Մանանդյան Հակոբ Համազասպի (1873-1952)

Մանանդյան Հակոբ Համազասպի (1873-1952)

	ԱԿԱԴԵՄԻԿՈՍ Հ. Հ.ՄԱՆԱՆԴՅԱՆԻ ԿՅԱՆՔԻ ԵՎ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ՏԱՐԵԹՎԵՐԸ
	ԱԿԱԴԵՄԻԿՈՍ Հ. Հ.ՄԱՆԱՆԴՅԱՆԻ ԿՅԱՆՔԸ ԵՎ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅՈՒՆԸ
	ՄԱՏԵՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ

«Ակադեմիկոս Հակոբ Համազասպի Մանանդյանը իր առանձնահատուկ տեղն է գրավում հայագիտության մեջ: Նրա գիտական վաստակն ունի ոչ միայն պատմագիտական և ճանաչողական անգնահատելի արժեք, այլև օրինակ է այն բանի, թե ինչպիսի տաղանդով ու նվիրվածությամբ պետք է աշխատել մեր ժողովրդի պատմության և բանասիրության մութ ծալքերը լուսաբանելու գործում»:

Վ.Ա. ՀԱԿՈԲՅԱՆ

Հակոբ Համազասպի Մանանդյանը ծնվել է 1873 թ. նոյեմբերի 22-ին Ախալցխայում: Վախճանվել է 1952 թ. փետրվարի 4-ին Երևանում:
1883 թ. ընդունվել է Թիֆլիսի առաջին դասական գիմնազիան:
1893 թ. ավարտել է գիմնազիան և նույն թվականի աշնանը մեկնել է Գերմանիա` բարձրագույն կրթություն ստանալու:
1893-1897 թթ. Ենայի համալսարանի փիլիսոփայության ֆակուլտետի ուսանող, Լայպցիգի և Ստրասբուրգի համալսարանների արևելագիտական և լեզվաբանական դասընթացների ունկնդիր:
1897 թ. ավարտել է Երևանի համալսարանը:
- Շնորհվել է փիլիսոփայական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճան:
1898 թ. Պետերբուրգի կայսերական համալսարանի արևելյան լեզուների ֆակուլ տետում ստացել է հայ-պարսկական բանասիրության թեկնածուի 1-ին կարգի դիպլոմ:
1900-1905 թթ. Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում դասավանդել է հին հունարեն, գերմաներեն, հունական գրականություն, փիլիսոփայություն, անգլիական գրականություն:
1902 թ. նշանակվել է «Արարատ» ամսագրի խմբագրի օգնական:
1903 թ. ընտրվել է «Պատմագիրք հայոց» մատենաշարի հանձնախմբի անդամ:
1905-1907 թթ. պաշտոնավարել է Թիֆլիսի 1-ին և 2-րդ արական գիմնազիաներում` որպես հայերենի, գերմաներենի և հայ գրականության դասատու:
1906 թ. Թիֆլիսում լույս տեսնող «Արշալույս» օրաթերթի խմբագիր:
1906-1907 թթ. Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցում դասավանդել է հին հունարեն, լատիներեն, համաշխարհային գրականության պատմություն:
1909 թ. Յուրևի /Տարտու, Դորպատ/ համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետում ստացել է իրավունքի թեկնածուի 1-ին կարգի դիպլոմ:
1920 թ. տեղափոխվել է Հայաստան:
1921 թ. հունվարի 7-ին ընտրվել Երևանի ժողովրդական համալսարանի ռեկտոր /պաշտոնավարել է մինչև նույն թվականի հոկտեմբերի 18-ը/:
- Նշանակվել է Երևանի համալսարանի արևելագիտության ֆակուլտետի դեկան և հայ ժողովրդի պատմության ամբիոնի վարիչ:
1925 թ. ՀԽՍՀ լուսժողկոմատը Հ. Մանանդյանին շնորհել է պրոֆեսորի կոչում:
1928 թ. Վիեննայում լույս է տեսել նրա «Հունաբան դպրոցը և նրա զարգացման շրջանները» աշխատությունը:
1931 թ. ընդհատելով դասախոսական աշխատանքը` անցնում է թոշակի, լծվում գիտահետազոտական գործունեության:
1935 թ. շնորհվել է ՀՍԽՀ վաստակավոր գործչի կոչում:
1938 թ. առանց ատենախոսության պաշտպանության շնորհվել է պատմական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճան:
1939 թ. ընտրվել է ՍՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս:
1940 թ. շնորհվել է ՀՍՍՀ Գիտության վաստակավոր գործչի կոչում:
1943 թ. ընտրվել է ՀՍՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս:
1945 թ. պարգևատրվել է Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանով:

Հակոբ Համազասպի Մանանդյանը ծնվել է 1873 թվականի նոյեմբերի 22-ին Ախալցխա քաղաքում: Սկզբնական կրթությունն ստացել է հայրենի քաղաքի վարժարանում: 1883 թ.` հոր մահից հետո, նա տեղափոխվում է Թիֆլիս, ուր ընդունվում է 1-ին դասական գիմնազիան: 1893 թ. ավարտելով գիմնազիան` բարձրագույն կրթություն ստանալու նպատակով մեկնում է Գերմանիա, ընդունվում է Ենայի համալսարանի փիլիսոփայության ֆակուլտետը` միաժամանակ հետևելով Լայպցիգի և Ստրասբուրգի համալսարանների արևելագիտական և լեզվաբանական դասընթացներին: Աշակերտելով ժամանակի նշանավոր արևելագետներ ու լեզվաբաններ Բ. Դելբրույկին, Կ. Բրուգմանին, Հ. Հյուբշմանին, Հ. Գելցերին, Օ. Շրադերին` Հ Մանանդյանը բազմակողմանի ու խոր գիտելիքներ է ձեռք բերում` հմտանալով բանասիրության, արևելագիտության, պատմության, համեմատական լեզվաբանության, հին և նոր բազմաթիվ լեզուների / սանսկրիտ, եբրայերեն, պարսկերեն, հին հունարեն, լատիներեն, գերմաներեն, անգլերեն, ֆրանսերեն / ուսումնասիրության մեջ: Այդ տարիներին նա հափշտակությամբ կարդում է անտիկ և ժամանակակից հեղինակների գործերը: Մեծ հետաքրքրություն են ներկայացնում Արիստոտելի, Ֆ. Բեկոնի, Շ. Մոնտեսքյոյի, Ժ. Ռուսոյի, Ի. Կանտի, Հ. Սպենսերի, Հ. Թենի, Հեգելի, Չ. Դարվինի, Մ. Գորկու աշխատությունների վերաբերյալ ուսանողական տարիների նրա գրառումները:
Ստանալով փայլուն և բազմակողմանի կրթություն` Հ. Մանանդյանը 1897 թ. հաջողությամբ պաշտպանում է «Պատմութիւն Աղուանից» աշխատության հեղինակի հարցի շուրջը» ավարտական թեզը` ստանալով փիլիսոփայության դոկտորի գիտական աստիճան: Նրա աշխատանքի պաշտոնական ընդդիմախոսներն էին հայտնի գիտնականներ Բ. Դելբրույկը և Հ. Գելցերը, որոնց առաջարկությամբ էլ Հ. Մանանդյանի թեզը ներկայացվում է տպագրության և լույս է տեսնում Լայպցիգում` 1897 թ.: Նույն թվականի աշնանը Հ. Մանանդյանը տեղափոխվում է Պետերբուրգ և մեկ տարվա ընթացքում էքստեռն կարգով ավարտում է նաև տեղի համալսարանի արևելյան լեզուների ֆակուլտետը` ստանալով հայ-պարսկական բանասիրության թեկնածուի առաջին կարգի դիպլոմ: 1898-1899 թթ. Լոնդոնի, Փարիզի, Վիեննայի, Վենետիկի գրադարաններում և թանգարաններում զբաղվում է հայկական ձեռագիր մատյանների ուսումնասիրությամբ: 1899 թ. վերջերին Գևորգյան ճեմարանի վարչության հրավերով Հ. Մանանդյանը գալիս է Հայաստան և անմնացորդ նվիրվում գիտամանկավարժական գործունեությանը: Ճեմարանի բարձր դասարաններում դասավանդում է հին հունարեն և գերմաներեն, հունական գրականություն և փիլիսոփայության պատմություն: 1901-1903 թթ. պրոֆ. Ֆրանց Ֆինկի և Եզնիկ Գյանջեցյանի հետ միասին երիտասարդ հայագետը նախաձեռնում է Աբգար Հովհաննիսյանի նյութական օժանդակությամբ լույս տեսնող «Հանդէս հայագիտութեան» / հայերեն և գերմաներեն լեզ./ գիտական պարբերականի հրատարակումը և դառնում է նրա խմբագիրներից մեկը: 1902 թ. հունվարից նա նշանակվում է «Արարատ» ամսագրի խմբագրի տեղակալ: Էջմիածնում գտնվելու տարիներին / 1900-1905 թթ./ Հ. Մանանդյանը մտերմանում է ճեմարանում դասավանդող ուսուցիչներ Կոմիտասի և Հրաչյա Աճառյանի հետ: Վերջինիս հետ ուսումնասիրում է Էջմիածնի մատենադարանի իմաստասիրական և պատմագրական ձեռագրերը, ծրագրում է աշխատություն գրել հայոց մշակույթի մասին: 1905 թ. սեպտեմբերին Հ. Մանանդյանը տեղափոխվում է Թիֆլիս, որտեղ շուրջ երկու տարի / 1905-1907 թթ. / զբաղվում է ուսուցչությամբ 1-ին և 2-րդ արական գիմնազիաներում և Ներսիսյան դպրոցում` դասավանդելով գերմաներեն, հայերեն, հայ գրականություն, անգլիական գրականություն և այլն: Միաժամանակ նա այստեղ լայն հասարակական և հրապարակախոսական գործունեություն է ծավալում, աշխատակցում է օրաթերթերին, իսկ 1906 թ. մարտի 5-ից դառնում է խմբագիր-հրատարակիչ Գ. Մելիք-Կարագյոզյանի «Արշալույս» հայկական օրաթերթի ժամանակավոր խմբագիրը:
Հակոբ Մանանդյանն ապրել է իր ժամանակի հասարակական-քաղաքական կյանքով և արձագանքել դրան: Դժբախտաբար, Հ. Մանանդյանի, ինչպես այս, այնպես էլ հետագա տարիների հասարակական և հրապարակախոսական գործունեությունր անուշադրության է մատնվել նրա կենսագիրների կողմից, հանգամանք, որն, անշուշտ, ստվերում է թողնում Մանանդյան-քաղաքացու դեմքը:
Նրան հատկապես հուզել են Արևմտյան Հայաստանում տեղի ունեցող ողբերգական իրադարձությունները: Ինչպես ժամանակի մյուս առաջադեմ ու հեռատես գործիչները, Մանանդյանը ևս Արևմտյան Հայաստանի ազատագրության հարցը կապում էր ռուս ժողովրդի եղբայրական օգնության հետ: 1920 թ. մայիսից Հ. Մանանդյանը ընդմիշտ տեղափոխվում է Հայաստան: Նա գործուն մասնակցություն է ունենում համալսարանի ստեղծման ուղղությամբ տարվող նախապատրաստական-կազմակերպչական աշխատանքներին: 1921 թ. հունվարին Լուժողկոմատը հրավիրում է համալսարանի խորհրդի անդրանիկ նիստը` քննարկելու համալսարանի ռեկտորի ընտրության հարցը: Փակ քվեարկությամբ համալսարանի առաջին ռեկտոր է ընտրվում Հակոբ Մանանդյանը: 1921-1924 թթ. Հ. Մանանդյանը վարում է արևելագիտական ֆակուլտետի դեկանի պաշտոնը, իրեն հատուկ ոգևորությամբ ու նվիրվածությամբ ձեռնամուխ լինում երիտասարդ սերնդի դաստիարակության պատվավոր ու վեհ գործին: 1925-1931 թթ. նա հայ ժողովրդի պատմության ամբիոնի պրոֆեսոր էր, միաժամանակ վարում էր նաև գիտության և արվեստի ինստիտուտի պատմահասարակագիտական բաժնի գիտքարտուղարի պաշտոնը: 1931 թ. Հ. Մանանդյանը թողնում է մանկավարժական աշխատանքը և նվիրվում գիտական գործունեությանը: 1935 թ. նրան շնորհվում է ՀՍԽՀ գիտության վաստակավոր գործչի կոչում, իսկ 1938 թ.` առանց դիսերտացիայի պաշտպանության, պատմական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճան: 1939 թ. Հ. Մանանդյանն ընտրվում է ՍՍՀՄ ԳԱ իսկական անդամ, 1943թ.` ՀՍՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս: Հ. Մանանդյանը, գիտական բազմաբեղուն գործունեությանը զուգընթաց, ծավալել է հասարակական ակտիվ գործունեություն. 1921 թ. Հայաստանի Լուսժողկոմատի հրամանով գործուն մասնակցություն է ունեցել հայոց լեզվի ուղղագրության բարեփոխման հանձնաժողովի աշխատանքներին, մասնակցել է «Սասունցի Դավիթ» էպոսի 1000 և Սովետական Հայաստանի 20-ամյակների տոնակատարությունները կազմակերպող հանձնաժողովների աշխատանքներին: Հաշվի առնելով Հ. Մանանդյանի մանկավարժական գործունեությունը և նրա ներդրած ավանդը պատմագիտության զարգացման բնագավառում` կառավարությունը նրան պարգևատրել է Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանով, մեդալներով, պատվոգրերով: 1952 թ. փետրվարի 4-ին վախճանվեց սովետահայ պատմագիտության նահապետը:
Հակոբ Մանանդյանը հայագիտության ասպարեզ մտավ որպես բանասեր: Դեռևս Էջմիածնում մանկավարժական աշխատանքին զուգընթաց նա սկսում է բանասիրական առաջին պրպտումները Գևորգյան ճեմարանի հարուստ մատենադարանում և մի շարք ուշագրավ հոդվածներ ու գրախոսականներ տպագրում «Արարատ» ամսագրում: Ի սկզբանե Հ. Մանանդյանը հանգում է այն ճիշտ հետևությանը, որ հայոց պատմության հարցերը անհնարին է համակողմանի լուսաբանել, առանց ուսումնասիրելու հայկական և օտար աղբյուրները:
Հ. Մանանդյանի բանասիրական հետազոտությունների մեջ առանձնահատուկ տեղ են գրավում Մովսես Խորենացուն նվիրված ուսումնասիրությունները:
Գիտական մեծ արժեք ունեն Հ. Մանանդյանի հետազոտությունները` նվիրված գրերի գյուտին և Մեսրոպ Մաշտոցի գործունեությանը: Հայաստանի 4-5-րդ դարերի քաղաքական, սոցիալ – տնտեսական և մշակութային կյանքի հետազոտության վրա հենվող նրա հարցապնդումները բացահայտում են Մաշտոցի կենսագրության և գործունեության, գրերի գյուտի պատմության հետ կապված մի շարք առեղծվածներ: Նա իրավացիորեն գրերի գյուտը համարում է ոչ միայն մշակութային, այլև քաղաքական նշանակություն ունեցող խոշորագույն իրադարձություն:
Հայաստանի պատմության հելլենիստական ժամանակաշրջանի հարցերի լուսաբանմանն է նվիրված պատմաբանի «Տիգրան Բ և Հռոմը» արժեքավոր մենագրությունը: Փաստական և աղբյուրագիտական հարուստ նյութերի հիման վրա Հ. Մանանդյանը վեր է հանել Տիգրան Երկրորդի փոթորկալից ժամանակաշրջանի գիտական պատմությունը: Մանրակրկիտ կերպով համադրելով, գիտականորեն քննելով և վերագնահատելով Տիգրան Երկրորդի ժամանակաշրջանին նվիրված բոլոր սկզբնաղբյուրներն ու առկա գրականությունը` Հ. Մանանդյանը ժխտել է պատմագրության մեջ եղած այն թյուր տեսակետը, ըստ որի, Հռոմեական հանրապետության դեմ Տիգրանի և Միհրդատի մղած պայքարը ոչ այլ ինչ էր, քան “բարբարոս Արևելքի” պայքար “ քաղաքակիրթ Արևմուտքի” դեմ: Միաժամանակ պատմաբանը բացահայտեց հռոմեական նվաճողների դեմ հայ ժողովրդի մղած հերոսական պայքարի` մինչ այդ մութ մնացած դրվագները: Սկզբնաղբյուրների հաղորդած տեղեկությունների վրա կառուցված նրա եզրակացությունները ու հարցապնդումները գիտական մեծ նշանակություն ունեն: Ընդհանուր պատմագրության մեջ առաջին անգամ Հ. Մանանդյանն ապացուցեց Հռոմի դեմ հայերի մղած պատերազմների ազատագրական բնույթը, ցույց տվեց, որ հայերը մղում էին պաշտպանական-ազատագրական պատերազմներ` հանուն իրենց հայրենիքի անկախության, մինչդեռ պատմագրության մեջ արմատավորվել էր այն սխալ տեսակետը, թե իբր հայ-հռոմեական պատերազմներն իրենց բնույթով եղել են ազգային-կրոնական: Ակադեմիկոս Մանանդյանի կարևոր ներդրումներից մեկն էլ այն էր, որ նա մեծ վարպետությամբ կարողացավ վեր հանել հելլենիստական մշակույթի, կենցաղի, ինչպես նաև առևտրի, արհեստների, քաղաքների և տնտեսության զարգացման երևույթները Տիգրան Մեծի ժամանակի Հայաստանում: Նա նկատում է, որ Հռոմը, կործանելով Հայաստանի հելլենիստական մշակույթը, դրանով իսկ ոչնչացնում էր նաև երկրի «տնտեսական ու մշակութային հետագա զարգացման նախադրյալները»: Մեծ է «Տիգրան Բ և Հռոմ» երկի ճանաչողական նշանակությունը համաշխարհային պատմության հելլենիստական ժամանակաշրջանի հանգուցային հարցերի լուսաբանման բնագավառում:
1940-ական թվականների սկզբներից Հ. Մանանդյանը ձեռնամուխ է լինում «Քննական տեսություն հայ ժողովրդի պատմության» բազմահատոր աշխատության ստեղծմանը: Նա ծրագրել էր իր բազմամյա գիտահետազոտական պրպտումների արդյունքները հանրագումարի բերելով ստեղծել հայ ժողովրդի ամբողջական պատմությանը նվիրված ընդհանրացնող մի աշխատություն` հնագույն ժամանակներից / մ.թ.ա. 6-րդ դար/ մինչև մ.թ. 16-րդ դարը: Օժտված լինելով հին և նոր բազմաթիվ լեզուների տիրապետելու կարողությամբ, սկզբնաղբյուրները քննադատորեն հաղթահարելու հմտությամբ և,հատկապես, Առաջավոր Ասիայի ու Կովկասի երկրների պատմության խոր իմացությամբ ` Հ. Մանանդյանը, հաղթահարելով մեթոդաբանական դժվարությունները, ընթերցողի սեղանին դրեց գիտականորեն հիմնավորված հայ ժողովրդի քննական պատմության եռահատոր / չորս գրքով/ աշխատությունը` «Քննական տեսություն հայ ժողովրդի պատմության» խորագրով: Ճիշտ է, աշխատությունը նվիրված է գերազանցապես Հայաստանի քաղաքական պատմությանը, բայց և այնպես, Հ. Մանանդյանը մասնակիորեն անդրադարձել է նաև երկրի սոցիալ-տնտեսական հարաբերությունների, օտար տիրապետություննրի դեմ հայ ժողովրդի մղած ազատագրական,ինչպես նաև դասակարգային ու ներդասակարգային պայքարի և մշակույթի պատմության հարցերին: «Քննական տեսությունը» իրավամբ դարձավ այն հիմքը, որը սովետահայ պատմաբանների նոր սերնդին հնարավորություն տվեց իրականացնել հայ ժողովրդի պատմության բուհական և ակադեմիական հրատարակությունները:
Անգնահատելի է ակադեմիկոս Հակոբ Մանանդյանի աշխատությունների գիտական արժեքը հին և միջնադարյան Հայաստանի, Աղվանքի, Վրաստանի ու Առաջավոր Ասիայի այլ երկրների պատմության ուսումնասիրության բնագավառում: Կեսդարյա գիտական բեղմնավոր գործունեության ընթացքում նա հրատարակել է հարյուրից ավելի աշխատություններ, որոնք նպաստել են պատմագիտության, բանասիրության, պատմական աշխարհագրության և պատմագիտության օժանդակ ճյուղերի զարգացմանը:

Manandyan, Hagop Hamazaspi.
Beiträge zur albanischen Geschichte. Inaugural Dissertation zur Erlangung der philosophischen Doctorwürde bei der Hohen philosophischen facultät der universität Jena eingereicht von Agop Manandian (aus Achalzich): Leipzig.: Druck von breitkopf und härtel. - 1897. - 48 s.
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Արարատ. - Վաղարշապատ. - 1900. - № 2. - էջ 85-86: (Ստորագր. Հ.Մ.): Аннинский А. Древние армянские историки, как исторические источники. Одесса. - 1899. - 133 с. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Արարատ. - 1902. - № 3-4. - էջ 345-347: Կորելլի Մ. Մի մանկան հոգու պատմություն: (Վեպիկ ո׳չ մանուկների համար): Ռուս. թարգմ.՝ Տ.Վ. Վաղարշապատ. – 1902 . – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Արարատ. - 1902. - № 1. - էջ 75-77: Հայկունի Ս. Ժողովրդական վեպ և հեքիաթ:Էմինյան ազգագրական ժողովածուում: Հ.Բ. Մոսկվա-Վաղարշապատ. - 1901. - էջ 3-447. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Արարատ. - 1902. - № 1. - էջ 72-75: Մելիք-Կարագեոզյան Գ. Գերմանական օգնության ընկերությունները Տաճկա-Հայաստանի համար: Թբիլիսի. - 1901. - 77 էջ. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Արարատ. - 1902. - № 3-4. - էջ 335-342: Անինսկի Ա. Հայ եկեղեցու պատմությունը (մինչև 19-րդ դարը): Քիշինև. - 1900. - 323 էջ. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Արարատ. - 1902. - № 1. - էջ 77-78: (Ստորագր.` Հ.Մ.): Թոփչյան Ե. Մեսրոպ Մաշտոց: Ալեքսանդրապոլ. - 1901. - 32 էջ. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Արարատ. - 1902. - № 1. - էջ 77-78: (Ստորագր.` Հ.Մ.): Թոփչյան Ե. Բյորնսոն: Ալեքսանդրապոլ. - 1901. - 42 էջ. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Արարատ. - 1902. - № 1. - էջ 77-78: (Ստորագր.` Հ.Մ.): Թոփչյան Ե. Մահմեդ: Ալեքսանդրապոլ. - 1901. - 35 էջ. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հայոց նոր վկաները: (Ժողովրդական հրատարակություն): Հ. 1-2: Վաղ-պատ. - 1902. - Հ.Ա . (1155-1485). - 211 էջ:
ДОП.ТОЧКИ ДОСТУПА:
Աճառյան, Հրաչյա
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հայոց նոր վկաները: (Ժողովրդական հրատարակություն): Հ. 1-2: Վաղ-պատ. - 1902. - Հ. Բ. (1486-1843). - 328 էջ:
ДОП.ТОЧКИ ДОСТУПА:
Աճառյան, Հրաչյա
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Մի դիտողություն հայոց ներքին կյանքի ուսումնասիրության վրա: Արարատ. - 1902. - № 2. - էջ 167-171:
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Արարատ. - 1902. - № 2. - էջ 171-172: (Ստորագր.` Հ.Մ.): С.Т. К вопросу о порядке производства брачных дел в армяно-григорианской церкви. Вестник права. - 1901. - декабрь. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Manandyan, Hagop Hamazaspi.
Die Scholien zu fünf Reden des Gregor von Nazians: Zeitschrift für armenische philologie. - Marburg. - 1902. - Band I., Heft 3. - S. 220-272, Heft 4. - S. 273-306.
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հայոց նոր վկաները: (1155-1843): Գիտական հրատարակություն բազմաթիվ ձեռագրերի համեմատությամբ, ընդարձակ տեղեկություններով և ծանոթություններով և ձեռագրերի և նահատակների, հատուկ անունների ու օտար բառերի մանրամասն ցուցակներով և ցանկերով: Վաղարշապատ. - 1903. - 835 էջ:
ДОП.ТОЧКИ ДОСТУПА:
Աճառյան, Հրաչյա
----------------------------------------
Manandyan, Hagop Hamazaspi.
Die Scholien zu fünf Reden des Gregor von Nazianz. Herausgegeben von Agop Manandian: Zeitschrift für armenische philologie. - Marburg Hessen. - 1903. - 81 s.
----------------------------------------
Manandyan, Hagop Hamazaspi.
Die Scholien zu fünf Reden des Gregor von Nazianz, Hrsgg. von A. Manandian: Zeitschrift für armenische philologie. - Marburg. - 1903. -Bd. 1, Heft 3. - S. 220-272; Heft 4, - S. 273-306.
----------------------------------------
Manandyan, Hagop Hamazaspi.
Die neue Numerierung der in Kareneans Katalog verzeichneten Handschriften zusammengestellt von Agop Manandian: Zeitschrift für armenische philologie. - Marburg. - 1903. - Bd. 2, Heft 1. - S. 29-40.
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Ուսումնասիրություն Դավիթ Հարքացի փիլիսոփային վերագրված իմաստասիրական երկերի: Արարատ. - 1904. - № 2. - էջ 158-171; № 6. - էջ 564-577; № 7-8. - էջ 649-657:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Դավիթ Անհաղթի խնդիրը նոր լուսաբանությամբ: Մատենագրական հետազոտություն: Վաղարշապատ. - 1904. - 39 էջ:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Քաղվածքներ Եվսեբիոս Կեսարացու քրոնիկոնից մի հին ձեռագրում: Հանդես ամսօրյա. - 1905. - № 1. - էջ 15-19:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Քաղվածքներ Եվսեբիոս Կեսարացու քրոնիկոնից մի հին ձեռագրում: Վիեննա. - 1905. - 15 էջ:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Ո՞րն է լավագույն դպրոցը: Արշալույս. - Թիֆլիս. - 1905, 15 սեպ. - № 13. - էջ 22, 17 սեպտ.; № 15. - էջ 2. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Ազգային խնդիրների շուրջը: [Առաջնորդող]: Արշալույս. - 1906. - 11/III. - № 54. - էջ 1. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Առաջադիմականների ընտրական հաղթանակը։ [Առաջնորդող]: Արշալույս. - 1906. - 30 մարտի. - № 69. - էջ 1։ (Ստորագր.` Հ. Մ.). – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Բավակա՜ն է վերջապես: [Առաջնորդող]: Արշալույս. - 1906. - 4 մարտի. - № 48. - էջ 1: (Ստորագր՝Հ.Մ.). – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Եվրոպական միջամտության խաբուսիկ հույսը: [Առաջնորդող]: Արշալույս. - 1906. - 31 հունվ. - № 22. - էջ 1. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Եվրոպական քաղաքագետների կարծիքը: Արշալույս. - 1906. - 12 փետր. - № 32. - էջ 1: (Ստորագր՝Հ.Մ. ). – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Թույլերը թո'ղ զգուշանան: Արշալույս. - 1906. - 1 հունվ. - № 1. - էջ 1. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Ինչու՝են ճնշված ազգերը ազգային ուղղության հարում: [Առաջնորդող]: Արշալույս. - 1906. - 23 փետր. - № 40. - էջ 1. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Մակեդոնական խնդիրը և ծովային ցույցը: Արշալույս. - 1906. - 13 հունվ. - № 7. - էջ 1. - Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Քարերն են բողոքում: Արշալույս. - 1906. - 25 հունվ. - № 17. - էջ 1. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Օգտվենք մեր իրավունքներից: [Առաջնորդող]: Արշալույս. - 1906. - 16 մարտի. - № 58. - էջ 1. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Մեկնութիւն ստորոգութեանցն Արիստոտելի, ընծայեալ Էլիասի Իմաստասիրի: Ի լույս էած Հ. Մանամդյան: Ս.-Պետերբուրգ. - 1911. - VIII, 175 էջ: (Biblioteca armeno-georgica). Собрание древнеармянских и древнегрузинских текстов, изд. Имп. Акад. наук. ПОд ред. акад. Н.Я. Марра. [Առաջաբանը ռուսերեն]:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Ազգային ինքնորոշման խնդրի շուրջը: Գործ. - 1917. - № 4. - Մ. Բ. - էջ 139-145; № 9-10. - սեպտեմբեր-հոկտեմբեր. - Մ. Բ. -էջ 185-199. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Ազգության գաղափարը: Գործ. - 1917. - № 1. - Մ. Բ. - էջ 1-18. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հ.Հ. Մանանդյանի եզրափակման խոսքը Երևանի ժողովրդական համալսարանի բացման առթիվ: Կոմունիստ. - Եր. - 1921. - 26 հունվ. - № 39. - էջ 1. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հայաստանի պատմությունը թուրք-թաթարական արշավանքների շրջանում: (Դասախոսություններ՝ Երևանի ժող. համալսարանում կարդացած): Ձեռագրի իրավունքով: Եր. - 1922. - 111 էջ: (Երևանի ժող. համալսարան, սերիա 5): [Ապակետիպ]:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Դիտողություններ Հին Հայաստանի շինականների դրության մասին մարզպանության շրջանում: Գիտական տեղեկագիր / ՀՍԽՀ Պետ. համալս. - 1925. - № 1. - էջ 3-45:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Դիտողություններ Հին Հայաստանի շինականների դրության մասին մարզպանության շրջանում: Գիտական տեղեկագիր / ՀՍԽՀ Պետ. համալս. - 1925. - № 1. - էջ 3-45:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հունաբան դպրոցը և նրա զարգացման շրջանները: Հանդես ամսօրեայ. - 1925. - № 5-6. - էջ 225-232; № 7-8. - էջ 347-354; № 11-12. - էջ 539-548:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հայաստանի արքունի հարկերը մարզպանության շրջանում: (Նյութեր և դիտողություններ): Տեղեկագիր / ՀՍԽՀ Գիտության և արվեստի ին-տ. - 1926. - № 1. - էջ 3-44:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հայաստանի արքունի հարկերը մարզպանության շրջանում: (Նյութեր և դիտողություններ): Երևան. - 1926. - էջ 44:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հունաբան դպրոցը և նրա զարգացման շրջանները: Հանդես ամսօրեայ. - 1926. - № 1-2. - էջ 15-23; № 3-4. - էջ 121-129; № 5-6. - էջ 209-216; № 7-8. - էջ 305-313; № 9-10. - էջ 437-445; № 11-12. - էջ 525-533:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հունաբան դպրոցը և նրա զարգացման շրջանները: Հանդես ամսօրեայ. - 1927. - № 3-4. - էջ 109-116; № 6. - էջ 289-301; № 8. - էջ 417-425; № 10. - էջ 559-569:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Նյութեր Հին Հայաստանի տնտեսական կյանքի պատմության: (I): Տեղեկագիր / ՀՍԽՀ Գիտության և արվեստի ին-տ. - 1927. - № 2. - էջ 29-42:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Նյութեր Հին Հայաստանի տնտեսական կյանքի պատմության: (I): Երևան. - 1927. - 14 էջ:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Էջմիածնի մատենադարանի իմաստասիրական հնագույն ձեռագիրները: Հանդես ամսօրեայ. - 1928. - № 3-4. - էջ 135-146; № 5-6. - էջ 214-223:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հունաբան դպրոցը և նրա զարգացման շրջանները: Հանդես ամսօրեայ. - 1928. - № 1-2. - էջ 25-30; № 3-4. - էջ 109-120; № 5-6. - էջ 205-213; № 7-8. - էջ 303-310; № 9-10. - էջ 401-407:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հունական դպրոցը և նրա զարգացման շրջանները: Քննական ուսումնասիրություն: Գրեց Հակոբ Մանանդյան, պրոֆ. Հայաստանի Պետական համալսարանի: Վիեննա. - 1928: 299 էջ: (Ազգային մատենադարան, 119):
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Նյութեր Հին Հայաստանի տնտեսական կյանքի պատմության: (II): Գիտական տեղեկագիր / Եր. Պետ. համալս. - 1928. - № 4. - էջ 43-82:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Նյութեր Հին Հայաստանի տնտեսական կյանքի պատմության: (II): Եր. - 1928. - 40 էջ:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հ.Հ. Մանանդյանի ելույթը Ասքանազ Մռավյանի հիշատակին նվիրված սգո նիստում: Խորհրդային Հայաստան. - Եր. - 1929. - 26 հոկտ. - № 245. - էջ 1. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Կշիռները և չափերը հնագույն հայ աղբյուրներում: (Կշիռները և տարողության ու երկարության չափերը որոշված են և վերածված այժմյան կիլոգրամների, լիտրերի ու մետրերի): Եր.: Մելքոնյան ֆոնդի հրատ. - 1930. - 141 էջ:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հայաստանի հին ճանապարհները - Artaxata-Satala և Artaxata-Tigranocerta ըստ Պևտինգերյան քարտեզի: (Զեկուցված է Գիտության և արվեստի ին-տի պատմական-հասարակագիտական բաժնում 1930թ. փետր. 22-ին): Revue des etudes Armeniennes. - Paris. - 1930. - T. X, fascicule I. -P. 139-142.
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
О торговле и городах Армении в связи с мировой торговлей древних времен. (Vв. до н. эры - XV в. н. эры): Эривань: Госиздат. - 1930. - 240 с., 1л. карт.
----------------------------------------
Manandyan, Hagop Hamazaspi.
Les anciens Itineraires ďArmenie. Artaxata-Satala et Artaxata-Tigranoserta, ďapres la carte de Peutinger. Traduit par F. Macler: Revue des etudes Armeniennes. - Paris. - 1930. - T. X, fasciule I. - P. 143-145.
----------------------------------------
Manandyan, Hagop Hamazaspi.
Das Itinerar Artaxata-Satala und Artaxata-Tigranocerta der Peutingerschen Tafel-REArm: Revue des etudes Armeniennes. - Paris. - 1930. - T. X, fasciule I. - S. 145-147.
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հայաստանի հին ճանապարհները - Artaxata-Satala և Artaxata-Tigranocerta ըստ Պևտինգերյան քարտեզի: (Զեկուցված է Գիտության և արվեստի ին-տի պատմական-հասարակագիտական բաժնում 1930թ. փետր. 22-ին): Տեղեկագիր / ՀՍԽՀ Գիտության և արվեստի ին-տ. - 1931. - № 5. - էջ 65-89, 1թ. քարտեզ:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հայաստանի հին ճանապարհները - Artaxata-Satala և Artaxata-Tigranocerta ըստ Պևտինգերյան քարտեզի: (Զեկուցված է Գիտության և արվեստի ին-տի պատմական-հասարակագիտական բաժնում 1930թ. փետր. 22-ին): Եր. - 1931. - 24 էջ:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Մանր հետազոտություններ: 1. Պևտինգերյան քարտեզի Hariza կայարանը: 2. Նույնը գերմաներեն համառոտ Die Station Hariza der Peutinderschen Tafel. 3. Արաբական արշավանքները Հայաստանում: (Ժամանակագրական դիտողություններ): Եր.։ Մելքոնյան ֆոնդի հրատ. - 1932. - 76 էջ. - 1թ. քարտեզ: (ՀՍԽՀ Լուսժողկոմատ, Նյութական կուլտուրայի պատմ-ն ին-տ, № 1: Մենագրությունների մատենաշար):
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Заметки о феоде и феодальной войске Парфии и Аршакидской Армении. Труды историко-экономического сектора. Секция феодальной формации: Тифлис: Изд. науч.-исслед. ин-та кавказоведения. - 1932. - 19 с.
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Խորենցու առեղծվածի լուծումը: (Զեկուցված է Կուլտուրայի պատմ. ին-տի պատմական բաժնում 1933թ. հունվարի 21-ին): Զեկուցման հիմնական թեզիսները: Անահիտ. - Փարիզ. - Դ տարի. - նոյեմբեր 1932 - ապրիլ 1933. - № 3-6. - էջ 182-185:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Խորենացու առեղծվածի լուծումը: (Թեզիսներ կուլտուրայի պատմ. ին-տում կարդացված զեկուցման: Զեկուցման հիմնական թեզիսները հայերեն, ռուսերեն և գերմաներեն լեզուներով): Եր. - 1933. - 21 էջ:
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Армения: МСЭ. - Изд. 2-е. - М. - 1933. - С. 503-506.
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Էրատոսթենեսի ստադիոնը և պարսից ասպարեզը: Das Etarosthenische stadion und der persische Asparêz: Եր.: Հրատ. Մելքոնյան ֆոնդի. - 1934. - 66 էջ: (ՀՍԽՀ Լուսժողկոմատ):
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Խորենացու առեղծվածի լուծումը: 1. "Աշխարհացույցը" և Մովսես Խորենացին: 2. Խորենացու առեղծվածի լուծումը: 3. Հավելված. Խորեացու պատմության բառապաշարը: Եր.: Հայպետհրատ. - 1934. - 231 էջ: (ՀՍԽՀ Լուսժողկոմատ: Կուլտուրայի պատմ. ին-տ: Մենագրությունների մատենաշար, № 3):
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Ֆեոդալիզմը հին Հայաստանում: (Արշակունիների ու մարզպանության շրջան): Եր.: Մելքոնյան ֆոնդի հրատ. - 1934. - 337 էջ: (ՀՍԽՀ Լուսժողկոմատ):
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Средневековый интинерарий в армянской рукописи Х столетия: Акадмику Н.Я. Марру. Академия наук СССР, ХLV. - M.-Л. - 1935. - С. 723-728.
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հայաստանի գլխավոր ճանապարհները ըստ Պևտինգերյան քարտեզի: Եր.։Մելիքյան ֆոնդի հրատ. - 1936. - 278 էջ. - 3 թ. իլ.:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Ճառ հայկական ԽՍՀ խորհուրդների արտակարգ համագումարում: Խորհրդային Հայաստան. - 1937. - 23 մարտի. - № 67. - էջ 2. - Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Թեովնեայ յաղագս ճարտասանական կրթութեանց: (Հանդերձ յոյն բնագրաւ): Աշխատութեամբ պրոֆ. Հակոբ Մանանդյանի: Եր. - 1938. - 214 էջ: (ՀՍԽՀ Պատմության և գրականության ին-տ: Բնագրեր հին մատենագիտության, № 1): [Առաջաբանի համառոտ բովանդակությունը ռուս. և գերմ. լեզուներով]:
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Великое празднование. (К празднованию 1000-летия армянского народного эпоса "Сасунци Давид"): Коммунист. - 1938. - 4 октяб. - № 229. - С. 3. - Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Ժողովրդական ապստամբությունները Հայաստանում արաբական տիրապետության դեմ: (Դասախոսություն` կարդացված պետհամալսարանի լեկտորիումում 1939 թ. մարտի 18-ին, "Սասունցի Դավթի " հազարամյակի կապակցությամբ): Եր.: Պետհամալս. հրատ. - 1939. - 32 էջ: (ԵՊհ: Գիտա-պոպուլյար սերիա, № 1):
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հ.Հ. Մանանդյանի ելույթը "Սասունցի Դավիթ" հայկական ժողովրդական էպոսի 1000-ամյակին նվիրված հոբելյանական նիստի ժամանակ: Խորհրդային Հայաստան. - 1939. - 12 սեպտ. - № 213. - էջ 3. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Возрожденная Армения. [Исторический очерк]: М.: Совет. наука. - 1939. - № 12. - С. 141-145.
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Круговой путь Помпея в Закавказье. (66-64 гг. до н. э.): Вестник древней истории. - М. - 1939. - № 4. - С. 70-82, с илл.
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Народные восстания в Армении против арабского владычества: Ер.: Изд-во Гос. ун-та. - 1939. - 32 с.
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Растить молодые кадры. (Говорят вновь избранные академики): Известия. - 1939. - 30 янв. - № 24. - С. 3. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Речь академика Я.А. Манандяна. (На заседании Ученого Совета Арм. ФАНа по случаю его избрания в действительные члены АН СССР): Коммунист. - 1939. - 6 февр. - № 30. - С. 3. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Ակադեմիկոս Հ.Հ. Մանանդյանի ելույթը ՍՍՌՄ գիտությունների ակադեմիայի Հայկական ֆիլիալի հոբելյանական գիտական սեսիայում: Սովետական Հայաստան. - 1940. - 20 նոյեմբ. - № 270.- էջ 1. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Ակադեմիկոս Ի.Ա. Ջավախիշվիլի: Մահախոսական։ [Ստորագրությունների թվում՝ Հ.Հ. Մանանդյան]: Սովետական Հայաստան. - 1940. - 21 նոյեմբ. - № 271. - էջ 1. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Դեպուտատ Հ.Հ. Մանանդյանի ճառը աշխատավորների դեպուտատների Երևանի քաղաքային խորհրդի առաջին սեսիայում: Խորհրդային Հայաստան. - 1940. - 3 հունվ. - № 2. - էջ 1. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հայաստանի քաղաքները 10-11-րդ դարերում: Եր.: ԱրմՖԱՆի հրատ. - 1940. - 47 էջ: (ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիա, Հայկական ֆիլիալ: Պատմության և հնագիտության ին-տ):
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Տիգրան Բ. և Հռոմը: Նոր լուսաբանությամբ ըստ սկզբնաղբյուրների: Ե.: ԱրմՖԱՆի հրատ - 1940. - 250 էջ. - 3 ներդիր թ. իլ.: (ԽՍՀՄ Գիտ. ակադ. Հայկական ֆիլիալ: Պատմության և հնագիտության ին-տ):
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Актуальные вопросы историографии древней Армении: Историк-марксист. - 1940. - Kн. 6. - C. 3-6.
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Выдающийся ученый. (Академик И.А. Джавахишвили). [Некролог. Среди подписей: Я.А. Манандян]: "Коммунист. - 1940. - 21 ноябр. - № 271. - С. 4. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Маршруты понтийского похода Помпея и путь отступления Митридата в Колхиду: Вестник древней истории. - 1940. - № 3-4. - C. 89-100.
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Предисловие к исследованию "Тигран Второй и Рим": Коммунист. - 1940. - 14 февр. - № 36. - C. 3.
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Речь депутата А.А. Манандяна. [Первая сессия Ереванского городского Совета депутатов трудящихся]: Коммунист. - 1940. - 3 янв. - № 2. - С.1. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Ամբողջ ժողովրդի հետ ուս-ուսի տված: [Կոչ գերմանական հարձակման դեմ: Ստորագրությունների թվում՝ Հ.Հ. Մանանդյան]: Սովետական Հայաստան. - 1941. - 24 հուն. - № 148. - էջ 1. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Արտասահմանյան երկրների բոլոր հայերին: [Կոչ ի պաշտպանություն Սովետական Միության, ընդդեմ գերմանական ֆաշիզմի: Ստորագրությունների թվում՝ Հ.Հ. Մանանդյան]: Սովետական Հայաստան. - 1941. - 17 օգոստ. - № 195. - էջ 1. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Արտասահմանյան երկրների բոլոր հայերին: [Կոչ ի պաշտպանություն Սովետական Միության, ընդդեմ գերմանական ֆաշիզմի: Ստորագրությունների թվում՝ Հ.Հ. Մանանդյան]: Սովետական գրականություն. - 1941. - № 8. - էջ 3-4. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Месроп Маштоц и борьба армянского народа за культурную самобытность. (Доклад прочит. 19 ноября 1940 г. на юбилейной научной сесии Арм. филиала Академии наук СССР, посвященной 20-летию установления Советской власти в Армении ): Ер: Изд-во АрмФАНа СССР. - 1941. - 48 с. (Акад. наук. СССР. Арм. филиал. Ин-т истории и матер. культуры).
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Всем армянам зарубежных стран. [Обращение к объединению всех сил для разгрома германского фашизма. Среди подписей: Я.А. Манандян]: Известия Арм. ФАНа СССР. - 1941. - № 7. - С. 3-6. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Всем армянам зарубежных стран. [Обращение к объединению всех сил для разгрома германского фашизма. Среди подписей: Я.А. Манандян]: Коммунист. - 1941. - 17 авг. - № 194. - С. 1. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Всем армянам зарубежных стран. [Обращение к объединению всех сил для разгрома германского фашизма. Среди подписей: Я.А. Манандян]: Правда. - 1941. - 17 августа. - № 227. - С. 3. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Պատմության ձայնը: Մարտիկ. - 1942. - 29 նոյեմ. - № 9. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Краткий обзор истории древней Армении: М.-Л.: Изд-во АН СССР. - 1943. - 55 с. (Акад. наук СССР).
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Новые данные о времени разрушения Ганджи монголами: Известия / Азер. фил. АН СССР. - 1943. - № 7. - С. 79-80.
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Тигран Второй и Рим. В новом освещении по первоисточникам. [Пер. с арм. А.А. Паповяна]: Ер: Изд-во АрмФАНа. - 1943. - 240 с., с илл (Армянский филиал Акад. наук СССР. Ин-т истории).
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Ակադեմիկոս Մանուկ Խաչատուրի Աբեղյան: [Մահախոսական: Ստորագրությունների թվում՝ Հ.Հ. Մանանդյան]: Սովետական Հայաստան. - 1944. - 27 սեպտ. - № 193. - էջ 2. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հին Հայաստանի և Անդրկովկասի պատմության մի քանի պրոբլեմների մասին: Եր.: Հայպետհրատ. - 1944. - 72 էջ. - 1թ. նեոդիր քարտեզ: (Հայկական ՍՍՌ Գիտությունների ակադեմիա: Պատմության ին-տ):
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Академик Манук Хачатурович Абегян. [Некролог. Среди подписей: Я.А. Манандян]: Коммунист. - 1944. - 27 сентб. - № 192. - С. 2. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Ակադեմիկոս Վ.Լ. Կոմարով: [Մահախոսական.: Ստորագ. թվում՝ Հ.Հ. Մանանդյան]: Սովետական Հայաստան. - 1945. - 8 դեկտ. - № 263. - էջ 3. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Պատմական-աշխարհագրական մանր հետազոտություններ: 1. Որտե՞ղ էր գտնվում Դարեհ Ա-ի դեմ ապստամբած Արմինան: 2. Զարասպ լեռը՝ Իբրև Հայաստանի հարավ-արևելյան սահման: 3. Զինթա ամրոցի տեղագրության խնդիրը: 4. "Նոր-Շիրական երկիրը" և "Նոր-Շիրական բդեշխը": 5. Մահկերտուն, Նիհորական, Դասն և "ամուր աշխարհն Մարաց": Եր.: Հայպետհրատ. - 1945. - 59 էջ., 1թ. քարտեզ: Գրակ.՝ պրոֆ. Հակոբ Մանանդյանի գիտական աշխատությունները, էջ 56-59:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Քննական տեսություն հայ ժողովրդի պատմության: Եր.: Հայպետհրատ. - [1945]. - Հ Ա. Սկզբից մինչև Արշակունիների հաստատումը Հայաստանում (66 թ. մ.թ.ա.). - 444 էջ իլ., 14 թ. ներդիր իլ.:
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Академик В.Л. Комаров. [Некролог. Среди подписей: Я.А. Манандян]: Коммунист. - 1945. - 8 декаб. - № 263. - С. 3. – Հրապարակախոսություն:
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Проблема общественного строя доаршакидской Армении: Исторические записки. - Т. 15. - 1945. - С. 3-28.
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Արմավիրի հունարեն արձանագրությունները նոր լուսաբանությամբ: Եր.: Պետ. համալս. հրատ. - 1946. - 58 էջ, իլ. (ԵՊՀ):
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Գառնիի հունարեն արձանագրությունը և Գառնիի հեթանոսական տաճարի կառուցման ժամանակը: Եր.: Պետ. համալս. հրատ. - 1946. - 59 էջ: (ԵՊՀ):
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Цель и направление подготовлявшегося Нероном кавказского похода: Вопросы истории. - 1946. - № 7. - С. 66-74.
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Когда и кем была составлена "Армянская география", приписываемая Моисею Хоренскому: Византийский временник . - М. - Т. I (26). - 1947. - С. 127-143.
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Градусные измерения земли по древнеармянским источникам. (Тезисы "Совместная научная сессия отделений общ. наук в Тбилиси и Ереване 22-30 мая, 1948г."): Тбилиси-Ереван. - 1948. - С. 27-29.
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Маршруты персидских походов императора Ираклия. [Краткое содержание доклада]: Вестник / АН ССС. - 1948. - № 3. - С. 94.
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
О местонахождении Caspia Via и Caspiae Portae: Исторические записки. - Т. 25. - 1948. - С. 59-70., 1 л. карт.
----------------------------------------
Manandyan, Hagop Hamazaspi.
"Les invasions arabes" en Arménie. (notes chronologiques). Traduit de ľArménian par H. Berbérian: Byzantion. - Bruxelles. - 1946-1948. - T. 18. - P. 163-195.
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Римско-византийские хлебные меры и основанные на них индексы хлебных цен: Византийский временник. - Т. 2(27). - М.-Л. - 1949. - С. 60-73.
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Маршруты персидских походов императора Ираклия: Византийский временник. - Т. 3. - М.-Л. - 1950. - С. 133-153 с илл.
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
О градусных измерениях меридиана и земной поверхности по древнеармянским источникам: Вестник древней истории. - 1950. - № 2(32). - С. 202-219.
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Новые заметки о греческой надписи на языческом храме Гарни. [Доклад, прочит. 30 октября 1950г. на сессии Отд-ния истории и философии АН СССР и отд-ния общеcт. наук АН Арм ССР, посвященной XXX годовщине установления Советской власти в Армении]: Известия / АН АрмССP, общест. науки. - 1951. - № 4. - С. 9-35.
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հայ գրերի գյուտի տարեթվի հարցի շուրջը: Տեղեկագիր / ՀՍՍՌ ԳԱ Հաս. գիտ. - 1952. - № 7. - էջ 41-57:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Քննական տեսություն հայ ժողովրդի պատմության: Հ. Գ. XI դարից մինչև XV դարի սկիզբը: Ե.: ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ. - 1952. - 455 էջ իլ., 14 թ. ներդիր իլ.:
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
Новеллы Юстиниана о порядке наследования у армян: Известия / АН АрмССР, общест. науки. - 1952. - № 5. - С. 61-71.
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Միջօրեագծի և երկրի մակերեսի աստիճանական չափումները ըստ հին հայկական աղբյուրների: Տեղեկագիր / ՀՍՍՌ ԳԱ հաս. գիտ. - 1953. - № 6. - էջ 3-31:
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
О торговле и городах Армении в связи с мировой торговлей древних времен (V в. до н.э. - XV в. н.э.): Изд. 2-е, перераб. и доп. - Е.: Изд-во ереванкого ун-та. - 1954. -347 с., с карт. (ЕГУ).
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Նոր դիտողություններ Խորենացու պատմության բառապաշարի մասին: Էջմիածին. - 1955. - № 5. - էջ 29-35; № 6. - էջ 20-26:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հերմեայ Եռամեծի առ Ասկղեպիոս Սահմանք: Բանբեր Մատենադարանի. - 1956. - № 3. - էջ 287-314:
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
"Начальная история Армении" Мар-Абаса. (К вопросу об источниках Себеоса, Моисеа Хоренского и Прокопия Кесарийского): Палестинский сборник. - М.-Л. - 1956. - С. 69-86.
----------------------------------------
Манандян, Яков Амазаспович.
О некоторых спорных проблемах истории и географии древней Армении. 1. О местонахождении древных стран Армянского Нагорья Уруатри и Наири. 2. Маршруты походов Салманасара III и Саргона II против Урарту. 3. Сообщения хеттских , ассирийский, урартийских и армянских источников о Хаяаса-Аззи: Ер.: Айпетрат. - 1956. - 157 с., с карт. [На облож.: О некоторых спорных проблемах истории древней Армении].
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Համառոտ տեսություն հին Հայաստանի պատմության: Էջմիածին. - 1957. - № 1. - էջ 51-56:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Քննական տեսություն հայ ժողովրդի պատմության: Հ. 2: Մաս 1. Արշակունիների հաստատումից Հայաստանում մինչև մարզպանության շրջանը (1-5-րդ դդ.): Եր.: Հայպետհրատ . - 1957. - 462 էջ:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Քննական տեսություն հայ ժողովրդի պատմության: Հ. 2. - Մաս 2. Հայաստանում Մարզպանության հաստատումից մինչև Բագրատունյաց թագավորության անկումը: Եր.: Հայպետհրատ. - 1960. - 425 էջ:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Ասույթներ Մեսրոպ Մաշտոցի մասին: Սովետական գրականություն. - 1962. - № 5. - էջ 3:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Ասույթներ Մեսրոպ Մաշտոցի մասին: Սովետական Հայաստան (ամսագիր). -1962. - № 5. - էջ 18:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Հայ գրերի գյուտի տարեթվի հարցի շուրջը: Մեսրոպ Մաշտոց: Հոդվածների ժողովածու. - Եր. - 1962. - էջ 85-116:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Մեսրոպ Մաշտոցը և հայ ժողովրդի պայքարը մշակույթային ինքնուրույնության համար: Մեսրոպ Մաշտոց: Հոդվածների ժողովածու. - Եր. - 1962. - էջ 25-84:
----------------------------------------
Manandyan, Hagop Hamazaspi.
Tigrane II et Rome. Nouveaux éclaircissements á la lumiére des sources originales. Trad. par H. Thorossian: Imprense Nacional. - Lisabonne. - 1963. - 224 p.
----------------------------------------
Manandyan, Hagop Hamazaspi.
The trade and cities of Armenia in relation to ancient world trade / Transl. .N.G. Garsoian: Livraria Bertrand. - Lisbon. - 1965. - 248 p.
----------------------------------------
Manandyan, Hagop Hamazaspi.
Les poids et les mesures dans les plus anciennes sources arméniennes: Revue des etudes Arméniennes. - Paris. - 1966. - T. 3. - P. 315-345.
----------------------------------------
Manandyan, Hagop Hamazaspi.
Les mesures attribuées à Anania Sirakac'i converties en poids et mesures actuels: Revue des etudes Arméniennes. - Paris. - 1968. - T. 5. - P. 369-419.
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Նամակներ Երևանի համալսարանի վերաբերյալ / Հրատ. պատրաստեց Վ. Հակոբյանը: Բանբեր Երևանի համալսարանի. - 1972. - № 3. - էջ 153-162:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Շեքսպիրի մասին: [Հեղինակի "Անգլիական գրականության պատմություն" ձեռագիր աշխատության հիման վրա տեքստը պատրաստել է Մուշեղ Նարյանը]: Բանբեր համալսարանի արխիվների. - 1972. - № 3. - էջ 115-128:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Տիգրան Երկրորդը և Հռոմը: Նոր լուսաբանությամբ՝ըստ սկզբնաղբյուրների: Եր.: Եր. համալսարանի հրատ. - 1972. - 259 էջ:
----------------------------------------
Manandyan, Hagop Hamazaspi.
A Brief Survey of the history of ancient Armenia: New York: Diiocese of the Armenian church of America. - 1975. -56 p., 1 map.
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Երկեր: Հ. 1. Քննական տեսություն հայ ժողովրդի պատմության սկզբից մինչև Արշակունիների հաստատումը Հայաստանում/ Հատորը հրատ. պատրաստեց Գ.Խ. Սարգսյանը: Եր.: ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ. - 1977. - 635 էջ. - 1թ. նկ.:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Երկեր: Հ. 3. Սելջուկյան շրջանից մինչև Սեֆյանների հաստատումը Իրանում (XI-XVդդ.) / Հատորը հրատարակության պատրաստեց Լ.Հ. Բաբայանը: Եր.: ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ. - 1977. - 504 էջ. - 7 թ. նկ.:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Երկեր: Հ. 2. Արշակունիների թագավորության ժամանակաշրջանի պատմությունը սկզբից (66 թ.մ.թ.) մինչև նրա անկումը (428թ.) / Հատորը հրատարակության պատրաստեց Լ.Հ. Բաբայանը: Եր.: ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ. - 1978. - 447 էջ:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Երկեր: Հ. 4. Աշխատություններ՝ նվիրված Հայաստանում ֆեոդալիզմի դարաշրջանի սոցիա-տնտեսական պրոբլեմներին / Հատորը հրատ. պատրաստեց Լ.Հ. Բաբայանը: Եր.: ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ. - 1981. - 517 էջ:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Երկեր: Հ. 5. Աշխատություններ՝ նվիրված Ուրարտուի և Հայաստանի պատմական աշխարհագրության և չափագիտական հարցերի լուսաբանմանը / Հատորը հրատարակության պատրաստեց Լ.Հ. Բաբայանը, Ռ.Ի. Մաթևոսյանը: Եր.: ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ. - 1984. - 615 էջ, 3թ. նկ.:
----------------------------------------
Մանանդյան, Հակոբ Համազասպի.
Երկեր: Հ. 6. Աշխատություններ՝ նվիրված հին և միջնադարյան Հայաստանի (Vդ. մ.թ.ա.-XVդ. մ.թ.) քաղաքներին, միջազգային տարանցիկ առևտրին, ճանապարհներին / Հատորը հրատարակության պատրաստեցին Լ.Հ. Բաբայանը, Ռ.Ի. Մաթևոսյանը: Եր.: ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ. - 1985. - 385 էջ: Քարտեզ:
----------------------------------------

Ա. Գ.
Ակադեմիկոս Հ. Մանանդյանի ծննդյան 90-ամյակին նվիրված գիտական նիստ: Պատմաբանասիրական հանդես. - 1963. - № 3. - էջ 265-267:
----------------------------------------
Աբեղյան, Ա.
Հայրենիք. - 1935. - № 10. - էջ 160: Մանանդյան Հ.Հ. Էրատոսթենեսի ստադիոնը և պարսից ասպարեզը. - Եր.: Մելքոնյան ֆոնդի հրատ. - 1934. - 66 էջ. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Աբեղյան, Ա.
Հայրենիք. - Բոստոն. - 1935. - № 10. - էջ 158-160: Մանանդյան Հ.Հ. Խորենացու առեղծվածի լուծումը: Եր.: Հայպետհրատ. - 1934. - 232 էջ. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Աբրահամյան, Ա. Գ.
Պատմա-բանասիրական հանդես. - 1958. - № 2. - էջ 293-299: Մանանդյան Հ. Քննական տեսություն հայ ժողովրդի պատմության: Հ. Բ. Մասն Ա. - Եր.։ Հայպետհրատ. - 1957. - 462 էջ. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Ագյան, Մ.
Հանդես անսօրյա. - 1935. - № 3-4. - էջ 185-190: Մանանդյան Հ. Ֆեոդալիզմը հին Հայաստանում. - Եր.: Հրատ. Մելքոնյան ֆոնդի. - 1934. - 238 էջ. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Ադամյան, Ա.
Ակադեմիկոս Հ. Մանանդյանի արխիվը: Բանբեր Հահաստանի արխիվների. - 1974. - № 3. - էջ 269-273:
----------------------------------------
Ադամյան, Ա.
Գրիգոր Խալաթյանի նամակները [Գ. Տեր-Մկրտչյանին և Հ. Մանանդյանին: 1892-1911 թթ.]: Բանբեր Հայաստանի արխիվների. - 1963. - № 1. - էջ 153-170:
----------------------------------------
Ադոնց, Ն.
Հայ հին շինականությունը: [Սույն աշխատությունը քննադատությունն է Հ. Մանանդյանի՝ "Դիտոողությունններ հին Հայաստանի շինականնների դրության մասին մարզպանության շրջանում" ("Գիտ. տեղեկագիր "ՀՍԽՀ Պետ համ.: Եր. - 1925. - № 1. - էջ 3-45) ուսումնասիրության]: Հայրենիք. - 1927. - № 12. - հոկտեմբեր. - էջ 81-85, № 1. - նոյեմբեր. - էջ 147-154, № 2. - դեկտեմբեր. - էջ 94-100:
----------------------------------------
Ադոնց, Ն.
Հայ հին շինականությունը: [Սույն աշխատությունը քննադատությունն է Հ. Մանանդյանի՝ "Դիտոողությունններ հին Հայաստանի շինականնների դրության մասին մարզպանության շրջանում" ("Գիտ. տեղեկագիր"ՀՍԽՀ Պետ համալ.: Եր. - 1925. - № 1. - էջ 3-45) ուսումնասիրության]: Ադոնց Ն. Պատմական ուսումնասիրություններ: Փարիզ. - 1948. - էջ 157-205:
----------------------------------------
Ակադեմիկոս Հ.Հ. Մանանդյան: Էջմիածին. - 1952. - № 2. - էջ 22-25. - Մահախոսական:
----------------------------------------
Ակադեմիկոս Հ. Մանանդյան: [Պատմաբան: 1873-1952 ]: Սովետական Հայաստան. - 1952. - № 2. - էջ 39. – Մահախոսական:
----------------------------------------
Ակադեմիկոս Հ. Մանանդյանի ծննդյան 75-ամյակիը: (Լրատու): Տեղեկագիր ՀՍՍՌ ԳԱ, հաս. գիտ. - 1948. - № 12. - էջ 71-78:
----------------------------------------
Ակադեմիկոս Հ.Հ. Մանանդյանի մահը: Կոմունիստ. - 1952. - 9/II. - № 29. - էջ 4. – Մահախոսական:
----------------------------------------
Ակադեմիկոս Հ.Մանանդյանի հիշատակի հավերժացումը: Լրաբեր Հաս. գիտ / ՀՍՍՀ ԳԱ. - 1970. - № 5. - էջ 114:
----------------------------------------
Աղբալյան, Ն.
Նոր հոսանք ամսագիր. - Թիֆլիս. - 1913. - № 3. - մայիս. - էջ 617-620: Մանանդյան Հ. Մեկնութիւն Ստորոգութեանցն Արիստոտելի, ընծայեալ Էլիասի Իմաստասիրի: Ս.Պետերբուրգ. - 1911. - VIII + 175 էջ. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Աղբալյան, Ն.
Ամբողջական երկեր. - Հանդես ամսօրյա. - Բեյրութ. - 1959. - էջ 362-366: Մանանդյան Հ.Հ. Մեկնություն ստորոգությանց Արիստոտելի, ընծայեալ Էլիասի իմաստասիրի: Ս. Պետերբուրգ. - 1911. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Աճառյան, Հր.
Հայերեն նոր բառեր Թեոնի մեջ: [Հ Մանանդյանի "Թէովնեայ յաղագս ճարտասանական կրթութեանց" գրքի նորագյուտ բառերի ցանկի մասին]: Տեղեկագիր ԱրմՖԱՆի. - 1940. - № 6. - էջ 105-107:
----------------------------------------
Աճառյան, Հր.
[Հուշեր Հ. Մանանդյանի մասին]: Կյանքիս հուշերից. - Եր. - 1967. - էջ 214-215, 238-245:
----------------------------------------
Աճառյան, Հրաչյա.
Հուշեր Հակոբ Մանանդյանի մասին : Աճառյան Հ.Հ. Կյանքիս հուշերից. -Եր. - 1967. - էջ 214-215, 238-245:
----------------------------------------
Անստորագիր
Թիֆլիս. - Մուրճ. - 1902. - № 4. - էջ 231- 235: Մանանդյան Հ. Մի դիտողություն հայոց ներքին կյանքի ուսումնասիրության վրա. - "Արարատ". - 1902. - № 2. - էջ 167-171:
----------------------------------------
Անստորագիր
Թիֆլիս. - Մուրճ. - 1904. - № 5. - էջ 147: Մանանդյան Հ. և Աճառյան Հր. Հայոց նոր վկաները (1155-1843): Վաղարշապատ. – 1903:
----------------------------------------
Անստորագիր
Berlin. - Phil. Wochensher. - 1904. - № 9. - S. 264: Agop Manandian. Nonnos Die Scholien zu fünf Reden des Gregor von Nazianz. Marburg. - 1903. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Առաքելյան, Ա.
Սովետական Հայաստան. - 1945. - № 1. - էջ 39: Մանանդյան Հ.Հ. Քննական տեսություն հայ ժողովրդի պատմության: Հանդես ամսօրյա. - Եր. - 1945. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Ասմարյան, Հր.
Գիտական նստաշրջան՝նվիրված Հակոբ Մանանդյանի ծննդյան 100-ամյակին: Երևանի համալսարան. - 1973. - 1 դեկտ. - № 37. - էջ 3:
----------------------------------------
Ավդալբեգյան, Թ.
Խորենացու "Պատմության" լեզուն հունաբան դպրոցի շրջանների կապակցությամբ: (Պրոֆ. Հ. Մանանդյանի "Խորենացու առեղծվածի լուծումը" գրքի "Խորենացու պատմության բառապաշարը" վերնագրով բաժնի քննադատությունը): Հայագիտական հետազոտություններ. - Եր. - 1969. - էջ 112-131:
----------------------------------------
Ավդալբեգյան, Թ.
Հաս, սակ ու բաժ (Հայաստանի տնտեսական զարգացման խնդիրների շուրջը): Տեղեկագիր գիտ. և արվ. ին-տի. - Եր. -1926. - № 1. - էջ 45-96:
----------------------------------------
Ավդալբեգյան, Թ.
Հաս, սակ ու բաժ (Հայաստանի տնտեսական զարգացման խնդիրների շուրջը): Եր. - 1926. - 54 էջ:
----------------------------------------
Ավդալբեգյան, Թ.
Հաս, սակ ու բաժ (Հայաստանի տնտեսական զարգացման խնդիրների շուրջը): Հայագիտական հետազոտություններ: Եր. - 1969. - էջ 362-413:
----------------------------------------
Բաբայան, Լ. Հ.
Ակադեմիկոս Հակոբ Մանանդյան: (Ծննդյան 100-ամյակի առթիվ): Պատմաբանասիրական հանդես / ՀՍՍՀ ԳԱ. - 1973. - № 3. - էջ 15-26:
----------------------------------------
Բաբայան, Լ. Հ.
Ականավոր պատմաբանը: (Հակոբ Մանանդյան - 100): Երեկոյան Երևան. - 1973. - 23 նոյեմբ. - № 275. - էջ 3:
----------------------------------------
Բաբայան, Լ. Հ.
Հակոբ Մանանդյան: Եր: Եր. համալսարանի հրատ. - 1974. - 180 էջ:
ДОП.ТОЧКИ ДОСТУПА:
Հակոբյան Վ. Ա.
----------------------------------------
Բաբայան, Լ. Հ.
Հայաստանի ֆեոդալիզմի դարաշրջանի պատմության ուսումնասիրությունը սովետահայ պատմագրության մեջ: Եր. – 1970:
----------------------------------------
Բաբայան, Լ. Հ.
Սովետահայ պատմագրության նվաճումները։ (Հայ ժողովրդի հին և միջին դարերի պատմություն): Պատմաբանասիրական հանդես / ՀՍՍՀ ԳԱ. - 1967. - № 2-3. - էջ 47-72:
ДОП.ТОЧКИ ДОСТУПА:
Սարգսյան Գ. Խ.
----------------------------------------
Բազմավաստակ պատմաբանն ու մանկավարժը: (Գիտական նստաշրջան նվիրված ակադեմիկոս Հ. Մանանդյանի ծննդյան 100-ամյակին) : Սովետական Հայաստան. - 1973. - 23 դեկտ. - № 300. - էջ 3:
----------------------------------------
Գալեմքյարյան, Գ.
Աղվանից պատմությունը։ [Տեսություն Հ. Մանանդյանի՝ "Beiträge zur albanischen Geschichte" աշխատության]: Հանդես ամսօրյա. - 1897. - № 11. - էջ 349:
----------------------------------------
Գրեկով, Բ.
Ականավոր պատմաբանը: [ՀՀ. Մանանդյան]: Բարեկամություն: Հոդվածներ, ակնարկներ, ուսումնասիրություններ, հիշողություններ, նամակներ հայ և ռուս ժողովուրդների գրական և կուլտուրական կապերի մասին: (Կազմող և ներածական ակնարկի հեղինակ Ա. Արզումանյան). - Գ. 2. - Եր. - 1963. - էջ 461-472:
----------------------------------------
Գրեկով, Բ.
Ականավոր պատմաբանը: [ՀՀ. Մանանդյան]: Եր. - 1958. - էջ 744-752:
----------------------------------------
Ենգիբարյան, Գ.
Լումա. - Թիֆլիս. - 1904. - № 3. - մայիս-հունիս. - էջ 222-223: Մանանդյան Հ., Աճառյան Հր. Հայոց նոր վկաները (1155-1843): Վաղարշապատ . – 1903. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Երեմյան, Ս. Տ.
Ակադեմիկոս Հ.Հ. Մանանդյան: [Պատմաբան: 1873-1952]: Տեղեկագիր / ՀՍՍՌ ԳԱ, հաս. գիտ. - 1952. - № 3. - էջ 77-81. - Մահախոսական:
----------------------------------------
Երևանի պետական համալսարանի կողմից: [Ցավակցություն Հ. Մանանդյանի մահվան առթիվ]: Սովետական Հայաստան. - 1952. - 6 փետր. - № 31. - էջ 3:
----------------------------------------
Զորյան, Հ.
Հայ բուրժուական պատմագրական կոնցեպցիան և Հայաստանի պատմության ուսումնասիրության հիմնական պրոբլեմները: Նոր ուղի. - Եր. - 1931. - Գիրք 3. - էջ 73-90:
----------------------------------------
Զորյան, Հ.
Հայ բուրժուական պատմագրության կոնկրետ արտահայտությունների դեմ: Նոր ուղի. - 1931. - Գիրք 4. - էջ 131-144: Հ.Հ. Մնանդյան. Հայաստանի առևտրի և քաղաքների մասին, կապված հնագույն ժամանակների համաշխարհային առևտրի հետ (Vդմ.թ.ա. - մ.թ.XVդ.)։ Երևան. - 1930 (ռուսերեն լեզվ.). - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Զորյան, Հ.
Նոր ուղի. - 1931. - № 4. - էջ 131-144: Մանանդյան Հ.Հ. Հայաստանի առևտրի և քաղաքների մասին, կապված հնագույն ժամանակների համաշխարհային առևտրի հետ (Vդ.մ.թ.ա. մինչև մ.թ. XVդարը): Եր.: Պետհրատ. - 1930: [Ռուսերեն լեզվով]. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Զորյան, Հ.
Նորք. - 1926. - № 1. -էջ 236-242: Մանանդյան Հ.Հ. Դիտողություններ հին Հայաստանի շինականների դրության մասին մարզպանության շրջանում: ՀՍԽՀ Պետհամալսարանի Գիտական տեղեկագիր. - 1925. - № 1. - էջ 3-45. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Զորյան, Հ.
Վերջին տասնամյակի հայ պատմագրությունը: Տեղեկագիր ՀՍԽՀ մարքսիզմ-լենինիզմի ին-տի. - 1932. - № 1. - էջ 15-6:
----------------------------------------
Ժամկոչյան, Հ.
Ակադեմիկոս Հ.Հ. Մանանդյանը և նրա "Տիգրան Բ և Հռոմը" աշխատությունը: Եր. - 1972. - առաջաբանը. - էջ 5-26 : Մանանդյան Հ., Տիգրան Երկրորդը և Հռոմը: Նոր լուսաբանությամբ ըստ սկզբաղբյուրների: (Վերահրատարակություն):
----------------------------------------
Ժամկոչյան, Հ.
Ակադեմիկոս Հակոբ Մանանդյան: (Ծննդյան 100-ամյակի առթիվ): Բանբեր Երևանի համալսարանի. - 1973. - № 3. - էջ 32-46:
----------------------------------------
Ժամկոչյան, Հ.
Ականավոր պատմաբանը: [Հակոբ Մանանդյան]: Հայրենիքի ձայն. - 1973. - 12 դեկտ. - № 50. - էջ 6-7:
----------------------------------------
Ժամկոչյան, Հ.
Մանանդյան Հակոբ Համազասպի: Մեր անվանի դասախոսները. - Մասն Ա. - Եր. - 1970. - էջ 158-161:
----------------------------------------
Խաչիկյան, Լ.
Մեծ պատմաբանն ու հայագետը: [Հ. Մանանդյանի ծննդյան 100- ամյակի առթիվ]: Սովետ. Հայաստան. - 1973. - 23 նոյեմբ. - № 275. - էջ 3:
----------------------------------------
Հ.Հ. Մանանդյան: [Համառոտ կենսագրություն]: (Հայկական ՍՍՌ Գիտությունների ակադեմիայի իսկական անդամների առաջին կազմը): Սովետական Հայաստան. - 1943. - 26 նոյեմբ. - № 240. - էջ 2:
----------------------------------------
Հ.Հ. Մանանդյան: Սովետական Հայաստան. - 1952. - 6 փետրվ. - № 31. - էջ 3:
----------------------------------------
Հակոբ Համազասպի Մանանդյան: Ավանգարդ. - 1952. - 7 փետր. - № 17. - էջ 3. – Մահախոսական:
----------------------------------------
Հակոբ Համազասպի Մանանդյան: Գրական թերթ. - 1952. - 10 փետր. - № 5. - էջ 3. – Մահախոսական:
----------------------------------------
Հակոբ Մանանդյան (1873-1952): Հայ մշակույթի օրրանը [Թիֆլիսի ներսիսյան դպրոցը]. - Եր. - 1971. - էջ 190-191:
----------------------------------------
Հակոբ Մանանդյանին Գևորգյան ճեմարանում ուսուցիչ նշանակելու մասին: Արարատ. - 1900. - № 1. - էջ 22:
----------------------------------------
Հակոբյան, Վ. Ա.
Ակադեմիկոս Հակոբ Մանանդյան: (Ծննդյան 100-ամյակի առթիվ): Լրաբեր հաս. գիտ./ ՀՍՍՀ ԳԱ. - 1973. - № 11. - էջ 12-20:
----------------------------------------
Հակոբյան, Վ. Ա.
Համալսարանի առաջին ռեկտորը: Բանբեր Երևանի համալսարանի. - 1970. - № 3. - էջ 57-74:
----------------------------------------
Հակոբյան, Վ. Ա.
Գիտական նստաշրջան՝ նվիրված Հակոբ Մանանդյանի ծննդյան 100-ամյակին: Պատմաբանասիրական հանդես. - 1973. - № 4. - էջ 228-229:
----------------------------------------
Հայաստանի Կ(բ)Պ Կենտրոնական Կոմիտեի և Հայկական ՍՍՌ Մինիստրների Սովետի կողմից: [Ցավակցություն Հ. Մանանդյանի մահվան առթիվ]: Սովետական Հայաստան. - 1952. - 5 փետր. - № 30. - էջ 2; Ավավգարդ. - 7 փետր. - № 17. - էջ 3; Գրական թերթ. - 10 փետր. - № 5.- էջ 3. – Մահախոսական:
----------------------------------------
Հայկական ՍՍՌ Գերագույն սովետի նախագահության հրամանագիրը Հ.Հ. Մանանդյանին գիտության վաստակավոր գործչի կոչում շնորհելու մասին: Սովետական Հայաստան. - 1940. - 17 նոյեմբ. - № 268. - էջ 1:
----------------------------------------
Հայկական ՍՍՌ գիտությունների ակադեմիայի առաջին կազմի մասին: (Հայակական ՍՍՌ Լուսժողկոմատում): [Հ.Հ. Մանանդյանին ՀՍՍՌ ԳԱ իսկական անդամ ընտրելու մասին]: Սովետական Հայաստան. - 1943. - 26 նոյեմբ. - № 240. - էջ 1:
----------------------------------------
Հայկական ՍՍՌ գիտությունների ակադեմիայի առաջին կազմի մասին: (Հայակական ՍՍՌ Լուսժողկոմատում): [Հ.Հ. Մանանդյանին ՀՍՍՌ ԳԱ իսկական անդամ ընտրելու մասին]: Տեղեկագիր / ՀՍՍՌ ԳԱ, հասար. գիտ. - 1944. - № 1-2. - էջ 23-24:
----------------------------------------
Հայկական ՍՍՌ Գիտությունների ակադեմիայի կողմից: [Ցավակցություն Հ. Մանանդյանի մահվան առթիվ]: Սովետական Հայաստան. - 1952. - 5 փետր. - № 30. - էջ 2; Ավանգարդ. - 1952. - 7 փետր. - № 17. - էջ 1; Գրական թերթ. - 1952. - 10 փետր. - № 5. - էջ 3:
----------------------------------------
Հարությունյան, Շ. Ռ.
Պատմագիտության զարգացումը Սովետական Հայաստանում: Եր. – 1967:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Ա. Գ.
Հուշեր ակադեմիկոս Հակոբ Մանանդյանի մասին: Տեղեկագիր / ՀՍՍՌ ԳԱ , հաս. գիտ. - 1964. - № 1. - էջ 89-92:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Ա. Գ.
Հուշեր և բնութագրումներ: Եր. - 1969. - էջ 115-121:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Պ. Հ.
Ակադեմիկոս Հակոբ Մանանդյան: (Ծննդյան100-ամյակի առթիվ): Երևանի համալսարան. - 1973. - № 3. - էջ 32-37:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Պ. Հ.
Հ. Մանանդյանը և Հայաստանի ֆեոդալական շրջանի պատմության պարբերացման մի քանի հարցեր: Երևանի համալսարան. - 1974. - № 3. - էջ 35-38:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Հ. Ա.
Հ. Մանանդյանի և Գ. Խալաթյանի նամակագրությունից: Բանբեր Հայաստանի արխիվների. - 1975. - № 3. - էջ 101-104:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Պ. Հ.
Հայ պատմագրության և բանասիրության մեծ երախտավորը: [Հ. Մանանդյանի ծննդյան 100-ամյակի առթիվ]: Սևան. - 1973. - 22 նոյեմբ., № 136. - էջ 4:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Պ. Հ.
Հայաստանում ֆեոդալիզմի ծագման պրոբլեմի ուսումնասիրությունը ակադեմիկոս Հ. Մանանդյանի աշխատություններում: Երիտասարդ գիտաշխատող [ԵրՊետ. համալս.]. - 1975. - № 1. - էջ 37-45:
----------------------------------------
Հովհաննիսյան, Պ. Հ.
Մի քանի նամակներ ակադեմիկոս Հ. Մանանդյանի արխիվից: Բանբեր Հայաստանի արխիվների. - 1974. - № 1. - էջ 43-50:
----------------------------------------
Միջնադարյան Հայաստանի քաղաքների պատմության պրոբլեմի ուսումնասիրությունը ակադեմիկոս Հ. Մանանդյանի աշխատություններում: Երևանի համալսարան. - 1972. - № 3. - էջ 71-76:
----------------------------------------
Հովսեփյան, Գ.
Խորհրդային գրականություն. - 1940. - № 2. - էջ 169-170: Մանանդյան Հ.Հ. Տիգրան Բ և Հռոմը: Եր.: ԱրմՖանի հրատ. - 1940. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Հրանտ, Արմեն.
Քանի մը դիտողություններ Հ. Մանանդյանի "Քննական տեսություն հայ ժողովրդի պատմության" Բ հատորի, Ա մասի առթիվ: Պատմաբանասիրական հանդես. - 1959. - № 2-3. - էջ 369-374:
----------------------------------------
Ղազիկյան, Ա.
Մանանդյան Հակոբ: Հայկական նոր մատենագիտություն և հանրագիտարան նոր կյանքի. - Հ. I (Ա -Մ). - Վենետիկ. - 1909-0912. - էջ 1762-1764:
----------------------------------------
Ղանալանյան, Հովհաննես.
Հակոբ և Արսեն Մանանդյաններ: [Հուշեր]: Հոդվածներ և հուշեր. - Եր. - 1979. - էջ 156-166:
----------------------------------------
Ղանալանյան, Հովհաննես.
Հայ պատմագրության դարավոր կաղնին: [Հուշեր ակադ. Հ. Մանանդյանի մասին]: Գարուն. - 1979. - № 9. - էջ 61-63:
----------------------------------------
Ղարիբջանյան, Լ. Պ.
Մանանդյան Հակոբ (1873-1952): (Համալսարանի առաջին ռեկտորը): Երևանի պետական համալսարանը 1920-1930 թթ. - Եր. - 1965. - էջ 270-271:
----------------------------------------
Ճանուշյան, Հ. Մ.
Մանանդյան Հակոբ Համազասպի։ (Հայաստանի Գիտությունների ակադեմիայի 23 ակադեմիականները): Վենետիկ. - Բազմավեպ. - 1946. - № 8. - էջ 221. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Մաղալյան, Վ.
Համալսարանի առաջին ռեկտորը: Երևանի համալսարան. - 1973. - 1 դեկտ., № 37. - էջ 3:
----------------------------------------
Մանանդյան, Ա.
Ակադեմիկոս Հակոբ Մանանդյանի մահվան տարելիցի առթիվ: [Հիշողություններ]: Էջմիածին. - 1957. - № 2-3. - էջ 64-68:
----------------------------------------
Analecta Bollandiana. - 1938. - T. 56. [ֆրանս. լեզվով]: Մանանդյան Հ.Հ. Հայաստանի գլխավոր ճանապարհները ըստ Պևտինգերյան քարտեզի: Եր. - 1936. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Մանանդյան Հակոբ Համազասպի: Հայկական համառոտ հանրագիտարան. - Եր. - 1999. - Հ. 3. - էջ 549-550:
----------------------------------------
Մանանդյան Հակոբ Համազասպի: Ով ով է. հայեր: Կենսագրական հանրագիտարան. - Եր. - 2000. - էջ 31:
----------------------------------------
Մանանդյան Հակոբ (1873-1952): Ստեփանյան Գ. Կենսագրական բառարան: (Հայ մշակույթի գործիչներ). - 1981. - Հ. 2. - էջ 280-281:
----------------------------------------
Մարկոսյան, Ս.
Հին Հայաստանի "շինական" դասի սոցիալական դրության մասին: [Հ. Մանանդյանի համապատասխան դրույթների քննարկումը]: Պատմաբանասիրական հանդես. - 1965. - № 3. - էջ 149-168:
----------------------------------------
Մեյե, Ա.
Հայագիտական ուսումնասիրություններ: Եր. - 1978. - էջ 611: Մեկնութիւն ստորոգութեանցն Արիստոտելի, ընծայեալԷլիասի Իմաստասիրի. ի լոյս էած Յ. Մանանդեան, Սանկտ-Պետերբուրգ (Գիտությունների ակադեմիա ), 1911. - Ը+177 էջ. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Մեյե, Ա.
Հայոց նոր վկաները (1155-1843): Հայագիտական ուսումնասիրություններ. - Եր. - 1978. - էջ 678: Բնագրեր՝ հրատարակված Հ. Մանանդյանի և Հ. Աճառյանի կողմից: Վաղարշապատ. - 1903. - ԻԴ+800 էջ. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Մեքերյան, Հ.
Հայագիտական հրատարակություններ: "Tigrane II et Rome" (Lisbonne, 1963) գրքի տեսություն: Պատմաբանասիրական հանդես. - 1964. - № 3. - էջ 245:
----------------------------------------
Միքայելյան, Վ.
Հայագիտության մեծ երախտավորը: (Ակադեմիկոս Հ. Մանանդյանի ծննդյան100-ամյակի առթիվ): Սովետ. Հայաստան. - 1973. - № 11. - էջ 29-30:
----------------------------------------
Մուրադյան, Ս.
Ակադեմիկոս Հակոբ Մանանդյանի ծննդյան 100-ամյակը: Բանբեր Երևանի համալսարանի. - 1973. - № 3. - էջ 276-277:
----------------------------------------
Նահապետյան, Գ.
Բազմավեպ. - 1913. - № 2. - էջ 92-95: Մանանդյան Հ.Հ. Մեկնություն ստորոգությանց Արիստոտելի, ընծայեալ Էլիասի իմաստասիրի: Ս. Պետերբուրգ. - 1911. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Ներսիսյան, Մ.
Ակադեմիկոս Հ. Մանանդյանի նոր աշխատությունը: Սովետական Հայաստան. - 1940. - 16 փետր. - № 38. - էջ 3: Մանանդյան Հ. "Տիգրան Վ և Հռոմը". - ԱրմՖԱՆի հրատարակություն: Եր. - 1940. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Շահնազարյան, Ա.
Տեղեկագիր ԱրմՖԱՆի. - Եր. - 1940. - № 1. - 220-227 էջ: Մանանդյան Հ. Տիգրան Բ և Հռոմը. - ԱրմՖԱՆի հրատ. - 1940. - 250 էջ. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Ոսկանյան, Վ.
Մեծ և ուսանելի կյանք: [Ակադեմիկոս Հ Մանանդյանի մասին]: Գարուն. - 1979. - № 9. - էջ 59-61:
----------------------------------------
Որոշում ՀՍԽՀ Կենտրոնական Գործադիր Կոմիտեի նախագահության: [Հ.Հ. Մանանդյանին ՀՍԽՀ գիտության վաստակավոր գործչի կոչում շնորհելու մասին]: Սովետական Հայաստան. - 1935. - 28 նոյեմբ. - № 274. - էջ 3:
----------------------------------------
Պետրոսյան, Հովհաննես.
Մանանդյան Հակոբ Համազզասպի: Հայ գիտնականներ, հրապարակախոսներ, ժուռնալիստներ: Կենսաբիբլիոգրաֆիական ծանոթագրություններով: [Վերջում Հ. Մանանդյանի աշախատությունների մատենագիտությունը՝ 94 անունի]. - Եր. - 1960. - էջ 385-391:
----------------------------------------
Պողոսյան, Ս. Պ.
Հայ ժողովրդի պատմության ուսումնասիրությունը 50 տարում: Հայագիտությունը 50 տարում. - Պրակ 1. - Եր. – 1971:
----------------------------------------
Ս. Կ.
Արարատ. - 1898. - № 3-4. - էջ 117-120: [Մանանդյան Հակոբ] Աղվանքի պատմություն: Beiträge zur Albanischen Geschichte. - Leipzig. – 1897:
----------------------------------------
Սանթրոսյան, Վ. Հ.
Գիտական նստաշրջան նվիրված ակադեմիկոս Հ. Մանանդյանի հիշատակին: Տեղեկագիր ՀՍՍՌ ԳԱ , հաս. գիտ. - 1964. - № 1. - էջ 89-92:
----------------------------------------
Սարգսյան, Գ. Խ.
Հակոբ Համազասպի Մանանդյան (1873-1952): Պատմաբանասիրական հանդես. - 1960. - № 2. - էջ 90-101:
----------------------------------------
Սովետական ականավոր գիտնական Հ. Մանանդյանի հոբելյանը: Սովետական Հայաստան. - 1948. - № 12. - էջ 48:
----------------------------------------
Սովետական ականավոր գիտնականի հոբելյանը: [Ակադեմիկոս Հ. Մանանդյանի ծննդյան 75-ամյակի առթիվ]: Սովետական Հայաստան. - 1948. - 3 դեկտ. - № 268. - էջ 3:
----------------------------------------
Սովետական ականավոր գիտնական Հ. Մանանդյանի ծննդյան 75-ամյա հոբելյանը: Էջմիածին. - 1949. - № 1-2. - էջ 80-82:
----------------------------------------
Ստեփանյան, Անդրանիկ.
Մի գրախոսության առթիվ: Նոր ուղի. - 1931. - Գիրք 5. - էջ 153-159:
----------------------------------------
Վահանյան, Մ.
Նշվեց մեծ պատմաբանի հոբելյանը: [Երևանի պետական համալսարանի և ՀՍՍՀ Գիտությունների ակադեմիայի միացյալ գիտական նստաշրջանը նվիրված Հ. Մանանդյանի ծննդյան 100-ամյակին]: Երևանի համալսարան. - 1973. - 26 դեկտ. - № 40. - էջ 1:
----------------------------------------
Ութմազյան, Հ.
Համալսարանի առաջին ռեկտորը: [Հակոբ Մանանդյան]: Երևանի համալսարան. - 1967. - № 1. - էջ 30-31:
----------------------------------------
Ութուջյան, Ա.
Հոբելյանական գիտական նստաշրջան՝ նվիրված ակադեմիկոս Հ. Մանանդյանի ծննդյան 100-ամյակին: Երևանի համալսարան. - 1973. - № 3. - էջ 68:
----------------------------------------
Քյուրտյան, Հ.
Բազմավեպ. - 1956. - № 9-10. - էջ 232-234: Մանանդյան Հ. Հ. Քննական տեսություն հայ ժողովրդի պատմության: Հ.Գ. - (11-րդ դարեն մինչև 15-րդ դարուսկիզբը): Եր. - 1952. - 456 էջ. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Քյուրտյան, Հ.
Բազմավեպ. - 1959. - № 6-8. - էջ 168-171: Մանանդյան Հ. Քննական տեսություն հայ ժողովրդի պատմության: Հ. Բ. Մասն Ա. - Եր. - 1957. - էջ 462. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Ֆնտգլյան, Գ.
Անահիտ. - 1936. - Է. տարի. - հունվոր-մայիս. - № 1-3. - էջ 49-56, հունիս-օգոստոս. - № 4. - էջ 66-76: Մանանդյան Հ.Հ. Խորենացու առեղծվածի լուծումը: Եր. - 1934. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Na
Մուրճ. - 1904. - № 9. - էջ 97-98: Մանանդյան Հ.Հ. Դավիթ Անհաղթի խնդիրը նոր լուսաբանությամբ: Մատենագրական հետազոտություն: Վաղարշապատ. – 1904:
----------------------------------------
Абрамян, А.
Вестник древней истории. - 1948. - № 1. - С. 115-119: Манандян Я.А. Критический обзор истории армянского народа. Т. 1. - Ер.: Армгиз. - 1945 [На арм. яз.]. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Аджамян, Х.
Исторический журнал. - 1941. - № 12. - С. 141-143: Мананадян Я. А. Месроп Маштоц и борьба армянского народа за культурную самобытность. (Академия наук СССР. Армянский филиал). - Ер. - 1941. – 148 c. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Академик Я.А. Манандян. Города Армении в X-XI вв. Изд. АрмФАН-а. - Ер. - 1940. - 48 С. (на арм. языке). [Аннотация]: "Известия" АрмФАН-а. - 1941. - № 1. - С. 190-191.
----------------------------------------
Академик Я.А. Манандян. [Историк и философ. 1873-1952.]: Известия АН СССР. - Сер. истории и философии. - 1952. - Т. 9. - № 1. - С. 51. - Մահախոսական:
----------------------------------------
Академик Я.А. Манандян. [Краткая биография]. (Первый состав действительный членов Академии наук АрмССР): Коммунист. - 1943. - 26 ноябр. - № 290. - С. 2:
----------------------------------------
Академик Я.А. Манандян. Тигран Второй и Рим. В новом освещении по первоисточникам. Изд.-во АрмФАН-а. - Ер. - 1940. - 250 С. (на арм. языке). [Аннотация]: "Известия" АрмФАН-а. - 1941. - № 1. - С. 190:
----------------------------------------
Академик Яаков Амазаспович Манандян. (Новые действительные члены Академии наук СССР, избраны общим Собранием Академии наук СССР 28-29 янвря 1939 г.): Вестник / АН СССР. - М. - 1939. - № 2-3. - С. 180:
----------------------------------------
Ашрафян, К. З.
Советское востоковедение. - М. - 1956. - Вып. 5. - С. 133-136: Манандян Я. А. О торговле и городах Армении в связи с мировой торговлей древних времен (Vв. до н.э. - XVв. н.э.). Ер.: Изд-во Ереван. гос. ун-та. - 1954. - 346 с. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Б-ян, С.
Советский ученый Я.А. Манандян. [По поводу избрания в действительный член АН СССР]: Коммунист. - 1939. - 1 фев. - № 25. - С. 4.
----------------------------------------
Бабаян, Л.
Выдающийся арменовед. (К 100-летию со дня рождения академика Я.А. Манандяна) : Коммунист. - 1973. - 27 ноябр. - № 278. - С. 3.
----------------------------------------
Бабаян, Л. О.
Академик Яков Манандян: (К 100-летию со дня рождения): Историко-филологический журнал. - 1973, № 3. - С. 15-26.
----------------------------------------
Вартанян, Г.
Академик Я.А. Манандян: Коммунист. - 1939. - 22 декабря. - № 293. - С. 6, портр.
----------------------------------------
Вардумян, Гоар
Акоп Манандян (к 150- летию со дня рождения): Историко-филологический журнал.- 2023.- № 3. - С. 342-346.
----------------------------------------
Выборы новых академиков. (Общее собрание Академии наук СССР28 янвря 19339 г.). [По отделению общественных наук действительным членом Академии наук СССР избран доктор философский наук Я.А. Манандян]: Правда. - 1939. - 29 января. - № 28. - С. 2.
----------------------------------------
Ганаланян, О.Т.
Акоп Манандян: Немеркнущие имена. - Ер. - 1980. - С. 47-59.
----------------------------------------
Георгадзе, Г. Г.
Манандян Я.А. О некоторых спорах проблемах истории и географии древней Армении. Ер. - 1956. - 157 с.: Вестник древней истории. - 1966. - № 4. - С. 79-85.
----------------------------------------
Греков, Б. Д.
Выдающийся советский историк. [Я. А. Манандян]: Дружба. Статьи, воспоминания, очерки об армяно-русских связях. Сост. сборника А. Арзуманян: Ер. - 1956. - С. 249-259, портр.
----------------------------------------
Греков, Б. Д.
Выдающийся советский историк. [Я. А. Манандян]: Ер. - 1960. - Кн. 2. - С. 270-281.
----------------------------------------
Гюламирян, Г.
Проблемы истории материальной культуры. - 1933. - № 9-10. - С. 69-72: Манандян Я.А. Заметки о феоде и феодальном войске Парфии и Аршакидской Армении. Тифлис. - Изд-во науч.-исслед. ин-та кавказоведения АН СССР. -1932. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Еремян, С.
Новый труд по истории армянского народа: Koммунист. - 1945. - 3 октяб. - № 157. - С. 3: Манандян Я.А. Критический обзор истории армянского народа. Т. 1. - Ер.: Айпетрат. - [1945]. [На арм. яз.]. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Еремян, С.
Памяти Я.А. Манандяна: Вопросы истории. - 1952. -№ 6. - С. 172-174. - Մահախոսական:
----------------------------------------
Зорьян, А.
Состояние армянской историографии: Труды первой всесоюзной конференции историков марксистов. - М. - 1930. - Т. 1. - С. 469-481.
----------------------------------------
Карапетян, С. К.
Яков Амазаспович Манандян. [По поводу избирания в действ. чл. АН СССР]: Коммунист. - 1939. - 1 фев. - № 25. - С. 4.
----------------------------------------
Кончина академика Я. А. Манандяна: Коммунист. - 1952. - 9 февраля. - № 25. - С. 4.
----------------------------------------
Кусикьян, И.
Исторический журнал. - М. - 1944. - Кн. 10-11. - С. 131-132: Манандян Я. А. Краткий обзор истории древней Армении. - М.-Л.: Изд-во АН СССР. - 1943. - 56 с. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Кусикьян, И.
История борьбы Тиграна II с Римом в новом освещении. - Вестник древней истории. - 1940. - № 3-4. - С. 229-233: Манандян Я.А. Тигран II и Рим. В новом освещении по первоисточникам. Изд. АрмФАН-а. - Ер. - 1940. - 250 c. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Кусикьян, И.
Характеристика научной деятельности академика Я.А. Манандяна. - М. - 1952: [Не опубликовано]. См. Матенадаран им. Месропа Маштоца. Архивный отдел, фонд академика Я.А. Манандяна.
----------------------------------------
Манандян Я. А.: 220 лет Академиии наук СССР. - М.-Л. - 1945. - С. 60.
----------------------------------------
Манандян Я. А.: Большая Советская энциклопедия. - Изд. 2. - Т. 26. - 1954. - С. 194-195, портр.
----------------------------------------
Манандян Я. А.: Большая Советская энциклопедия. - Изд. 3. - Т. 15. - М. - 1974. - С. 314.
----------------------------------------
Манандян Я. А.: Малая Советская энциклопедия. - Изд. 3. - Т. 5. - М. - 1959. - С. 879.
----------------------------------------
Манандян Я. А.: Советская историческая энциклопедия. - Т. 9. - М. - 1966. - С. 22.
----------------------------------------
Манандян Я. А.: Советский энциклопедический словарь. - М. - 1979. - С. 764.
----------------------------------------
Манандян Я. А.: Українсьска Радиянська енциклопедї я. Т. 8. - Київ. - 1962. - С. 447.
----------------------------------------
Манандян Я. А.: Энциклопедический словарь. - Т. 2. - 1954. - С. 317.
----------------------------------------
Меликишвили, Г. А.
Древняя история Закавказья в советской исторической науке: Вестник древней истории. - 1957. - № 3. - С. 66-75.
----------------------------------------
Меликсет-Бек, Л. М.
Академик Я.А. Манандян. [ 1873-1952.]: Мимомхилвели. - Тбилиси: Изд-во АН ГрузССР. - Т. 3. - 1953. - С. 335-357. – Մահախոսական:
----------------------------------------
Милибанд, С. Д.
Манандян Яков (Акоп) Амазаспович: Библиографический словарь советских востоковедов. - М. - 1977. - С 330-332, 644.
----------------------------------------
Награждение орденом Трудового Красного знамени [Завыдающиеся заслуги в развитии науки и техники в связи с 220-летием Академии наук СССР]: Известия. - 1945. - 15 апр. - № 139. - С. 2; Правда. - 1945. - 14 апр. - № 141. - С. 2.
----------------------------------------
Научное наследие Я.А. Манандяна: Коммунист. - 1956. - 29 авг. - № 202. - С. 3.
----------------------------------------
Новосельцев, А. П.
Некоторые вопросы историографии древней и раннесредневековой истории народов Закавказья: История СССР. - 1974. - № 1. - С. 64-82.
----------------------------------------
О первом составе действительных членов Академии наук Армянской ССР. (В Совнаркоме Арм-ой ССР). [Избрание академика Я.А. Манандяна Действительным членом Академии наук Армянской ССР]: Коммунист. - 1943. - 26 нояб. - № 240. - С. 1.
----------------------------------------
О первом составе действительных членов Академии наук Армянской ССР. (В Совнаркоме Арм-ой ССР). [Избрание академика Я.А. Манандяна Действительным членом Академии наук Армянской ССР]: Известия АН АрмССР, общест. науки. - 1944. - № 1-2. - С. 25-26.
----------------------------------------
О первом составе действительных членов Академии наук Армянской ССР. (В Совнаркоме Арм-ой ССР). [Избрание академика Я.А. Манандяна Действительным членом Академии наук Армянской ССР]: Известия АН АрмССР, естеств. науки. - 1944. - № 1-2. - С. 25-26.
----------------------------------------
Оганесян, П. О.
Изучение социально-экономических отношений в Армении эпохи феодализма в трудах академика Я.А. Манандяна: (Автореферат дисс. на соиск. уч. степени кандидата историчвских наук). [На правах рукописи]. - Ер. - 1976. - С. 52.
----------------------------------------
От Ереванского государственного университета. [Соболезнование по поводу кончины академика Якова Амазасповича Манандяна]: Коммунист. - 6 февр. - 1952. - № 31. - С. 3.
----------------------------------------
От призидиума АН СССР и отделения истории и философии АН СССР. [Соболезнование по поводу кончины академика Якова Амазасповича Манандяна]: Правда. - 1952. - 5 февр. - № 36. - С. 4.
----------------------------------------
От президиума Академии наук Армянской ССР. [Соболезнование по поводу кончины академика Яакова Амазсповича Манандяна]: Коммунист. - 1952. - 5 февр. - № 30. - С. 2.
----------------------------------------
От Центрального комитета Коммунистической партии (большевиков) Армении и Совета Министров Армянской ССР. [Соболезнование по поводу кончины академика Якова Амазасповича Манандяна]: Коммунист. - 1952. - 5 февр. - № 30. - С. 2.
----------------------------------------
Орбели, И. А.
Блестящие ученые. (Новые академики. III. Я.А. Манандян): Известия. - 1939. - 29 янв. - № 23. - С. 3.
----------------------------------------
Памяти Я. А. Манандяна: Вопросы истории. - 1952. - № 4. - С. 172-174. - Մահախոսական:
----------------------------------------
Постановление Президиума ЦИК ССР Армении 28 ноября 1935 года. [О присвоении звания заслуженного деятеля науки АрмССР Якову Амазасповичу Манандяну]: Коммунист. - 1935. - 28 нояб. - № 284. - С. 3.
----------------------------------------
Саркисян, Г. Х.
Вестник древней истории. - 1957. - № 4. - С. 142-146: Манандян Я.А. О торговле и городах Армении в связи смировой торговлей древних времен. (V в. до н.э. - XV в.н.э.). Изд. 2. - Ер.: Изд-во Ерев. гос. ун-та. -1954. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Саркисян, Г. Х.
Выдающийся историк. (К 90-летию со дня рождения академика Я.А. Манандяна): Коммунист. - 1963. - 22 нояб. - №273. - С. 2.
----------------------------------------
Саркисян, Г. Х.
Изучение истории древней Армении в армянской советской историографии: Вестник древней истории. - 1967. - № 2. - С. 201-212.
----------------------------------------
Саркисян, Г. Х.
Яков Амазаспович Манандян (1873-1952): Историко-филологический журнал. - 1960. - № 2. - С. 90-101.
----------------------------------------
Севастьянова, О. И.
Советская книга. - 1946. - № 1. - С. 86-88: Манандян Я.А. Тигран Второй и Рим. В новом освещении по первоисточника. Ер.: Изд-во АрмФАНа. - 1943. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Севастьянова, О. И.
Новый труд по древней истории Армении: Вестник древней истории. - 1946. - Т.2. - С. 112-118: Манандян Я. А. Тигран Второй и Рим. В новом освещении по первоисточникам. Ер.: Изд-во АрмФАНА. - 1946. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Шахназаров, А.
Коммунист. - 1940. - 28 февр. - № 48. - С. 3: Манандян Я.А. Тигран Второй и Рим. В новом освещении по первоисточникам. Ер.: Изд-во АрмФАНа. – 1940. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Юбилей видного советского ученого. [Чествование акад. Я. А. Манандяна в связи с его семидесятилетием в Акад. наук АрмССР]: Коммунист. - 1948. - 3 дек. - № 286. - С. 3.
----------------------------------------
Яков Амазаспович Манандян. (Академия наук Армянской ССР. Центральная библиотека. Материалы к библиографии ученых СССР): Ер.: Изд. АН Арм ССР. - 1959. - 80 c.
----------------------------------------
Яков Амазаспович Манандян: Вестник АН СССР. - 1939. - № 2-3. - С. 180. – порт.
----------------------------------------
Яков Амазаспович Манандян: Коммунист. - 1952. - 6 февр. - № 31. - С. 3.
----------------------------------------
Указ Президиума Верховного Совета СССР о награждении работников академии наук СССР [Манандян Якова Амазасповича орденом Трудового Красного Знамени]: Ведомости Верховного Совета СССР. - 1945. - 11 авг. - № 46. - С. 4.
----------------------------------------
Berbérian, H.
Hakob Manandian. Erévan. - 1974. - 180 p.: REArm. - Paris. - 1975-1976. - N. XI. - P. 460-461.
ДОП.ТОЧКИ ДОСТУПА:
Babayan H.
Hakobian V.
----------------------------------------
Bolognesi, G.
Traduzioni armene di testi greci. - Studia Classica et Orientalia Antonino Pagliaro Oblata . - Rome. - 1969. -Vol. 1. - P. 219-291: [Հ. Մանանդյան "Թէովնեայ Յաղագս ճարտասանական կրթութեանց" աշխատության մասին]. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Canard, M.
Revue des Etudes Arméniennnes. -Paris. - 1964 (nouvelle sèrie). - T. I. - P. 443-446: Manandian A. "ĽHistoire primitive de ĽArménie" de Mar Abas. (Sur la question des sources de Sebeos. MoÏse de Xoren et Procope de Césarée). Palestinskij Sbornik. - 2 (64-65). - 1956 . -P. 69-86. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Carcopino, J.
Avant-Propos: (H. Manandian. Tigrane II et Rome. Nouveaux éclaircissements á la lumiére des sources originales. Trad. par H. Thorossian): Lisbone. - 1963. - P. 5-10.
----------------------------------------
Goussen, H.
Th. Revue. - 1903. - Srasburg. - 1903. - P. 230 f.: Agop Manandian. Nonnos. Die Scholien zu fünf Reden des Gregor von Nazianz. Marburg. - 1903. - 81 s. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Karst, I.
Or. Christ. N. S. I. - 1911. - P. 142-144: Manandian A. Nonnos. Die Scholien zu fünf Reden des Gregor von Nazianz. Marburg. - 1903. -81 s. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Kattenbush, F.
Theologische Litteraturzeitung. - № 2. - 1898. - S. 98-101: Manandian Agop. Beiträge zur albanishen Geschichte. - Liepzig. - 1897. - 49 s. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Mahé, J.-P.
Hakob Manandyan. REArm. - Paris. - 1978-1979. - Tome 13. - P. 447-448: Manandian Agop. Euvres, Vol. 2. - Erévan. -( Academie). 1978. - 647 p. (avec index des anthroponymes et des toponymés).
----------------------------------------
Manandian Hagop. 1 Biographie. 2. Bibliographie: Bulletin Arménologique. Deuxième cahier. - Mèlanges de Ľuniversité St. Joseph. - Beyrouth. - 1953. - P. 263-270.
----------------------------------------
Meillet, A.
Revue critique d'histoire et de litterature. - Paris. - 1904. - T. 58. - P. 459-460: Մանանդյան Հ. և Աճառյան Հր. Հայոց նոր վկաները (1155-1843): Բնագրեր: Վաղարշապատ. - 1903. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Meillet, A.
Journal Asiatique. - Paris. - 1912. - T. 20. - X-e série. - P. 174-175: Մանանդյան Հ. Մեկնութիւն Ստորոգութեանցն Արիստոտելի, ընծայեալ Էլիասի Իմաստասիրի: Ս.Պետերբուրգ. - 1911. - VIII + 175 էջ. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Meillet, A.
Revue des Etudes Arméniennnes. - Paris. - 1925. - T. 5. - fasc. 2. - P. 187-188: Մանանդյան Հ. Դիտողություններ հին Հայաստանի շինականների դրության մասին մարզպանության շրջանում: ՀՍԽՀ Պետհամալսարանի Գիտական տեղեկագիր. - 1925. - № 1. - էջ 3-45. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Peeters Paul, R. P.
AB. Revue critique D’hagiographie. - Bruxelles. - 1938. - T. 56. - P. 452: Մանանդյան Հ. Հայաստանի գլխավոր ճանապարհները ըստ Պևտինգերյան քարտեզի: Եր. – 1936. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Preuschen, E.
DL. - 1904. - P. 777 f.: Manandian A. Nonnos. Die Scholien zu fünf Reden des Gregorvon Nazianz. - Marburg. - 1903. - 81 s. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Safrastian, A.
Masis. - London. - 1934. - № 6(53). - P. 143-148: The hereditary nobility of old Armenia. Erevan. - 1934. - 337 p. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Soviet Scientist throws new ligth of Social order on ancient Armenia. (H. Manandian): Moscows News. 19 June. - 1941. - S. 1-2.
----------------------------------------
Vardumyan, Gohar
Hakob Manandian – The Scientist And Pedagogue (For The 150th Anniversary) //Journal of Armenian studies.- 2023.- N 3.- PP. 268-276.
----------------------------------------
Wilkinson, R. D.
Revue des Etudes Arméniennnes. - Paris. - 1968. - T. 5. - P. 482-486: Manandian H. A The Trade and cities of Arménia in relation to ancient world trade. Translated by Nina G. Garsoian. - Lisbon. - 1965. - 248 p. – Գրախոսություն:
----------------------------------------