը, ազնվացնելով ընկճողների ցեղային տիպը… և բեղմնավորելով նոցա հասարակական կյանքը իրենց շինարար ձեռքերով»: «Հարևան և մինչև անգամ հեռու ընկած ազգերից որ՞ն է, - միանգամայն իրավացի կերպով նշում է Մառը, - որ օգտված չլիներ հայոց ազգի կուլտուրական բարեմասնություններից, վիպասաններից եկող և աշուղներին հասած երկերից, նրա ճարտարապետական աննման զարգացած արվեստից, նրա այն բացառիկ լեզվագիտական շնորհից, որ թարգմանչական արվեստից ավելի բարձր արվեստ է, գիտության և արվեստի միաձուլումը գեղարվեստի մեջ, որ կատարել է հայ ազգը, որը հին դարաշրջաններում ստեղծած է թարգմանության մի շարք դպրոցներ և տեսակ-տեսակ ոճ ինքնուրույն գրվածքների համար, պատրաստի ճոխ գրական լեզու ժառանգելով ժողովրդական վիպասաններից, նոր դարաշրջանում երկու գրական լեզու մշակելով կենդանի բարբառներից»։
Հնադարյան հայ ժողովուրդը թեև ստեղծել է բարձր կուլտուրա, սքանչելի արվեստ, գրականություն, սակայն ինքը անցյալում երբեք ապահով կյանք չի ունեցել, ընդհակառակը, միշտ էլ հարստահարվել, հալածվել ու հեծել է տիրողների լծի տակ և բռնի կերպով դուրս է քշվել իր հայրենի երկրից: «Քաղաքացիական և տնտեսական անցքերը,-իրավացիորեն նկատում է Մառը,-քշում էին տեղից-տեղ, աշխարհից այս զարմանալի գեղարվեստորեն և գրականորեն օժտված և կրթիչ ցեղը, որն իր հետ սփռում էր արվեստը, գեղարվեստի ճաշակը և դպրության լույսը, թե հեռու Հյուսիս, Լեհաստանի մեջ ոսկերչության արհեստի զարգացմանը զարկ տալով, թե հեռու Հարավ, Եթովպացոց աշխարհի գրականության շարժմանը մասնակից դառնալով»: «… Արևելքում հայ մի բուռ ժողովուրդ,-նույն դասախոսության մեջ շարունակում է Մառը,- արհամարված տգիտության բույներում տասնապատիկ ավելի, և ճնշված հարստահարված էր շինարար ձեռքերից օգտվող ազգերի կողմից, երբեմն իր ծննդավայրից Միջերկրական և Սև ծովերից դեն հալածված, այնտեղ էլ կոխան եղծ, իր վերջին կայանի մի անկյունի մեջ հետ մղված և XX դարում այնտեղ էլ դուրս քշված ցիր ու ցան դառնալու սարսափների մատնված, այս «ածու փոքրը»... հայոց ազգը ոչ միյան հաբեթական վիպասանության անդրանիկ ժառանգներից մինը, այլև բոլոր նույն համամարդկային աղբյուրից բխած կուլտուրական ավանդի անդրանիկ ժառանգներից լինելով, նրա ամբողջության հավատարիմ պահողն, ածեցնողն ու առատաձեռն ցանողն էր Արևելքում և Արևմուտքում»:
Հայոց դարավոր շինարարությունը, հայկական մշակույթը Մառը միևնույն ժամանակ լեզվի շինարարություն էր համարում , ոչ միայն հայերի, այլև բոլոր այն ժողովուրդների, որոնք հայ ժողովրդի հետ մտերիմ շինարար հարաբերություներ են ունեցել . «...Ախթամարի վանքը, քանդակագործության հրաշքը, XI դարում քանդված Անիին ինքնավարության եղանակը,- խասինջվությունը, Դվինի և Շահապի վանքի ժողովները, Վարդանանց քաջագործույունները, նրանց նահատակությունը, համաշխարհային առևտրին ծառայող 9 կամարակապ սքանչելի ճարպկությամբ կառուցված կամուրջները մի փոքրիկ գետի, Ախուրյանի վրա և հազար ու մեկ այլ հայոց ազգի կամ ազգայինների ստեղծագործությունները Հայաստանից էլ դուրս ինչ են , եթե ոչ հայոց լեզու, հայկական լեզու»: Նիկողայոս Մառը տեղյակ է եղել հայ իրականության մեջ կատարվող յուրաքանչյուր կարևոր նշանակություն ունեցող դեպքին, սերտորեն կապված է եղել գրեթե բոլոր հայ հասարակական, գրական գիտական գործիչների հետ: Այդ են ապացուցում այն բազմաթիվ նամակները, որոնք ժամանակին ուղղված են եղել Մառին: Այսպես, Մառի հետ սերտ կապեր են ունեցել և նամակագրություն են պահպանել, հայագետներ՝ Մանուկ Աբեղյանը, Սահակ Ամատունին, Առաքել Բաբախանյանը (Լեոն), Երվանդ Շահազիզը, Գարեգին Զարբհանալյանը, Գալուստ Տեր Մկրտչյանը, Գրիգոր Ղափանցյանը, Կարապետ Կոստանյանը, Ստեփանոս Մալխասյանցը, Հակոբ Մանանդյանը, Հրաչյա Աճառյանը, Հակոբոս Տաշյանը, Նորայր Բյուզնադացին, Ղևոնդ Ալիշանը, Գրիգոր Խալաթյանցը, Նիկողայոս Ադոնցը, Գարեգին Ենգիբարյանը, Գարեգին Լևոնյանը, Երվանդ Տեր Մինասյանը, բանաստեղծներ՝ Հովհաննես Թումանյանը, Վահան Տերյանը, Ավետիք Իսահակյանը, Հովհաննես Հովհաննիսյանը, մանկավարժ Սեդրակ Մանդինյանը, ճարտարապետ Թորոս Թորոմանյանը և շատ ուրիշներ: Ն. Մառին գրած նամակները միայն անձնական հարցեր չեն շոշափում, նրանց մեջ արծարծված են բազմաթիվ խնդիրներ, որոնք վերաբերում են հայ ժողվրդի ու նրա կուլտուրայի, գիտության, գրականության, արվեստի առօրյային ու ապագա զարգացմանը: Մառին դիմող բոլոր գործիչները երախտագիտությամբ են հիշատակում նրա կատարած դերը` հայ կուլտուրայի, գիտության, գրականության ու լեզվի զարգացման գործում: Դրանցից հիշենք երկուսը: Ականավոր հայագետ Ղևոնդ Ալիշանը, 1899 թ., Վենետիկից գրում է Մառին. «Հարկ է, որ մեր ազգայինը Ձեզ իրենց ամենէն քաջ ուսումնասիրողաց մեկը համարեն և յարգեն, ինչպես ես ամենայն վստահով, և փափագելով Ձեր առավելագույն յառաջադիմութեամբ ի վաստակս և ի վարքս»: Անվանի բանասեր Նորայր Բյուզանդացին, 1897 թ., Վենետիկից Մառին գրում և այն միտքն է հայտնում, որ Մառի այն բոլոր հայագիտական աշխատությունները, որոնք գրված են ռուսերեն լեզվով, պետք է անհապաղ թարգմանվեն հայերենի: Մեծ Լոռեցին` հանճարեղ բանաստեղծ Հով. Թումանյանը, 1912., հայագիտական ֆոնդ ստեղծելու և այն առաջ մղելու առթիվ Մառին գրում է. «Ինչ խոսք, որ այս ամենի մեջ Դուք լինելու եք գլխավոր դերակատարաը և ես սրտանց ուրախ եմ, որ հայագիտության գործը մեր մեջ հաջողվելու է Ձեր ձեռքով և կապվելու է ընդմիշտ Ձեզ հետ, որ և այնքան վայելուչ ու գեղեցիկ գալիս է Ձեր սիրելի անձնավորությանը, Ձեր գիտության ու հայագիտությանը արած անգնահատելի ծառայություններն և Ձեր պատրաստակամությանն ու հմտությանը»:
Տարիներ շարունակ Մառն իրեն նվիրել է հայ մշակույթի փառավոր անցյալի կոթողներ երևան հանելու, հայերի կատարած դերը աշխարհին ներկայացնելու գործում:
Ն. Յա. Մառի գիտական ժառանգությունն անմահ է:

Մառ, Նիկողայոս Յակովի.
Դավիթ և Մհեր: Ժողովրդական դիւցազնական վէպ. գրի առավ Մ. Աբեղեանց, Շուշի 1889: Записки Восточного отд-ия Русского археолог. общ-во. -Т. IV. - С. 414-417. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Аракс. - 1890. - Т. II. - С. 119-122: Փավստոս Բուզանդ. Ե. Մ. - Вена. - 1890 . – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
К вопросу о "Варлааме и Иоасафе". Из армянской Географии, приписываемой Вардану: Записки Восточного отд-ия Русского археолог. общ-во. -1891. - Т. IV. - C. 395-397.
----------------------------------------
Մառ, Նիկողայոս Յակովի.
Ամառային ուղևորությունից դեպի ի Հայս: Նկատողություններ և քաղուածներ հայկական ձեռագրերից: Գրեց Նիկ. Մառ, ուսուցչապետ հայերէնի ի համալսարանին Պետերբուրգի: Թարգմանեց Ոնոփրիոս Անոփեան: Հանդէս ամսօրեայ - 1891. - էջ 260-272:
----------------------------------------
Մառ, Նիկողայոս Յակովի.
Մովսես Խորենացու պատմության մեջ պատահող «Կունդ, Արամազդ» բառերի առթիվ: «Արաքս». - 1891. - Գիրք Բ. - էջ 59-62:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Из летней поездки в Армению. Заметки и извлечения из армянских рукописей. - I. Асат, переводчик Жития Варлаама. II. Рукопись истории М. Хоренского. III. - О песнях թուելեաց (товелеац) IV. О духах Каджах и Артавазде. V. К алфавиту в Армении. VI. Значение Златочрева, ոսկեփորիկ VII. Об армянском тексте грузинских летописей. VIII. Адам и Ева. IX. Иосиф и Асанефа: СПБ.: Записки Восточного отд-ия Русского археолог. общ-во. - 1890. - Т. V. - С. 211-241.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Историческая грамматика современного армянского языка города Тифлиса. Исследование А. Томсона, магистра сравнительного языковедения: СПБ.: Записки Восточного отд-ия Русского археолог. общ-во. - 1890. - Т. V. - С. 307-321. - Գրախոսություն:
----------------------------------------

Мар, Николай Яковлевич.
Лиса и волк в западне. Из армянской книжной сказочной литературы: Живая старина. - 1891. - Т. IV. - С. 144-155.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
СПб. - 1890. - С. 21 : Керопе Петрович Патканов. Библиографический очерк. Составил Веселовский. - Аракс. - 1890. - кн. II. - C. - 62- 63; (ЗВО. - Т. V. - С. 243-263.). – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Этимология армянского սեպուհ ''cепyh" и грузинского . "сепе": Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1891. - Т. V. - С. 286-289.
----------------------------------------
Մառ, Նիկողայոս Յակովլևիչ.
Ամառային ուղևորությունից դեպի ի Հայս: Նկատողություններ և քաղուածներ հայկական ձեռագրերից: Գրեց Նիկ. Մառ, ուսուցչապետ հայերէնի ի համալսարանին Պետերբուրգի: Թարգմանեց Ոնոփրիոս Անոփեան: "Ազգային մատենադարան" - Վիեննա. - 1892. - էջ 90:
----------------------------------------
Մառ, Նիկողայոս Յակովի.
Ամառային ուղևորությունից դեպի ի Հայս: Նկատողություններ և քաղուածներ հայկական ձեռագրերից: Գրեց Նիկ. Մառ, ուսուցչապետ հայերէնի ի համալսարանին Պետերբուրգի: Թարգմանեց Ոնոփրիոս Անոփեան: Հանդէս ամսօրեայ. - 1892. - էջ 231-235, 268-271, 303-307:
----------------------------------------
Մառ, Նիկողայոս Յակովի.
Հայկական Ձեռագիրք Ճեմարանի Արևելեան լեզուաց ի Պետերբուրգ: Հանդես ամսօրեայ. - 1892. - էջ 45-54, 80-85, 111-118:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Из летней поездки в Армению. Заметка и извлечения из армянских рукописей. - X. Детство Христа. XI. Видение Богородицы. XII. Видение ап. Павла. XIII. Сон ап. Петра. XIV. Видение св. Григория и прения души с телом. XV . Одно стихотворение. XVI. Заключение.: Записки Восточного отд-ия Русского археолог. общ-во. - 1892. - Т. VI. - С. 135-228.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Переписка Фотия с армянским великим князем Ашотом и армянским патриархом Захариею (текст и перевод): Палестинский сборник. - 1892. - Т. XI, вып. I. - С. 179-279.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Список рукописей Севанского манастыря. Из летней (1890) поездки в Армению: М. - 1892. - Т. IV. - 59 с.
----------------------------------------
Մառ, Նիկողայոս Յակովի.
Պիտանի ընթերցուծք նախնի հայերէն ընդ որում բառարան հայ ռուսերէն ի պէտս նորակարծից: ՍՊԲ. – 1893:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Древнеармянская хрестоматия с армянско-русским словарем для начинающих: СПб. - 1893. - С. IV + 172.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Заметки о трех армянских надписях, помещенных в XIII вып.: Сборник материалов для описания местностей и племен Кавказа. - 1893. - Вып. XVII. - С. 191-197.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Заметки по армянскому языку: Заметки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1893. - Т. VII. - С. 73-79.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Имя Бут или Буд в армянской надписи VII в. по р. ХР: Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1893. - Т. VII. - С. 322-326.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Новые материалы по армянской эпиграфике. Ани, Аламн, Мрен, Багаран, Еровандакерт. В Талын (с 6 рисунками): Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1893. - Т. VIII. - С. 69-103.
----------------------------------------
Մառ, Նիկողայոս Յակովի.
Ժողովածոյք առակաց Վարդանայ (նիւթք առի պատմութիւն միջին դարուց պատմութեան հայերէն): մասն Բ. - ՍՊԲ. - 1894-1895:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Надгробный камень из Семиречья с армянско-сирийской надписью 1323г: Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1894. -Т. VIII. - С. 344-349.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Раскопки в [Карской области ] Эриванский губ. ОАК за 1892 г.: СПб. - 1894. - С. 75-86.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Сборник притч Вардана. Материалы для истории средневековой армянской литературы, ч. II, текст, ч. III, Приложения. Описание 10 Эчмиадзинских рукописей с указателем, арабский и дополнительные армянские тексты, армянский текст с переводом армянской сказки "Лиса и волк в западне": СПб. - 1894. - XVI +344 и X + 203 с.
----------------------------------------
Մառ, Նիկողայոս Յակովի.
Անանունի Հայոց նախնական պատմութեան մասին: Մովսես Խորենացու պատմութեան աղբիւրներուն հարցի վերաբերմամբ. պրոֆ. Ա. Կարիէրի քննական յօդուածների առթիվ: Թարգմ. Ե. Լալաեանց. - Հանդես Ամսօրեայ - 1895. - էջ 18, 54, 108, 195, 277:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Армения [о раскопках и археологических работах 1893], ОАК за 1893: СПб. - 1895. - С. 33-36.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
О начальной истории Армении Анонима. К вопросу об источниках Истории Моисея Хоренского. - По поводу критических статей проф. Carriere: Византийский временник. - 1895. - Т. I. - С. 263-366.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Сказание о католикосе Петре и учоном Иоанне Козерне. Из материалов для истории средневековой армянской литературы: Восточные заметки. -1895. - С. 9 – 34.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Յարութիւն Արարատեանի կեղծիքը. Պարզեց Ա. Ե. Ս. (подлог Артемия Араратского раскрыл А [ристакес] E [пископ] С [едракян]: Баку. - 1894. - Записки Восточного отд-ия Русского археол. общ-ва. – 1896. - Т. IX. - С. 311-313. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Записки Восточного отделения Русского археологического общества. – 1896. - Т. IX. - С. 305-311: Հայկականք. Ա-- ԺԲ. Գալուստ Տէր- Մկրտչեան, միաբան սրբոյ Էջմիածնի. - Вагаршапат. – 1894. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Мнимое географическое название Еротастак (erotas tak) в истории Агафангела: Записки Восточного отд-ия Русского археол. общва. – 1896. - Т. IX. - С. 191-197.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Византийский временник. - 1897. - Т. IV, вып. 3 - 4. - С. 667-674: Ագաթանգեղոսի աղբիւրներից, Յիշատակ դատակնքաց Գորիա և Շմոնի վկայից, որ վկայեցին յՈւռհա [Галуст Тер-Мкртчян (Миабан)]. - Вагаршапат. - 1896. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
УП. - Журнал Министерства Народного просвещения. - 1897. - апрель. - С. 483-490: The Barlaam and Joasaphat Legend in the Ancient Georgian and Armenian Literature by F. C. Conybeare, Folk-Lore. - London. – 1896.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Хитон Господень в книжных легендах армян, грузин и сирийцев: Сборник статей учеников барона В. Р. Розена. - СПБ. - 1897. - С. 67-96.
----------------------------------------
Մառ, Նիկողայոս Յակովի.
Հայ-վրացական յարաբերությունների մասին անցեալում: թարգմ. ծանօթութիւններով Ա. Արասխանեանց. - Թիֆլիս. - 1898. - էջ 48, արտատպված "Մուրճ" ամսագրից:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Ани, столица Армении. Историко- археологический набросок [с 7 рисунками]. - Братская помощь пост. радавшим армянам: 2-ое изд. - М. - 1898. - С. 197-222.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Вместо ответа публицисту поэту: Новое обозрение (газета). - 1898. - № 4892, 4894.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Грузинский поэт Акакий об армянах, Тифлис: Новое Обозрение (газета). - 1898. - № 4841, 4842.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
К критике Истории Моисея Хоренского. Г. А. Хоренского: Византийский временник. - 1898. - Т. V, вып. 1 - 2. - С. 227-269.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Армяно-грузинские материалы для истории Душеполезной Повести о Варлааме и Иоасафе: Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1899. - Т. XI. - С. 49-72.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Из поездки на Афон. О грузинских рукописях Ивера. - О св. Варлааме. - О древнегрузинских переводах с армянского: Журнал Министерства Народного просвещения. - 1899. - март. - С. 1-24.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
К вопросу о задачах арменоведения: Журнал Министерства Народного просвещения. - 1899. - июль. - С. 241-250.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
О предполагаемом коренном родстве трех армянских слов ճշմարիտ, tɚшmarit и ճշգրիտ , tɚшgrit и ճիշտ tiшt: Записки Восточного отделения русского археологического общества. - 1899. - Т. XII. - С. 298-300.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Сборник притч Вардана. Материалы для истории средневековой армянской литературы: Ч. 1. - Исследование. - СПб. - 1899. - XI+ 594 с.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Этимология двух терминов армянского феодального строя սեպուհ = Sepurh и նախարար nacarar = naharar: Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1899. - Т. XI. - С. 165-174.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Өovelea ergq (Թուելեաց երգք). Спорный термин древнеармянского эпоса: Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1899. - Т. XI. - С. 300-302.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Армяно-сирийские словарные заметки. - I վիշապ: Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1900. - Т. XIII. - С. 033-034.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Ефем Сирин. О днях празднования Рождества В. Об основании первых церквей в Иерусалиме. Армянский текст с сирийскими отрывками в армянской траскрипции XII - XIII века. Исследование, издание и перевод: Тексты и разыскания по армяно-грузинской филологии. - 1900. - Кн. 1. - С. 5-55.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
К вопросу о переводах с армянского на арабский язык: Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1900. - Т. XIII. - С. 035-038-1900.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Об основании первых церквей в Иерусалиме: Тексты и разыскания по армяно-грузинской филологии. - Кн. 1. - СПб. – 1900.
----------------------------------------
Mare, Nicolas Jacob.
Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1901. - Т. XIII. - С. 0134-0139: M. Wardrop and I. O. Wardrop. Life of St. Niro (F. C. Conybeare, The Armenian version of Djouansher). - Oxford. – 1900. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Записки Восточного отделения русского археологического общества. - 1901. - Т. XIII. - С. 0120-0134: "Этюды по армянской диалектологии" Л. Мсерианца. - Ч. I. - М. - 1897. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Ипполит. Толкование Песни Песней. Грузинский текст по рукописи X века, перевод с армянского [с 1 палеографическою таблицею]. Исследование, перевод и издание: Тексты и разыскания по армяно-грузинской филологии. - 1901. - Кн. III. - 6 ненум. + CXIV + 32 + 03 [67] (докторская диссертация- 1901).
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Арабское извлечение из Сирийской Хроники Марибаса: Записки Восточного отделения русского археологического общества. - 1902. - Т. XIV. - С. 079-091.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Об единстве задач армяно-грузинской филологии: Кавказский вестник. - 1902. - № 3. - С. 15-29.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Новооткрытый армянский текст "Паралипоменон". К вопросу о переводах св. Писания на армянский язык: Кавказский вестник. - 1902. - № 4. - С. 1-18.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Эриванская губерния [о разведочных раскопках в Двине], (6 рисунками) ОАК за 1899г: СПб. - 1902. - С. 90-94.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Армянская церковь в Аруче: Известия Археологической комиссии. - 1904. - Вып. 12. - С. 61-64.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1904. - Т. XV. - С. 0137-0150: A. Аннинский. "Древние арабские историки, как исторические источники". Одесса. - 1898 - "История армянской церкви" (до XIX века). - Кишинев. – 1900. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1904. - Т. XV. - С. 0185-0187: Francisco Maria Esteras Pereira. Vida D. S. Gregorio, patriarcha de Armenia. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Заметка о двух армянских надписях, найденных в Херсонесе (со снимком): Известия Археологической комиссии. - 1904. - Вып. 10. - С. 106-108.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Физиолог. Армяно-грузинский извод. Грузинский и армянские тексты, исследование, издание и перевод: Тексты и разыскания по армяно-грузинской филологии. - 1904. - Кн. VI. - С. VXI+130.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Аркаун, монгольское название хриастиан в связи с вопросом об армянах-халкедонитах: Византийский временник. - 1905. - Т. XII. - № 1 и 2. - С. 1-68.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Армянские слова в грузинских Деяниях Пилата: Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1905. - Т. XVII. - С. 24-29.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Из гурийских наблюдений и впечатлений (по поводу бакинских событий. Изд. А. Арабидзе): СПб. – 1905.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Крещение армян, грузин, абхазов и аланов св. Григорием. Арабская версия [с 4 палеографическими таблицами]: Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1905. - Т. XVI. - С. 63-211.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Учебный план факультета восточных языков по армяно-грузинской филологии: 1905. - 10 с.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Краткий каталог Анийского музея [с 11 рисунками]: Анийская серия. - 1906. - № 1. - III + 32 с.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Раскопки в Ани в 1904г. [с 1 табл. и 13 рисунками]: Известия Археологической комиссии. -1906. - Вып. 18. - С. 73-94.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Этимология имени Мхитар и глагола մխիթարել mqitarel "утешитель": Записки Восточного общества Русского археологического общества. - 1906. - Т. XVII. - С. 30-31.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Деяния трех святых близнецов - мучеников Спевсипа, Еласипа и Меласипа: Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1907. - Т. XVII. - С. 285-344.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Исторический очерк грузинской церкви с древнейших времен. К вопросу об автокефалии грузинской церкви: Церковные ведомости. - 1907. - № 3. - прил. - С. 107-142.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
О раскопках и работах в Ани летом 1906г. Предварительный отчет. С. 1. в Красках, 13 фототипическими и 3 цинкографическими таблицами и с 18 рисунками в тексте: Тексты и разыскания по армяно-грузинской филологии. - 1907. - Кн. X. - IV + 64 с.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Журнал Министерства Народного просвещения. - 1908. - май. - С. 200-223: И. Джавахов. Государственный строй древней Грузии и древней Армении. - Т. 1. - СПб. – 1905. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Реестр предметов древности из VI (1907г) археологической компании в Ани [с 10 рисунками в тексте]: Аннийская серия. - СПб. - 1908. - № 2. - V + 64 с.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
А. Шахназарян. "Деятельность Иванэ и Захария Долгоруких по сведениям историков и по армянским и грузинским надписям". "Отчет о состочнии и деятельности С-Петербурского университета за 1908 год",: СПб. - 1909. - отд. II. - С. 73-74. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Антиох Стратиг. Плетение Иерусалима персами в 614 г. Грузинский текст исследовал, издал, перевел и арабское извлечение приложил: Тексты и разыскания по армяно-грузинской филологии. - 1909. - Кн. - IX. - VI + 82 + ез + 66-12 с.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Иоанн Петрицский, грузинский неоплатоник XI-XII века : Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1909. - Т. XIX. - С. 53-113.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
К вопросу о ближайшем сродстве армянского языка с иверским: Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1909. - Т. XIV. - С. 069-072.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
По поводу работы архитектора Т. Тораманяна "О древнейших формах Эчмиадзинского храма": Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1909. - Т. XIV. - С. 052-063.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Новые археологические данные о постройках типа Ереруйской базилики: Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1909. - Т. XIX. - С. 064-068.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Яфетическое происхождение армянского слова margarey "пророк": Известия Академии Наук. - 1909. - С. 1153-1158.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич. Грамматика чанского (лазского языка с хрестоматией и словарем): Материалы по яфетическому языкознанию. - 1910. - Т. II. - С. VIII+ XXVI + 240 (с таблицами).
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Два яфетических суффикса - te ( - ti -t) в грамматике древнеармянского (hайского) языка: Известия Академии Наук. - 1910. - С. 1245-1250.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Камень с армянскою надписью из Ани в Азиатском Музее [со снимком]: Институт Академии Наук. - 1910. - С. 1149-1151.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Надпись Епифания, католикоса Грузии (из раскопок в Ани 1910г.) с фототип. воспроизв.: Известия Академии Наук. - 1910. - С. 1433-1442.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Об учреждении Анийского археологического института: Институт Академии Наук. - 1910. - С. 438-446.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Яфетический К в армянском языке: Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1910. - Т. XIX. - С. 0154-0159.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Яфетическое происхождение Hайского բերան beran "рот": Известия Академии Наук. - 1910. - С. 1491-1494.
----------------------------------------
Մառ, Նիկողայոս Յակովի.
Մկրտություն հայոց, վրաց, ափխազաց և ալանաց ի սրբոյն Գրիգորէ, թարգմանութիւն Հուսիկ արքեպիսկոպոսի (արտատպութիւն) "Արարատից": Վաղարշպատ. – 1911:
----------------------------------------
Մառ, Նիկողայոս Յակովի.
Бог у армян: Институт Академии Наук. - 1911. - С. 759-774.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Георгий Мерчулч. - Житие св. Григория Хандзтийского, грузинский текст. Введение, издание, перевод с дневником поездки в Шавшию и Кларджию (65 рисунков): Тексты и разыскания по армяно-грузинской филологии. - 1911. - Т. VII . - 012+ LXX + 151 +216 с.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Об армянской иллюстрированной рукописи из халкедонитской среды: Известия Академии Наук. - 1911. - С. 1297-1301.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Сирийское происхождение hайск, դամբարան dambaran (оссуарий) могила: склеп: Записки Восточного отделения русского археологического общества. - 1911. - Т. XX. - С. 064-066.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Яфетические элементы в языках Армении: Известия Академии Наук. - 1911. - С. 137-145.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Яфетические элементы в языках Армении: Известия Академии науки. - 1911. - С. 469-474.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Кавказ и памятники духовной культуры. Речь, читанная в торжественном собрании АН 29/XII. - 1911: Известия Академии Наук. - 1912. - С. 69-82.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Франко-армянский Sabadios-aswat и сванское божество охоты: Известия Академии Наук.- 1912. - С. 827-830.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Яфетические элементы в языках Армении: Известия Академии Наук. - 1912. - С. 595-600.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
XI Анийская археологическая компания. Приложение к труду - Книжная история Ани и раскопки на месте городища. [с 2 табл. и 60 рис.]: Тексты и разыскания по армяно-грузинской филологии. - 1913. - Т. XIII. - С. 1-61.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Великий юбилей армянского письма и печати: Христианский Восток. - 1913. - Т. 1. - С. 348-349.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Заимствование числительных и яфетических языках: Известия Академии Наук. - 1913. - С. 789-790.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Заметки по текстам св. Писания в древних переводах армян и грузин. § № 1-24, 25-37: Христианский Восток. - 1913. - Т. II. - С. 163-174 и 263-274.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
К вопросу об áγáπη в Армении: Христианский Восток. - 1913. - Т. II. - С. 145-147.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
О новом списке сборника армянских церковных песнопений: Христианский Восток. - 1913. - Т. II. - С. 145.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
О сирийских заимствованиях в hайском: Христианский Восток. - 1913. - Т. II. - С. 147-149.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
О hайском qa, арм. qa ''крест": Христианский Восток. - 1913. - Т. 1. - С. 238.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
"От редактора в книге" Վիմական տարեգիր: Կազմ` Կ. Կոստանեանց: (Bibliotheca Arm-georg. II) СПб - 1913. - С. 1-XX.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Поправка к сообщению "Об армянской иллюстрированной рукописи из халкедонитской среды": Христианский Восток. - 1913. - Т. 1 - С. 96.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Санаhинская скульптурная группа ктиторов: Христианский Восток. - 1913. - Т. I. - С. 350 [с таблицей].
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
След ... у армян: Христианский Восток. - 1913. - Т. 1. - С. 41-42.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Тифлис. - Христианский Восток. - 1913. - Т. 1 . - С. 239-241: Гарегин Овсепян. Ոսկերչական արուեստին մե նմուշ ԺԳ դարում (Խոտակերաց Ս-նշան). – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Фресковое изображение парона Хутлу-буги в Ахпате: Христианский Восток. - 1913. - Т. I. - С. 350-353 [с таблицей].
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Яфетические элементы в языках Армении: Известия Академии Наук. - 1913. - С. 175-181.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Яфетические элементы в языках Армении: Известия Академии Наук. - 1913. - С.417-426.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Яфетические элементы в языках Армении: Известия Академии Наук. - 1913. - С. 831-834.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
К датировке ктиторской надписи Текорского Храма: Христианский Восток. - 1914. - Т. III. - С. 56-71. [с 2 табл.].
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Определение языка второй категории Ахеменидских клинообразных надписей по данным яфетического языкознания (Предворительное сообщение): Записки Восточного отделения русского археологического общества. - 1914. - Т. XXII. - С. 31-106.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Эчмиадзинский фрагмент древнегрузинской версии Ветхого Завета: Христианский Восток. - 1914. - Т. II. - С. 378-388.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Яфетические элементы в языках Армении: Известия Академии Наук. - 1914. - С. 1235-1240.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Яфетические элементы в языках Армении: Известия Академии Наук. - 1914. - С. 357-364.
----------------------------------------
Մառ, Նիկողայոս Յակովի.
Նամակ խմբագրութեան: "Ձիթենի" ժողովածու. - Թիֆլիս. - 1915. - էջ 1:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Епископ Карапет. Некролог: Христианский Восток. - 1915. - Т. IV. - С. 226-228.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Записка о регистрации как вывезенных, так и брошенных на месте на произвол судьбы рукописей и древностей занятой нами части Турецкой Армении: Известия Академии Наук. - 1915. - С. 1711-1719.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Из памятников Джульфинского кладбища: Христианский Восток. - 1915. - Т. IV. - С. 198 [с 1 табл.].
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
К армянской надписи Санаhинского моста: Христианский Восток. - 1915. - Т. III. - С. 314-315.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
К исследованию пещер Ахпата и Санаhина: Христианский Восток. - 1915. - Т. IV. - С. 194-195.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Кавказский культурный мир и Армения: Журнал Министерства Народного просвещения. - 1915. - июнь. - С. 280-330.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
О чалдырской халдской надписи: Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1915. - Т. XXIII. - С. 111.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Отрывок армянского пергаментного евангелия лапидарным письмом: Христианский Восток. - 1915. - Т. IV. - С. 195-197 (с 1 табл.).
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Программа для работ С. В. Тер-Аветисяна: Известия Академии Наук. - 1915. - С. 1893-1894.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Памятники армянского искусства. Ани. Дворцовая церковь (под ред. Н. Я. Марра): 1915.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Халдская клинообразная надпись из села Леска Ванского округа: Известия Академии Наук. - 1915. - С. 1713-1738.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Яфетические названия деревьев и растений (Pluralia tantum): Известия Академии Наук. - 1915. - С. 769-780, 821-852, 937-950.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
К дате эмиграции мосохов из Армении в Сванию: Известия Академии Наук. - 1916. - С. 1689-1692.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
К истории передвижения яфетических народов с юга на север Кавказа: Известия Академии Наук. - 1916. - С. 1379-1408.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Описание дворцовой церкви в Ани (с 14 рис.): Анийские древности. - 1. - СПб. - 1916. - С. 1-38.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Отчет о командировке летом 1916г. на Кавказе для охраны памятников в районе военных действий: Известия Академии Наук. - 1916. - С. 1481-1483.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
"Отчет о состоянии и деятельности Петроградского университета за 1915 год. - 1916. - С. 239-244: Е. Микеладзе "Древнеармянская и древнегрузинская версии сочинения Немесия Емесского О природе человека. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Предисловие к книге. Список книг библиотека Анийского музея древностей: Анийская серия. - 1916. - № 8. - С. 1-3.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Христианский Восток. - 1916. - Т. V. - С. 52-66: Н. Г. Адонц. Дионисий фракийский в армянские толкователи. - П. 1915. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Яфетические элементы в языках Армении: Известия Академии Наук. - 1916. - С. 233-238.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Материалы по халдской эпиграфике из командировки И. А. Орбели в Турецкую Армению: Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1917. - Т. XXIV. - С. 97-124.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
О кавказском историко-археологическом институте: Известия Академии Наук. - 1917. - С. 962-994.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Отчет Анийского музея древностей за 1915 г.: Петроград. – 1917.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
К вопросу о реорганизации Лазаревского института восточных языков: Известия Академии Наук. - 1918. - С. 1474-1490.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
О деятельности Кавказского историко-археологического института: Известия Академии Наук. - 1918. - С. 1472-1473.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Яфетические элементы в языках Армении: Известия Академии Наук. - 1918. - С. 317-348.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Надпись Сардура II, сына Аргиштия, в Даш- Керпи на Чалдырском озере: Издание, перевод, исследование, Записки Кавказского музея. - СПб. - 1919. - Вып. 1. - С. 1-38 + 4 табл.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Яфетические элементы в языках Армении: Известия Академии Наук. - 1919. - С. 395-414.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Армянский термин arg-ay (маг "II" "жрец- вождь"|| жрец-царь|| вождь"|| "царь"): Известия Академии Наук. - 1920. - С. 100-111.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Кавказ, Азиатский музей Академии Наук за 1818-1918: Академия Наук. - 1920. - С. 91-99.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Племенной состав населения Кавказа. Классификация народов Кавказа: Труды Комиссии по изучению племенного состава населения России. - 1920. - Вып. III. - С. 1-64.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Фрагмент халдской надписи из Алашкерта: Известия Российской Академии истории материальной культуры. - 1920. - Т. 1. - С. 51-60.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Яфетический Кавказ и третий этнический элемент в созидании Среднеземноморской культуры: Материалы по яфетическому языкознанию. - Лейпциг. - 1920. - Т. XI.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Ani, la ville armenienne en ruines d`apres les fouiles de 1892-1893 et de 1904-1917: Revue des Etudes Armeniennes. - 1921. - С. 395-410.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Астрономические и этические значения двух племенных названий армян: Записки Восточного отделения археологического общества. - 1921. - Т. XXV. - С. 229-256.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Надпись Русы II из Маку: Записки Восточного отделения Русского археологического общества. - 1921. - Т. XXV. - С. 1-54.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
tam-dam (գաղափարագիր) ամուսին կառի յարեթական ծագում (Яфетическое происхождение термина "супруг", идеограмма tam-dam): Վեննա.: Հանդես Ամսօրեայ. - 1921. - № 1-2. - С. 1-2. - 78-83, № 3-4. - С. 220-227.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Ճնճղուկ (tntguk), "воробей": Վեննա.: Հանդես Ամսօրեայ. - 1921. - № 3-4. - С. 227.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Батум, Ардаган, Карс - исторический узел межнациональных отношений Кавказа: Петроград. - 1922. - I-II+1-63 с.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Введение к труду "Археологическая экспедиция 1916г. в Ван": Русское археологическое общество. - Петроград. - 1922. - С. 1-4.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Имена Бут и Иоасаф в армянском быту: Христианский Восток. - 1922. - Т. VI. - С. 351-352.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Кавказские племенные названия и местные параллели: Труды Комиссии по изучению племенного состава населения России. - 1922. - Вып. V. - С. 1-39.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Надпись Сардура Второго из Раскопок Ниши на Ванской скале. Археологическая экспедиция 1916г. в Ван: Русское археологическое общество. - Петроград. - 1922. - С. 25-68. - табл. - А - С и I – XV.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Яфетиды, Восток: К. I. - С. 81-92. - (перепечатано в Сборник "По этапам развития яфетической теории". - С. 105-123 армянский перевод Հաբեթականներ Эривань. - № 2. - С. 166-176).
----------------------------------------
Մառ, Նիկողայոս Յակովլևիչ.
Իմ ուսանող Տերյանի հիշատակին. (''Ընծենաւոր"-ի թարգմանության առիթով): Թարգմ. ռուսերենից Քալանթար. - Նորք. - 1923. - № 1. - էջ 120-126:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Индо-европейские языки Среднеземноморья: Доклады Академии Наук СССР. - 1924. - С. 6-7 (перепечатано в Сборник "По этапам развития яфетической теории". - С. 244-245).
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Книжная легенда об основании Киева на Руси и Куара в Армении: Известия Российской Академии истории материальной культуры. - 1924. - Т. III. - С. 257-287.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Об яфетической теории: Кавказский Вестник. - 1924. - Кн. V. - С. 303-339.
----------------------------------------
Մառ, Նիկողայոս Յակովի.
Հայկական մշակույթը: նրա արմատները և նախապատմական կապերը: Փարիզ. – 1925:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Академия Наук и изучение народов Кавказа: "Заря Востока". - 5/IX - 1925. - № 969.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Материалы по хемшинскому наречию армянского языка: Записки Коллегии востоковедов Академии наук. - 1925. - Т. I. - С. 73-80.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Основные достижения яфетической теории: Сборник " По этапам развития яфетической теории". - С. 246-277. – 1925.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
По поводу русского слова "сало" в древнеармянском описании хазарской трапезы VII В (к вопросу о древнерусско-кавказских отношениях: ТРКФ. - 1925. - Т. I. - С. 66-125.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Не страшны землетрясения, не страшны вражеские удары: Красная газета. - 1926. - Веч. вып. - 18/XI. - № 273/1277.
----------------------------------------
Mare, Nicolas Jacob.
Le Synaxaire georgien, red, ancienne de l`union arm-georg, publie et tradult d` apres le manuscrit du Couvent lviron du Mont Athos: Patrol. - XIX. - Fasc. 5. - Paris. – 1926.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Яфетическая теория: Изд. Вост. факультета Азербайджанского гос. университета имени В. И. Ленина Баку. - 1928. - С. VIII + 156.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Доклад в русском археологическом обществе "Вишапы": Труды Государственной Академии истории материальной культуры им. Н. Я. Марра. - 1931. - Т. I. - С. 79-105.
Мар, Николай Яковлевич.
Предисловие к изд. Н. Я. Марра и Я. И. Смирнов "Вишапы": Труды Государственной Академии истории материальной культуры им. Н. Я. Марра. - 1931. - Т. I. - С. 9-56.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Предисловие к работе. И. И. Мещанинова "Язык ванских клинописей": Труды Института языка и мышления им. Н. Я. Марра. Академии наук СССР. - 1932. - Т. 1. - С. I-II.
Мар, Николай Яковлевич.
О лингвистической поездке в восточное Средиземноморье: Известия Российской Академии истории материальной культуры. - 1934. - Вып. 89.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Что говорит язык по истории материальной культуры: ("кокошник" и "сорока"). - 1934. - С. 97-181.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Ани. Книжная история города и раскопки на месте городища: Известия государственной Академии истории материальной культуры им. Н. Я. Марра. - 1935. - Вып. 105.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Памяти моего слушателя Териана: Литературное Закавказье. - 1935. - № 2. - С. 93-102.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Цаты палеонтологически: Մառը և հայագիտության հարցերը. - Երևան. - 1968. - էջ 195-204:
----------------------------------------
Մառ, Նիկողայոս Յակովի.
Հայկական մշակույթը: Նրա արմատները և նախապայմական կապերը ըստ լեզվագիտության: Երևան.: Հայաստան. - 1989. - 42 էջ:
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Исторический очерк грузинской церкви с древнейших времен [К вопросу об автокефалии грузинской церкви]: Ակադեմիկոս Նիկողայոս Մառ: (Ծննդյան 140 և մահվան 70-ամյակների տարելիցի ժողովածու). - Երևան. - 2005. - էջ 167-218.
----------------------------------------
Мар, Николай Яковлевич.
Ани: Книжная история города и раскопки на месте городища: НАН РА. - 2011. - XX, 136 с. текста: 58 вкл. с ил. (Настоящее изд-е является полным воспроизведением книги Н.Я.Марр и «Ани», которая вышел в свет в 1934 г. в Ленинграде)./ Н. Я. Мар //
----------------------------------------

Ադոնց, Ն.
Նիկողայոս Մառի հիշատակին: Ակադեմիկոս Նիկողայոս Մառ (Ժողովածու). - Երևան. - 2005. - էջ 147-152:
----------------------------------------
Ակադեմիկոս Ն. Մառ. [Ծննդյան 140 և մահվան 70-ամյակների տարելիցի ժողովածու]: ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտ ության ինստիտուտ. - Երևան. - Զանգակ. - 97. - 2005. - 220 էջ:
----------------------------------------
Ակադեմիկոս Նիկողայոս Մառ։ [Ծննդյան 140 և մահվան 70-ամյակների տերելից ժողովածուը]: ՀՀ ԳԱԱ. Արևելագիտ. ին-տ. - Եր.։ Զանգակ-97. - 2005. - 220 էջ:
----------------------------------------
Աճառյան, Հ. Հ.
Արարատ. - 1911.- № 57 - էջ 414-420: Марр Н. Я. Грамматика чанского (лазского) языка. - Спб. - 1910. - 270 с.; Journal Asiatique de Paris. - 1911. - P. 366-371:
----------------------------------------
Աճառյան, Հ. Հ.
Ոստան. - 1911. - № 4. - էջ 941-942: Մառ. Ն. Յա. Մկրտություն հայոց, վրաց, աբխազաց և ալանաց ի Սրբոյն Գրիգորէ. - Վաղարշապատ. - 1911. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Աճառյան, Հ. Հ.
Պրոֆեսոր Մառի լեզվաբանական նոր դրությունը: Արարատ. - 1910. - № 5. - էջ 441-450:
----------------------------------------
Աճառյան, Հ. Հ.
Պրոֆեսոր Նիկողայոս Մառի հինգ աշխատությունների մասին: Նորք. - 1924. - Գիրք 4. - էջ 307-310:
----------------------------------------
Առաքելյան, Ա. Գ.
Հայկական առակը ակադեմիկոս Ն. Մառի լուսաբանությամբ: Էջմիածին. - 1950. - № 3-4. - էջ 32-38:
----------------------------------------
Առաքելյան, Բ. Ն.
Ն. Մառը` կովկասագետ-հնագետ: Մառը և հայագիտության հարցերը. - Եր. - 1968. - էջ 15-27:
----------------------------------------
Առաքելյան, Բ. Ն.
Նիկողայոս Մառ։ [Ծննդյան 100-ամյակի առթիվ]: Պատմաբանասիրական հանդես / ՀՍՍՀ ԳԱ. - 1965. - № 1. - էջ 125-136:
----------------------------------------
Բարխուդարյան, Ս. Գ.
Ն. Մառը և հայ վիմագրությունը: [Մառը հայկական արձանագրությունների հավաքման և հրատարակման գործի նվիրյալ]: Մառը և հայագիտության հարցերը. - Երևան. - 1968. - էջ 40-46:
----------------------------------------
Գասպարյան, Գ. Ց.
Մառը բառարանագիր: Երևան. - 1946. - 28 էջ:
----------------------------------------
Գասպարյան, Գ. Ց.
Մառը բառարանագիր: Մառը և հայագիտության հարցերը. - 1968. - էջ 70-74:
----------------------------------------
Դոլուխանյան, Աելիտա.
Հայոց միջնադարյան առակները Ն. Մառի հետազոտմամբ: Ակադեմիկոս Ն. Մառ.(Ժողովածու). - Երևան. - 2005. - էջ 20-26:
----------------------------------------
Երեմյան, Ս. Տ.
Ն. Մառը և VII դարի հայոց "Աշխարհացույցը": Մառը և հայագիտության հարցերը. - Երևան. - 1968. - էջ 75-91:
----------------------------------------
Լիսիցյան, Ս. Պ.
Պրոֆ. Ն. Յա. Մառի նոր ուսումնասիրությունները: Հանդես ամսօրյա. - 1911. -№ 10-11. - էջ 697-700։ № 12. - էջ 750-759:
----------------------------------------
Խաչիկյան, Լևոն
Ն. Յա. Մառի մի քանի սխալների մասին հայ բանասիրության բնագավառում: Երևան. - 1952. - 72 էջ:
----------------------------------------
Խաչիկյան, Լևոն
Ն. Յա. Մառի մի քանի սխալների մասին հայ բանասիրության բնագավառում: Տեղեկագիր հաս. գիտ. / ՀՍՍՌ ԳԱ. - 1952. - № 8. - էջ 23-40:
----------------------------------------
Հակոբյան, Հ.
Հովհաննես Թումանյանը և հայկական ակադեմիան [Բանաստեղծի նամակները Նիկողայոս Մառին]: Հայրենիքի ձայն. - 1969. - 20օգոստոսի:
----------------------------------------
Հարությունյան, Ն. Վ.
Ն. Յա. Մառի ուրարտագիտական աշխատությունների մի քանի սխալների մասին: Երևան. - 1951. - 118 էջ:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Ա. Գ.
Մառ-պատմագետը: Խորհրդային գրականություն. - 1935. - № 3. - էջ 103-117:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Ա. Գ.
Նիկողայոս Մառ. (Մահվան առթիվ): Խորհրդային Հայաստան. - 1934. - 22 դեկտեմբերի:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Պ. Հ.
Նիկողայոս Ադոնցի անտիպ հուշերը ուսուցչապետ Նիկողայոս Մառի մասին: Ակադեմիկոս Նիկողայոս Մառ. (Ժողովածու). - Երևան. - 2005. - էջ 141-146:
----------------------------------------
Հովնան, Գուրգեն Ներսեսի.
Գիտնականն ու բանաստեղծը [Ն. Յա. Մառի և Վ. Տերյանի մասին]: Ավանգարդ. - 1950. - 7 հունվարի:
----------------------------------------
Հովսեփյան, Գարեգին.
Նամակներ Ն. Մառին: Բանբեր Երևանի համալսարանի. - 1969. - № 3. - էջ 164-175:
----------------------------------------
Հովսեփյան, Գարեգին.
Նամակներ Ն. Մառին: Երևան. - 1969. - 12 էջ:
----------------------------------------
Հրոզնի, Ֆ.
Փայլուն գիտնականը։ [Ն. Յա. Մառի ծննդյան 100-ամյակի առթիվ]: Մառը և հայագիտության հարցերը. - Երևան. - 1968. - էջ 10-11:
----------------------------------------
Ղանալանյան, Ա. Տ.
Ն. Մառը հայ բանահյուսության մասին: Աշխատությունների ժողովածու/ ՀՍՍՌ ԳԱ. Լեզվի ինստիտուտ. - 1946. - Հ. 1. - էջ 153-172:
----------------------------------------
Ղանալանյան, Ա. Տ.
Ն. Մառը և հայ բանահյուսությունը: Մառը և հայեագիտության հարցերը. - Եր. - 1968. - էջ 28-39:
----------------------------------------
Ղարիբյան, Ա. Ս.
Ակադեմիկոս Մառի լեզվաբանական ուսմունքը։ [Մահվան տասնամյակի առթիվ]: Գրական թերթ. - 1944. - 31 դեկտեմբերի:
----------------------------------------
Ղարիբյան, Ա. Ս.
Ակադեմիկոս Ն. Մառի պայքարը ռասայականության դեմ լեզվաբանության մեջ: Տեղեկագիր հաս. գիտ. / ՍՍՌՄ ԳԱ հայկական ֆիլիալ. - 1943. - № 2. - էջ 3-26:
----------------------------------------
Ղարիբյան, Ա. Ս.
Առաջաբան: Մառ Ն. Յա. Ընտիր երկերի ժողովածու. - Եր.։ ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ. - 1949. - էջ VII-XI:
----------------------------------------
Ղարիբյան, Ա. Ս.
Ն. Մառը և նրա «լեզվի նոր ուսմունքը»: Խորհրդային դպրոց. - 1938. - 21 դեկտեմբերի:
----------------------------------------
Ղարիբյան, Ա. Ս.
Ն. Մառը և նրա «լեզվի նոր ուսմունքը»: Խորհրդային գրականություն. - 1939. - № 2. - էջ 79-102:
----------------------------------------
Ղափանցյան, Գ. Ա.
Լեզուների ծագումնաբանակն դասակարգման հիմունքները և լեզվի զարգացման ստադիալականության մասին: Ն. Մառի հայացքների քննադատությունը. - Երևան։ ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ. - 1951. - 26 էջ:
----------------------------------------
Ղափանցյան, Գ. Ա.
Մառը և հնդեվրոպաբանությունը: Ն. Մառի անվ. կաբինետի աշխատություններ / ԵՊՀ. - 1945. - № 1. - էջ 1-34:
----------------------------------------
Ղափանցյան, Գ. Ա.
Ն. Մառի գիտական ժառանգությունը անմահ է: Ն. Մառի անվ. կաբինետի աշխատություններ / ԵՊՀ. - 1947. - № 2. - էջ 5-12:
----------------------------------------
Ղափանցյան, Գ. Ա.
Ն. Մառի մասնակցությունը հայ համալսարան (կամ Ակադեմիա) ստեղծելու խնդրի նախնական մշակման մեջ 1912-1917: Ն. Մառի անվ. կաբինետի աշխատությունների / ԵՊՀ. - 1945. - № 1. - էջ 199-206:
----------------------------------------
Մալխասյանց, Ս. Ս.
[Ն. Մառի երեք հոդվածների համառոտ տեսություն]: Մշակ. - 1896. - 5 մարտի. - № 27. - էջ 3։ - [Ստորագր.` Ս. Մ.]:
----------------------------------------
Մալխասյանց, Ս. Ս.
Պրոֆեսոր Ն. Մառի կարծիքը վրացոց` ընդեմ հայոց ուղղած վեճի մասին: Արարատ. - 1898. - № 2. - էջ 75-78։ - [Ստորագր.` Ս. Մ.]:
----------------------------------------
Մալխասյանց, Ս. Ս.
Տպավորություններ Ն. Մառի դասախոսությունից: Մարտակոչ. - 1924. - 14 հունիսի. - № 136. - էջ 2-3:
----------------------------------------
Մառը և հայագիտության հարցերը: ՀՍՍՀ ԳԱ. Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ. - Երևան։ ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ. - 1968. - 306 էջ:
----------------------------------------
Մնացականյան, Ս. Խ.
Նիկողայոս Մառը և հայկական ճարտարապետությունը: Երևան։ Հայաստան. - 1969. - 180 էջ:
----------------------------------------
Մովսիսյան, Աննա.
Ն. Յա. Մառի կյանքը և ստեղծագործությունը: Երևան. - 1946. - 30 էջ:
----------------------------------------
Մուրադյան, Պարույր.
Ակադեմիկոս Նիկողայոս Մառի ծննդյան 140-րդ տարելիցը: Ակադեմիկոս Նիկողայոս Մառ. (Ժողովածու). - Երևան. - 2005. - էջ 9-14:
----------------------------------------
Մուրադյան, Պարույր.
«Կովկասյան մշակութային աշխարհի» ձևավորման պարբերաշրջաններն ու առանձնահատկությունները[Ն. Մառի ուսմունքի քննադատների մասին]: Ակադեմիկոս Նիկողայոս Մառ. (Ժողովածու). - Երևան. - 2005. - էջ 15-19:
----------------------------------------
Մուրադյան, Պարույր.
Ն. Մառը և հայ-վրացական բանասիրությունը: Մառը և հայագիտության հարցերը. - Երևան. - 1968. - էջ 58-69:
----------------------------------------
Պիոտրովսկի, Բ. Բ.
Նա. Յ. Մառի ուսմունքը սեմանտիկայի մասին և Հին Եգիպտոսի պիկտոգրաֆիկական գրությանը: ՀՍՍՌ ԳԱ Ն. Մառի անվ. լեզվի ինստիտուտ. - Երևան. - 1946. - 20 էջ:
----------------------------------------
Պիվազյան, Էմ.
Գիտական նստաշրջան՝ նվիրված Ն. Յա. Մառի ծննդյան 100-ամյակին: Պատմաբանասիրական հանդես / ՀՍՍՌ ԳԱ. - 1965. - № 1. - էջ 330-332:
----------------------------------------
Պիվազյան, Էմ.
Ն. Մառը հայկական միջնադարյան առակների հետազոտող: Մառը և հայագիտության հարցերը. - Երևան. - 1968. - էջ 47. – 57:
----------------------------------------
Սարգսյան, Գագիկ.
Վիմական բնագրերի վերծանության և հրատարակության Ն. Մառի մշակած սկզբունքները: Ակադեմիկոս Նիկողայոս Մառ. (Ժողովածու). - Երևան. - 2005. - էջ 27-30:
----------------------------------------
Սիմոնյան, Պարգևունի Երվանդի.
Ն. Յա. Մառի անտիպ նամակներից: [1890-1895 թթ. հայագիտության և գրաքննության բնագավառում կատարած ուսումնասիրությունների մասին]: Պատմաբանասիրական հանդես / ՀՍՍՀ ԳԱ. - 1963. - № 4. - էջ 175-182:
----------------------------------------
Տեր-Հովհաննիսյան, Տիրայր.
Հուշեր Նիկողայոս Մառի մասին: Ակադեմիկոս Նիկողայոս Մառ. (Ժաղովածու). - Երևան. - 2005. - էջ 153-156:
----------------------------------------
Օրբելի, Հովսեփ.
Խոսք Ն. Մառի հիշատակին. [Ծննդյան 100-ամյակի առթիվ]: Մառը և հայագիտության հարցերը. - Երևան. - 1968. - էջ 7-9:
----------------------------------------
Баликян, О.
Докладные записки Н. Я. Марра об армянской и грузинской эпиграфике (1903-1904гг): [К 120-летию со дня рождения Н. Я. Марра]: Բանբեր Հայաստանի արխիվների. - 1984. - № 3. - էջ 39-50.
----------------------------------------
Григорян, Камсар Нерсесович.
К истории текста статьи акад. Н. Я. Марра "Памяти моего слушателя Теряна": Известия АН СССР. Серия литературы и языка. - 1946. - Т. 5, вып. 5. - С. 429-434.
----------------------------------------
Мирзоян, Соня.
Письма Н. Я. Марра об археологических раскопках в Ани (1904-1917гг): Вестник обществ. наук / АН АрмССР. - 1979. - № 12. - С. 93-108.
----------------------------------------
Мурадян, П.
Крупнейший служитель отечественной науки: [Н. Мар]: Кавказ и Византия. - Ереван. - 1988. - Вып. 6. - С. 12-13.
----------------------------------------
Орбели, И. А.
Н. Я. Марр как археолог: Проблемы истории докапиталистических обществ. - 1935. - № 3-4. - С. 50-61.
----------------------------------------
Пескарева, К.
Докладные записки Н. Я. Марра о раскопках в Ани (1892г): Вестник обществ. наук / АН. АрмССР. - 1981. - № 5. - С. 100-110. - № 6. - 98-114, № 10. - С. 100-114.
ДОП.ТОЧКИ ДОСТУПА:
Баликян О.
----------------------------------------
Пескарева, К.
Докладные записки Н. Я. Марра о раскопках в Ани (1892г): Вестник обществ. наук / АН АрмССР. - 1982. - № 2. - С. 83-92.
ДОП.ТОЧКИ ДОСТУПА:
Баликян О.
----------------------------------------
Фрейденберг, О. М.
Гигантский творческий ум: [О. Н. Марре]: Ակադեմիկոս Ն. Մառ. (Ժողովածու). - Երևան. - 2005. - էջ 157-166.
----------------------------------------
Nikolai Marr(1864-1934): Fundamental Armenology. - 2020. - Vol. 1, N 11. - PP. 227-230.
----------------------------------------