«Հայագիտության մեծ երախտավորների շարքում պատվավոր տեղ է գրավում ականավոր գրականագետ և բազմավաստակ մանկավարժ Արսեն Տերտերյանը:
Նա պատկանում է մեր այն մեծերի թվին, որոնք իսկապես աշխատանքի տիտաններ էին և իրենց կյանքով ու գործով, ստեղծագործական լարումով և մաքառումներով նոր ուղիներ են բացել մայրենի մշակույթի պատմության մեջ, մեծապես նպաստել սերունդների դաստիարակությանը»:

ՀՐԱՆՏ ԹԱՄՐԱԶՅԱՆ

Արսեն Հարությունի Տերտերյանը ծնվել է 1882 թ. դեկտեմբերի 22-ին Լեռնային Ղարաբաղի Շուշիքենդ գյուղում / Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Շուշի քաղաք/: Վախճանվել է 1953 թ. հոկտեմբերի 6-ին Երևանում:
1892 թ. ընդունվել է Շուշիի հոգևոր սեմինարիան:
1902 թ. ավարտել է սեմինարիան:
- Ընդունվել է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանը:
1905 թ. ավարտել է Գևորգյան ճեմարանը և նշանակվել ուսուցչական աշխատանքի Շուշիի հոգևոր սեմինարիայում:
1905-1907 թթ. հայ գրականության պատմություն է դասավանդել Շուշիի հոգևոր սեմինարիայում:
1905 թ. «Տարազում» լույս է տեսել նրա առաջին հոդվածը «Կուլտուրական թե՞ անկուլտուրական» վերնագրով։
1907-1909 թթ. սովորել է Պետերբուրգի հոգենյարդաբանական ինստիտուտում:
1909-1920 թթ. Երևանի թեմական դպրոցում դասավանդել է հայ գրականության պատմություն և գրականության տեսություն առարկաները:
1910 թ. Լույս են տեսել «Միքայել Նալբանդյան. Ազգության հրապարակախոսը» և «Վահան Տերյան. Ցնորքի, ծարավի և հաշտության երգիչը» աշխատությունները։
1920-1953 թթ. եղել է Երևանի պետական համալսարանի հայ գրականության պատմության ամբիոնի դասախոս:
1929-1953 թթ. Երևանի պետական համալսարանի հայ գրականության պատմության ամբիոնի վարիչ:
1930 թ. ստացել է պրոֆեսորի կոչում:
1940 թ. շնորհվել է Գիտության վաստակավոր գործչի պատվավոր կոչում:
- Ստացել է բանասիրական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճան` առանց ատենախոսության պաշտպանության:
1943 թ. ընտրվել է ՀՍՍՌ Գիտությունների ակադեմիայի հիմնադիր կազմի անդամ:
1945 թ. պարգևատրվել է «Աշխատանքային կարմիր դրոշի» շքանշանով:

Հայ գրականագիտության զարգացման ճանապարհին և բարձրագույն կրթության ասպարեզում ակադեմիկոս Արսեն Հարությունի Տերտերյանը բացառիկ դեր է խաղացել:
Նա ծնվել է Լեռնային Ղարաբաղի Շուշիքենդ գյուղում / Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Շուշի քաղաք/, 1882 թվականի դեկտեմբերի 22-ին: Նախնական կրթությունը նա ստացել է գյուղի ծխական դպրոցում, ավարտելով դպրոցը` ընդունվել է Շուշիի հոգևոր սեմինարիան, այնուհետև` Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանը: Մեծ հաջողությամբ ավարտելով ճեմարանը` Ա. Տերտերյանը 1905-1907 թթ. Շուշիի հոգևոր սեմինարիայում և 1909-1920 թթ. Երևանի թեմական դպրոցում դասավանդում է գրականության պատմություն և գրականության տեսություն: 1907-1909 թթ. նա մեկնում է Պետերբուրգ, ընդունվում հոգենյարդաբանական ինստիտուտ, բայց հիվանդության պատճառով ընդհատում է ուսումնառությունը, վերադառնում է Հայաստան և շարունակում մանկավարժական աշխատանքը:
1920 թ. վերջերից Ա. Տերտերյանը Երևանի համալսարանում հայ գրականություն է դասավանդում, իսկ 1929 թվականից նա նշանակվում է հայ գրականության պատմության ամբիոնի վարիչ:
Արսեն Տերտերյանի անվան հետ են կապված համալսարանական գրական կյանքի ավելի քան երեսուն տարիները: Օժտված լինելով ստեղծագործական եռանդով, կյանքի ու գրականության ներքին կապի խոր և նուրբ զգացողությամբ` նա կարողացել է ստեղծել լուրջ գրականագիտական դպրոց, մշակել գրական ճաշակ ու աշխարհայացք:
Գրականագետի առաջին գրքերում նկատելի են թեմատիկ սահմանափակումները, կերպարների նույնականացումը, գրական ժանրերի խիստ տարաբաժանումը, քաղաքացիական պաթոսի օտարումը քնարերգությունից և այլն: Միաժամանակ, Ա. Տերտերյանը նպատակասլաց կռիվ է մղում պահպանողական և լիբերալ քննադատության որոշ սահմանափակումների դեմ, հակադրվում արվեստի յուրահատկության անտեսման փաստերին և զուտ հրապարակախոսության դիրքերից ժամանակի իսկական արվեստագետներին նսեմացնելու երևույթներին: Տեսական լայն հետաքրքրություններ ունեցող գրականագետը աչքի է ընկնում իբրև քննադատ, ստեղծում է հրաշալի էջեր Դուրյանի, Մեծարենցի, Տերյանի քնարերգության, Նար-Դոսի երկերի հոգեբանական տարերքի, Մուրացանի ռոմանտիզմի, Թումանյանի պոեզիայի փիլիսոփայական շերտերի մասին, տեսնում նոր շրջանի գրողների առաջընթացը` հրապարակախոսությունից դեպի տիպականացումը և հոգեբանական քննությունը:
Արսեն Տերտերյանը հայ դեմոկրատական գրական երիտասարդության ակնառու դեմքերից էր: Այդ սերնդի մարդիկ լավ էին հասկանում, որ ազգային կյանքը չի կարող մնալ հին շրջանակների մեջ, այն մշտապես զարգացում է ապրում: Տերտերյանն իր մեջ հիանալիորեն զուգակցում էր տեսաբանի, քննադատի և գրականության պատմաբանի ձիրքերը, հետագայում իր ստեղծագործական կյանքի մի նշանակալից մասը նվիրում է հայ գրականության գիտական պատմության ստեղծմանը: Դժվար որոնումները ու տենդագին աշխատանքը նրան տանում են դեպի ճշմարիտ գիտություն: Արտասովոր ոգևորությամբ և շիկացումով նա գրում է իր լավագույն երկերը: Լույս են տեսնում «Միքայել Նալբանդյանի էսթետիկան», «Հակոբ Պարոնյանի գեղագիտական հայացքները» իրենց տեսակի մեջ շատ կարևոր երկերը: Տերտերյանի երկերում ուրվագծվում են նաև հայկական ռոմանտիզմի պատմությունը և պատմավեպի անցած ճանապարհը: Այդ բնագավառում առանձնապես էական դեր խաղաց «Աբովյանի ստեղծագործությունը» արժեքավոր աշխատությունը: Տերտերյանը խորությամբ բնութագրում է Աբովյանի դարաշրջանը, գրական-քաղաքական մթնոլորտը և գրողի դեմոկրատական հայացքների կենսական ակունքները:
Արսեն Տերտերյանի գիտական և մանկավարժական վաստակը բարձր է գնահատվել. 1940 թ. առանց ատենախոսության պաշտպանության նրան շնորհվել է բանասիրական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճան և գիտության վաստակավոր գործչի պատվավոր կոչում: 1943 թ. նա ընտրվում է ՀՍՍՀ ԳԱ հիմնադիր անդամների կազմում:
Գրականագետի ստեղծագործական հայտնագործումները նոր ուժով են շարունակվում Հայրենական պատերազմի տարիներին: Նա բացահայտում է հայ գրականության հայրենասիրական հզոր ոգին: «Ալիշանը և հայրենասիրությունը», «Հայրենասեր կինը Ծերենցի վեպերում», «Սունդուկյանը և ժողովուրդների բարեկամությունը», «Թումանյանի հայրենասիրական պոեզիան», երկեր, որոնք ապացույցն են գրականագետի քաղաքացիական բարձր ոգու: Այս երկերում Տերտերյանը նորովի է գնահատում արևելահայ և արևմտահայ գրականության հարուստ բովանդակությունը: Նա ուներ գրական երևույթների և փաստերի խոր իմացություն, հրաշալի գիտեր հայ գրականության երկու հատվածների պատմական ընթացքը, օժտված էր արտասովոր հիշողությամբ և փաստերը զուգորդելու մեծ կարողությամբ: Այս ամենի շնորհիվ նա ստեղծում էր հայ նոր գրականության զարգացման համայնապատկերը, հավասար ուշադրությամբ քննում երկու հատվածների նշանակալից երկերը:
Մերժելով բոլոր տեսակի չափազանցություններն ու ձախությունները` տաղանդավոր գրականագետը պատմական ընթացքի լույսի տակ գնահատում է Հակոբ Պարոնյանի, Երվանդ Օտյանի, Գրիգոր Զոհրապի, Ղևոնդ Ալիշանի, Ծերենցի երկերը, համալսարանում ևս ստեղծում է և մեծ հաջողությամբ կարդում «19-րդ դարի վերջի և 20-րդ դարի սկզբի արևմտահայ գրականության» դասընթացը:
Շատ կարևոր էին նաև հետպատերազմյան շրջանում գրված մի շարք աշխատություններ` նվիրված հայ խոշոր ռեալիստների ստեղծագործությանը: Նկատի ունենք «Շիրվանզադեի տիպերի հանրագիտարանը», «Պերճ Պռոշյան» ծավալուն երկերը և «Զոհրապի արվեստը» աշխատությունը, Նար-Դոսին նվիրված ուշագրավ գործերը: Այսպիսով` Ա. Տերտերյանը վիթխարի աշխատանք է կատարել ոչ միայն հայ ռոմանտիզմի, երգիծանքի և գեղագիտության, այլ նաև ռեալիզմի գիտական պատմության ստեղծման ճանապարհին: Նա քննել է ռեալիզմի թեմատիկ հարստությունը, տիպական արվեստը, հոգեբանական և հասարակական տարերքը, պոետիկան, ազգային և համաշխարհային չափանիշները:
Խոշոր ռեալիստների գործերը քննելիս` նա հերքել է ռեալիզմի հոգեբանական արժեքը թերագնահատելու հին ու նոր միտումները, ցույց է տվել այդ ուղղության ուղղորդող ազդեցությունը մարդու ներաշխարհի և իդեալներն արտացոլելու ասպարեզում:
Տերտերյանը հիմք է դրել նաև գրական առնչությունների, ժողովուրդների գրական-մշակութային կապերի պատմությանը: Պատերազմի տարիներին լույս տեսան «Վալերի Բրյուսովը և հայ կուլտուրան», «Ռուս մեծ առակախոս բանաստեղծը», «Կռիլովը հայ գրականության մեջ» աշխատությունները: Պատերազմից հետո նա հրատարակեց «Վ.Գ. Բելինսկին և հայ գրականությունը» ուսումնասիրությունը և «Վ.Գ. Բելինսկի» ծավալուն մենագրությունը:
Արսեն Տերտերյանը հարստացնում և ամբողջացնում էր իր մեծ ժառանգությունը:
Երախտագետ աշակերտների և հետնորդների համար Արսեն Տերտերյանը մնում է որպես խոշոր գիտնական ու բարոյական մեծություն, որպես մարդ` անբասիր ու անաղարտ:

Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Բարենորոգում թե՞ հեղափոխություն: Տարազ (Թիֆլիս). - 1905. - № 35. - էջ 346-347:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Գրողի ազատության հարցը: Տարազ (Թիֆլիս). - 1905. - № 31. - 316-317, № 33. - էջ 334. - [Ստորագր.` Ա.Տ.]:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Եղեռնի ուրվականը: Տարազ (Թիֆլիս). - 1905. - № 27. - էջ 282-285. - [Ստորագր.` Ա.Տ.]:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Ի՞նչ է հերոսությունը: Անձնազոհ հերոս Ռազեն Ստուրուայի հիշատակին: Տարազ (Թիֆլիս). - 1905. - № 34. - էջ 338-339. - [Ստորագր.` Ա.Տ.]:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Խորհրդածություններ: (Հայ- թուրքական ընդհարումների մասին): Տարազ (Թիֆլիս). – 1905. - № 35. - էջ 347-348. - [Ստորագր.` Ա.Տ.]:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Խորհրդածություններ: Ի՞նչ կլիներ մարդկային կյանքը առանց դժբախտությունների: Տարազ (Թիֆլիս). - 1905. - № 29. - էջ 299-300. - [Ստորագր.` Ա.Տ.]:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Կուլտուրակա՞ն թե անկուլտուրական: [Հայերի մասին]: Տարազ (Թիֆլիս). - 1905. - № 21. - էջ 234-236, № 26. - էջ 276-277:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Խորհրդածություններ: (Հայ-թուրքական փոխհարաբերությունների շուրջը): Տարազ (Թիֆլիս). - 1906. - № 1. - էջ 6:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Կորստաբեր թյուրիմացություն: [Կովկասյան վարչության` հայերի նկատմամբ վարած թշնամական վերաբերմունքի մասին]: Տարազ (Թիֆլիս). - 1906. - № 10. - էջ 73-74:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հորիզոն. - 1910, 22, 25, 26 օգոստոսի: Իշխանյան Բ. Հասարակական գաղափարները Ռ. Պատկանյանի և Ս. Շահազիզի բանաստեղծություններում. - Թիֆլիս: Հրատ Գուտենբերգի. - 1910. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Միքայել Նալբանդյան: Ազգության հրապարակախոսը: Ալեքսանդրապոլը: Տպ. Ղասապյանցի, 1910 (կազմի վրա` 1911). - 193 էջ:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Պատասխան պրն. Իշխանյանին: Հորիզոն. - 1910. - 15, 21, 23 հոկտեմբերի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Վահան Տերյան: Ցնորքի, ծարավի և հաշտության երգիչը: Թիֆլիս: Տպ. Հերմես. - 1910. - 106 էջ:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հովհաննես Թումանյան: Հայրենի եզերքի քնարերգուն: Արարատ. - 1911, № 6. - էջ 498-502: № 7. - էջ 592-605: № 8. - էջ 692-700: № 9. - էջ 775-786: № 1. - էջ 854-860: № 11. - էջ 937-948: № 12. - էջ 1012-1023:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հովհաննես Թումանյան: Հայրենի եզերքի քնարերգուն: Վաղարշապատ. - 1911. - 84 էջ:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Շիրվանզադե: Հայ ընտանիքի և ինտելիգենտի վիպասանը: (Երեսնամյա գրական գործունեության առթիվ): - Թիֆլիս: Տպ. Կուլտուրա. - 1911. - 198 էջ:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Շիրվանզադեի հոբելյանի առթիվ: Մշակ. - 1911. - 22 մայիսի [Ստորագր.` Ա.Տ.]:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Սիպիլ: Հորիզոն. - 1911. - 29 հունիսի, 2 հուլիսի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Վ.Գ. Բելինսկի: (Ծննդյան 100-ամյակի առթիվ. 1811-1911): Հորիզոն. - 1911. - 3, 4 հունիսի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հովհաննես Հովհաննիսյան: Սիրո և կարեկցության երգիչը: (Երեսնամյա հոբելյանի առիթով: 1882-1912): - Եր.: Տպ. Լույս. - 1912. - 104 էջ. - 1 թ. պորտր. (Հրատ. "Կռան" շաբաթաթերթի. № 1):
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հովհաննես Թումանյան: Հայրենի եզերքի քնարերգուն: Արարատ. - 1912. - № 1. - էջ 38-48:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Պոռնոգրաֆիա և գեղարվեստ: [Արամ Չարըգի "Սիրուն աղջիկ մը տասներեք տարեկան" բանաստեղծության առթիվ]: Հորիզոն (Թիֆլիս). - 1912. - 27 ապրիլի, 28 ապրիլի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Լևոն Շանթ: Սեռի և դասալքության երգիչը: Արարատ. - 1913. - № 4. - էջ 352-375; № 5. - էջ 437-468:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Միսաք Մեծարենց: Հորիզոն (Թիֆլիս). - 1913. - 22 հունվարի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Մուրացանը որպես մտածող և գեղագետ: (Գրական-քննադատական ուսումնասիրություն): Շողեր: Ժողովածու. - Սանկտ Պետերբուրգ. - 1913. - № 1. - էջ 165-298:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Մուրացանը որպես մտածող և գեղագետ: (Գրական-քննադատական ուսումնասիրություն): - Սանկտ Պետերբուրգ. - 1913. - 138 էջ:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Նար-Դոսի ստեղծագործությունը: (Գրական-քննադատկան ուսումնասիրություն): Նոր հոսանք (Թիֆլիս). - 1913. - № 2. - էջ 404-415, № 3. - էջ 606-616, № 4-5. - էջ 880-904:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Նար-Դոսի ստեղծագործությունը: (Գրական-քննադատկան ուսումնասիրություն): Թիֆլիս. տպ. Ա.Մ. Կերեսելիձեի. - 1913. - 75 էջ: ("նոր հոսանքի" գրադարան. № 9):
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Շանթի "Հին աստվածներ" դրաման: Հորիզոն (Թիֆլիս). - 1913. - 2 մարտի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Ավետիք Արասխանյան: Նոր հոսանք (Թիֆլիս). - 1914. - № 1. - էջ 115-129: № 2. - էջ 294-302: №3. - էջ 439-447: № 5. - էջ 780-787: № 7-8. - էջ 1219-1231:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Գործ (Բաքու). - № 9-10, Բ մաս. - էջ 224-231: Մանվելյան Մ. Երկերի ժողովածու։ Հ. 2. - Թիֆլիս. - 1917. – Գրախոսություն:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Ռուսահայ հրապարակախոսությունը և ազգայնությունը: (1. Ավետիք Արասխանյան): Գործ (Բաքու). - 1917. - № 7-8. - Բ մաս. - էջ 15-34:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Նկատողություններ ՐաՖՖիի մասին: Աշխարհայացքը: Բանբեր Էջմիածնի գիտական ինստիտուտի. - Գիրք Ա-Բ. - 1921-1922. - էջ:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հայոց նոր գրականություն: (Համառոտ դասընթաց): - Եր.: Երևանի համալսարանի հրատ. - 1922. - Պր. 1. - 45 էջ:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Մեր նովելիստները: (Ստեփան Զորյան): Խորհրդային Հայաստան. - 1922. - 29 հոկտեմբերի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Մեծ քաղաքի արվարձանը Նար-Դոսի երկերում: [Առաջաբան]: Նար-Դոս. Մեր թաղը. - Եր. - 1926. - էջ 3-15:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Նկատողություններ մեր գյուղագիրների մասին: Գիտական տեղեկագիր / Երևանի պետական համալսարան. - 1927. - № 2-3. - էջ 258-318:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Նկատողություններ մեր գյուղագիրների մասին: -Եր.: Երևանի համալսարանի հրատ. - 1927. - 63 էջ:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Ալազանի "Ճանապարհին" վեպը: Նոր ուղի. - 1929. - № 6. - էջ 145-163:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Գրական ոճի սոցիոլոգիան: Նոր ուղի. - 1929. - № 1. - էջ 252-280: № 2-3. - էջ 215-238:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
"Լալվարի որսի" գրական-հասարակական արժեքը: [Առաջաբան]: Միրաքյան Վ. Լալվարի որսը. - Եր.: Հայպետհրատ. - 1929. - էջ 3-16:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Ծերենց: Տեղեկագիր ՀՍՍՀ գիտության և արվեստի ինստիտուտի. - 1929. - № 4. - էջ 138-159: - [Կազմի վրա` 1930 թ.]:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Նալբանդյանի գրական հայացքները: Նոր ուղի. - 1929. - № 4. - էջ 159-181:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Վ. Միկուլիչի մեմուարները Տոլստոյի մասին: Նոր ուղի. - 1929. - № 5. - էջ 216-224:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Ֆրիչեն իբրև քննադատ: Գրական դիրքերում. - 1929. - № 12. - էջ 63-68:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Գրական ազդեցության պրոբլեմը: Գիտական աշխատություններ / Երևանի պետական համալսարան. - 1930. - № 6. - էջ 53-61:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հայոց նոր գրականության պատմություն. 19-20-րդ դդ.: Առաջադրանք 1-16: Եր.: պետ համալսարանի հրատ. - 1930-1931: (Հայաստանի մանկավարժական ին-ին կից հեռակա ուսման բյուրո): Ձեռագրի իրավունքով:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Ջավախեցին իբրև գյուղագիր: [Առաջաբան]: Ջավախեցի: Պատկերներ. - Եր.: Պետհրատ. - 1930. - էջ 3-12:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հակոբ Պարոնյանի ստեղծագործությունը: [Առաջաբան]: Պարոնյան Հ. Երկերի լիակատար ժողովածու. - Եր. - 1931. - Հ. 1. - էջ XI-XXXVII:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Պարոնյան Հ. Երկերի լիակատար ժողովածու: Խմբ.` Ա. Տերտերյան. - Եր.: Պետհրատ. – 1931:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Նար-Դոսի պատմվածքները: [Առաջաբան]: Նար-Դոս. Ընտիր պատմվածքներ. - Եր: Պետհրատ. - 1934. - էջ 5-17:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Մի քանի խոսք Երվանդ Օտյանի մասին: [Առաջաբան]: Օտյան Ե. Երկերի ժողովածու. - Եր.: Պետհրատ. - 1935. - էջ V-XXI:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Մուրացանը իբրև գյուղագիր: [Առաջաբան]: Մուրացան. Ընտիր երկեր. - Եր. - Մ. . - 1936. - Հ. 1. - էջ IX-XXXIX:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Մուրացանի "Լուսավորության կենտրոնը": [Առաջաբան]: Մուրացան. Ընտիր երկեր. - Եր.-Մ. - 1936. - Հ. 2. - էջ VII-XXX:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Մուրացան. Երկեր։ Հ. 1-3: Խմբ.: Տերտերյան Ա. Հ. - Եր.-Մ. - Պետհրատ. – 1936:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Մուրացանի պատմվածքները: (Առաջաբան): Մուրացան. Ընտիր երկեր . - Հ. 3. - Եր.-Մ. - Պետհրատ. - 1936. - էջ VII-XXV:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Երվանդ Օտյանի ստեղծագործությունը: Խորհրդային գրականություն. - 1937. - №1. - էջ 2332-267: № 3. - էջ 111-138:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Երվանդ Օտյանի ստեղծագործությունը: Խորհրդային գրականություն. - 1937. - №1. - էջ 2332-267: № 3. - էջ 111-138:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հայոց նոր գրականության պատմություն: 19-20-րդ.: Պրակ 1-8: Պր. 1: Փափազյան: 1938: 61 էջ: (Սղագրված դասախոսություններ` ձեռագրի իրավունքով): (Հայկ. ԽՍՀ Լուսժողկոմատ: Երևանի պետական համալսարան): [Ապակետիպ]:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հայոց նոր գրականության պատմություն: 19-20-րդ. Պրակ 1-8: Պր. 2: Հ. Հովհաննիսյան: 1938: 80 էջ: (Սղագրված դասախոսություններ` ձեռագրի իրավունքով): (Հայկ. ԽՍՀ Լուսժողկոմատ: Երևանի պետական համալսարան): [Ապակետիպ]:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հայոց նոր գրականության պատմություն: 19-20-րդ. Պրակ 1-8: Պր. 3: Հ. Թումանյան: 1938: 94 էջ: (Սղագրված դասախոսություններ` ձեռագրի իրավունքով): (Հայկ. ԽՍՀ Լուսժողկոմատ: Երևանի պետական համալսարան): [Ապակետիպ]:
----------------------------------------
Тертерян, Арсен Арутюнович.
Великий народный эпос: [1000-летие эпоса "Сасунци Давид"]: Коммунист (Ереван). - 1938. - 24 сентября.
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
"Գևորգ Մարզպետունին" իբրև պատմական վեպ: [Առաջաբան]: Մուրացան. Ընտիր երկեր. - Եր. - 1939. - Հ. 4. - էջ IX-XLVII:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
"Գևորգ Մարզպետունին" իբրև պատմական վեպ: [Առաջաբան]: Գրական թերթ. - 1939. - 20 հունիսի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հայոց նոր գրականության պատմություն: 19-20-րդ դդ.։ Պրակ 1-8: Պր. 4: Ա. Ծատուրյան: 1939: 72 էջ: (Սղագրված դասախոսություններ` ձեռագրի իրավունքով): (Հայկ. ԽՍՀ Լուսժողկոմատ: Երևանի պետական համալսարան): [Ապակետիպ]:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հայոց նոր գրականության պատմություն: 19-20-րդ դդ.։ Պրակ 1-8: Պր. 5: Ա. Իսահակյան: 1939: 111 էջ: (Սղագրված դասախոսություններ` ձեռագրի իրավունքով): (Հայկ. ԽՍՀ Լուսժողկոմատ: Երևանի պետական համալսարան): [Ապակետիպ]:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հայոց նոր գրականության պատմություն: 19-20-րդ դդ.։ Պրակ 1-8: Պր. 6: Շ. Կուրղինյան: 1939: 43 էջ: (Սղագրված դասախոսություններ` ձեռագրի իրավունքով): (Հայկ. ԽՍՀ Լուսժողկոմատ: Երևանի պետական համալսարան): [Ապակետիպ]:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հայոց նոր գրականության պատմություն: 19-20-րդ դդ.։ Պրակ 1-8: Պր. 7: Հ. Հակոբյան: 1939: 76 էջ: (Սղագրված դասախոսություններ` ձեռագրի իրավունքով): (Հայկ. ԽՍՀ Լուսժողկոմատ: Երևանի պետական համալսարան): [Ապակետիպ]:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հայոց նոր գրականության պատմություն: 19-20-րդ դդ.։ Պրակ 1-8: Պր. 8: Վ. Տերյան: 1939: 58 էջ: (Սղագրված դասախոսություններ` ձեռագրի իրավունքով): (Հայկ. ԽՍՀ Լուսժողկոմատ: Երևանի պետական համալսարան): [Ապակետիպ]:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Նալբանդյանի էսթետիկան: Գիտական աշխատություններ / Երևանի պետական համալսարան. - 1939. - Հ. 10. - էջ 5-115:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Պուշկինը հայ գրականության մեջ: Գիտական աշխատություններ / Երևանի պետական համալսարան. - 1939. - Հ. 10. - էջ 113-117:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
"Սասունցի Դավթի" հազարամյակը: Սասունցի Դավիթ: (Հոդվածների ժողովածու` նվիրված էպոսի հազարամյա հոբելյանին). - Եր. : Երևանի համալսարանի հրատ. - 1939. - էջ III-XL:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Րաֆֆու "Սամվել" պատմական վեպը: [Առաջաբան]: Սամվել. - Եր.: Պետհրատ. - 1940. - էջ VII-XV:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Աբովյանի ստեղծագործությունը: Եր. - 1941. - 388 էջ:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Աբովյանի ստեղծագործությունը: Գրական թերթ. - 1941. - 30 ապրիլի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Ինչես ստեղծվեց համալսարանը (Երևանում): Սովետական Հայաստան. - 1941. - 26 հունվարի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հայ նոր գրականության հիմնադիրը: (Խաչատուր Աբովյան): Սովետական գրականություն. - 1941. - № 4. - էջ 45-54:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Նալբանդյանը որպես պոլեմիստ: Գրական թերթ. - 1941. - 20 ապրիլի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Պարոնյանի գեղագիտական հայացքները: Սովետական գրականություն. - 1941. - №1. - էջ 52-76: № 2. - էջ 52-60: № 3. - էջ 58-72: № 5-6. - էջ 118-130: № 9-10. - էջ 79-91:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Ալիշանը և հայրենասիրությունը: Սովետական գրականություն. - 1942. - № 3. - էջ 53-66: № 4. - էջ 77-94:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հակոբ Հակոբյանը և մեր օրերը: Սովետական գրականություն. - 1942. - № 8. - էջ 61-68: № 9-10. - էջ 82-93:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հայ հայրենասեր գրողներ: (Երկու դիմանկար Հովհաննես Թումանյան, Ղազարոս Աղայան): Գիտական աշխատություններ / Երևանի պետական համալսարան. - Ֆիլոլոգիական գիտությունների սերիա. - 1942. - Հ. 20. - էջ 79-216:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հայրենասեր կինը Ծերենցի վեպերում: Սովետական գրականություն. - 1942. - № 5-6. - էջ 140-148: № 7. - էջ 92-99:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Մեծ ռևոլյուցիայի փառապանծ 25-ամյակը: Սովետական Հայաստան. - 1942. - 10 նոյեմբերի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Սունդուկյանը և ժողովուրդների բարեկամությունը: Սովետական գրականություն. - 1943. - № 1. - էջ 67-76:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Վալերի Բրյուսովը և հայ կուլտուրան: Սովետական գրականություն և արվեստ. - 1943. - № 3. - էջ 95-108: № 4-5. - էջ 72-81: № 6-7. - էջ 77-85:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Ֆաշիզմի կործանումն անխուսափելի է: Սովետական Հայաստան. - 1943. - 6 նոյեմբեր:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հայ կլասիկներ: Եր.: Երևանի համալսարանի հրատ. - 1944. - 909 էջ:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Ղանալանյան Հովհաննես Ավետիք Իսահակյան։ Պր. 1-2: Խմբ.։ Ա. Հ. Տերտերյան։ Եր. – 1944:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Կռիլովը հայ գրականության մեջ: Սովետական Հայաստան. - 1944. - 21, 26 նոյեմբերի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Ռուս մեծ առակախոոս-բանաստեղծը: [Ի. Կռիլովի մահվան 100-ամյակի առթիվ] [1844-1944]: - Եր.: Հայպետհրատ. - 1944. - 118 էջ:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Վալերի Բրյուսովը և հայ կուլտուրան: - Եր. - 1944. - 174 էջ:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Վալերի Բրյուսովը և հայ կուլտուրան: (Մահվան 20-ամյակի առթիվ): Սովետական Հայաստան. - 1944. - 10 հոկտեմբերի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Անմահ կոմեդիան: [Գրիբոյեդովի "Խելքից պատուհասի" մասին]: Սովետական Հայաստան. - 1945. - 16 հունվարի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Ինչի վրա եմ աշխատում: Գրական թերթ. - 1945. - 20 փետրվարի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
"Ռուզան": [Մուրացանի "Ռուզան" դրամայի մասին]: Սովետական Հայաստան. - 1945. - 31 հոկտեմբերի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Սայաթ-Նովան իբրև սիրո երգիչ: Գրական թերթ. - 1945. - 25 սեպտեմբերի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Սովետահայ պատմավեպը: [Դ.Դեմիրճյանի "Վարդանանք" և Ստ. Զորյանի "Պապ թագավոր" պատմավեպերի մասին ]: Սովետական Հայաստան. - 1945. - 27, 28 դեկտեմբերի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Զոհրապի արվեստը: Տեղեկագիր ՀՍՍՀ ԳԱ հասարակական գիտություններ. - 1946. - № 1. - էջ 3-30:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Լենինը որպես գրական քննադատ: Սովետական Հայաստան. - 1946. - 15, 16 հունիսի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
"Լևոնի վշտի" [Սմբատ Շահազիզի պոեմը] ութսունամյակը: Գրական թերթ. - 1946. - 10 հունվարի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Համալսարանը և հայ գրականությունը: Սովետական Հայաստան. - 1946. - № 1. - էջ 3-30:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Շիրվանզադեի "Արհավիրքի օրերին" դրաման: Գրական թերթ. - 1946. - 20 մայիսի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Շիրվանզադեի տիպական արվեստը: Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների / ՀՍՍՀ ԳԱ. - 1946. - № 8. - էջ 3-30:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Շիրվանզադեն որպես դրամատուրգ: Սովետական Հայաստան. - 1946. - № 8-9. - էջ 51-55:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Շիրվանզադեն որպես երգիծաբան: Սովետական գրականություն և արվեստ. - 1946. - № 8. - էջ 200-225:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Փիլիսոփայական խոհը Հովհաննիսյանի ստեղծագործության մեջ: Սովետական գրականություն և արվեստ. - 1946. - № 1-2. - էջ 167-181:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Նար-Դոս: (Ծննդյան 80-ամյակի առթիվ): Ավանգարդ. - 1947. - 1 մարտ:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Շիրվանզադեի լեզուն և ոճը: Աշխատությունների ժողովածու/ ՀՍՍՀ ԳԱ . Հ.Աճառյանի անվ. լեզվի ին-տ. - 1947. - Հ. 2. - էջ 7-33:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Շիրվանզադեի տիպերի էպոխան: Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների / ՀՍՍՀ ԳԱ. - 1947. - № 2. - էջ 3-27:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Շիրվանզադեն և մեր օրերը: Գրական թերթ. - 1947. - 14, 23 փետրվարի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի .
Պեշիկթաշլյան Մ. Տաղեր: Խմբ.: Տերտերյան Ա. Հ.- Եր.: Հայպետհրատ. – 1947:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Սարգսյան Գ. Վարուժանի ստեղծագործական կյանքը: Խմբ.: Տերտերյան Ա.Հ. - Եր.: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ. – 1947:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Հայ մեծ լուսավորիչը: (Պետական համալսարանի գիտական սեսիան` նվիրված Խ. Աբովյանի մահվան 100-ամյակին): Սովետական Հայաստան. - 1948. - 17 սեպտեմբերի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Պարոնյան Հ. Երկերի լիակատար ժողովածու: Խմբ.: Տերտերյան Ա . Հ. - Եր.: Հայպետհրատ. - 1948. - Հ. 11:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Ռուս մեծ քննադատ-հրապարակախոսը: [Մահվան 100-ամյակի առթիվ]: - Եր.: Երևանի համալսարանի հրատ. - 1948. - 587 էջ:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Վ.Գ.Բելինսկին և հայ գրականությունը: Սովետական Հայաստան. - 1948. - № 6. - էջ 22-26:
----------------------------------------
Тертерян, Арсен Арутюнович.
Народный писатель: [Хачатур Абовян]: Коммунист (Ереван). - 1948. - 23 сентября.
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Վ.Գ. Բելինսկի: Սովետական գրականություն և արվեստ. - 1949. - № 2. - էջ 130-142:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Իլյա Էրենբուրգ: Ավանգարդ. - 1953. - 31 հունվարի:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Պերճ Պռոշյան: - Եր.: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ. - 1955. - 248 էջ: (ՀՍՍՀ ԳԱ Մ. Աբեղյանի անվ. գրականության ին-տ):
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Շիրվանզադեի գրական տիպերի հանրագիտարանը: ՀՍՍՀ ԳԱ Մ. Աբեղյանի անվ. գրականության ին-տ. - Եր.: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ. - 1959.- 425 էջ:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Երկեր: Եր.: Հայպետհրատ. - 1960. - 761 էջ:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Բելինսկին հայ գրականության մեջ: Արզումանյան Ա. Բարեկամություն. - Եր. - 1963. - Հ. 1. - էջ 650-679:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Մուրացան: Եր.: Երևանի համալսարանի հրատ. - 1971. - 280 էջ:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Երկեր: Եր.: Երևանի համալսարանի հրատ. - 1980. - 492 էջ:
----------------------------------------
Տերտերյան, Արսեն Հարությունի.
Պետրոս Դուրյան: Եր.: Երևանի համալսարանի հրատ. - 1983. - № 3. - էջ 45-51:
----------------------------------------

Ա. Տերտերյանի վերջին տարիների աշխատությունների քննարկումը: Տեղեկագիր (ՀՍՍՌ ԳԱ. հասարակական գիտություններ). - 1949. - № 5. - էջ 71-73:
----------------------------------------
Ակադեմիկոս Ա.Հ. Տերտերյան: [Համառոտ տեղեկություններ կյանքի ու գործունեության մասին` ՀՍՍՀ ԳԱ Իսկական անդամների առաջին կազմի մեջ ընտրվելու առթիվ]: Սովետական Հայաստան. - 1943. - 26 նոյեմբերի:
----------------------------------------
Ակադեմիկոս Ա. Տերտերյանի դասախոսությունը (Աբովյանի մասին): Գրական թերթ. - 1945. - 22 հուլիսի:
----------------------------------------
Աղաբաբյան, Ս.
[Արսեն Տերտերյանի գրականագիտական երկերի "մեթոդաբանական շրջադարձի" նասին]: Աղաբաբյան Ս. Հայ սովետական գրականության պատմություն. - Եր.: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ. - 1986. - էջ 211-214. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Անանուն, Դ.
Շռինդ և շառաչ քննադատության փոխարեն: Կոչ. - 1911. - № 1. - էջ 30-49: [Ա. Տերտերյանի "Վահան Տերյան: Ցնորքի, ծարավի և հաշտության երգիչը" գրքի մասին]. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Ապրեսյան, Հ.
Անմոռանալիները: [Հուշեր Ա. Տերտերյանի մասին]: Գրական թերթ. - 1981. - 9 հունվարի:
----------------------------------------
Ավագյան, Ս.
Մեծ գրականագետն ու սիրված դասախոսը: [Արսեն Տերտերյանի ծննդյան 95-ամյակի առթիվ]: Բանվոր (Լենինական). - 1977. - 12 նոյեմբերի:
----------------------------------------
Ավագյան, Ս.
Մեծ գրականագետն ու հմայիչ դասախոսը: [Արսեն Տերտերյանի ծննդյան 100-ամյակի առթիվ]: Բանվոր (Լենինական). - 1982. - 18 նոյեմբերի:
----------------------------------------
Արսեն Հարությունի Տերտերյան: Էջմիածին. - 1953. - № 10. - էջ 58-60:
----------------------------------------
Արսեն Հարությունի Տերտերյան: Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների. /ՀՍՍՀ ԳԱ. - 1953. - № 10. - էջ 87-92. - Մահախոսական:
----------------------------------------
Արսեն Տերտերյան: (Ծննդյան 80-ամյակի առթիվ): Կոմունիստ (Երևան). - 1962. - 13 նոյեմբերի:
----------------------------------------
Արսեն Տերտերյան: Սովետական Վրաստան (Թբիլիսի) - 1972. - 5 օգոստոսի:
----------------------------------------
Արսեն Տերտերյանի աշխատությունների քննարկումը: Գրական թերթ. - 1949. - 25 մայիսի:
----------------------------------------
Բազյան, Ս. Մ.
Դոկտոր-պրոֆեսոր Արսեն Տերտերյանը: Սովետական դպրոց. - 1940. - 12 դեկտեմբերի:
----------------------------------------
Բազյան, Ս. Մ.
Մեծ գիտնականն ու բազմերախտ քննադատը: [Արսեն Տերտերյանի ծննդյան 90-ամյակի առթիվ]: Գրական թերթ. - 1973. - 9 փետրվարի:
----------------------------------------
Բազյան, Ս. Մ.
Սովետական գրականություն և արվեստ. - 1943. - № 3. - էջ 132-133: Տերտերյան Ա. Հայ հայրենասեր գրողները. - Եր. - 1942. - 140 էջ. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Գյուլբուդաղյան, Վ. Ս.
Ա. Տերտերյանի մասնակցությունը սովետահայ գրականագիտության ձևավորմանը (1920-1930-ական թվականներ): Լրաբեր հասարակական գիտությունների / ՀՍՍՀ ԳԱ. - 1982. - № 9. - էջ 36-44:
----------------------------------------
Գյուլբուդաղյան, Վ. Ս.
Մուրացանի գրական ժառանգությունը Ա. Տերտերյանի գնահատմամբ: Բանբեր Երևանի համալսարանի. - 1980. - № 2. - էջ 148-159:
----------------------------------------
Գյուլբուդաղյան, Վ. Ս.
Նորահայտ նոթեր Ա. Տերտերյանի վերաբերյալ: Երևանի համալսարան. - 1983. - № 3. - էջ 44:
----------------------------------------
Գյուլբուդաղյան, Վ. Ս.
Տերտերյանը և հայ ռեալիստները: (1910-ական թվականներ): Բանբեր Երևանի համալսարանի. - 1978. - № 1. - էջ 179-186:
----------------------------------------
Գյուլբուդաղյան, Վ. Ս.
Տերտերյանը և ռուս գրականությունը: Սովետական գրականություն. - 1982. - № 10. - էջ 120-122:
----------------------------------------
Գյուլբուդաղյան, Վ.
Ա. Տերտերյանի ծննդյան 100-ամյակի առթիվ: Հայրենիքի ձայն. - 1983. - № 11. - 16 մարտի:
----------------------------------------
Գրական թերթ. - 1941, 20 հոկտեմբերի: Ստորագր. Ղ.: Տերտերյան Ա. Աբովյանի ստեղծագործությունը: Եր.: Պետ. համալսարանի հրատ. - 1941. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Գրիգորյան, Աբ.
Արսեն Տերտերյանը իմ հուշերում: Սովետական մանկավարժ. - 1967. - № 11. - էջ 67-70:
----------------------------------------
Զարյան, Ռ. Վ.
[Արսեն Տերտերյանի "Ռուս մեծ առակախոս բանաստեղծը" գրքի մասին]: Սովետական Հայաստան. - 1944. - 8 դեկտեմբերի. - [Ստորագր.` Ռ. Վարոսյան]:
----------------------------------------
Էդոյան, Հենրիկ Անտոնի.
Արսեն Տերտերյանի քննադատական հայացքները 1910-ական թվականներին: Սովետական գրականություն. - 1973. - № 7. - էջ 141-148:
----------------------------------------
Թամրազյան, Հ.
Ականավոր գիտնականը, մանկավարժը: [Արսեն Տերտերյանի ծննդյան 100-ամյակի առթիվ]: Սովետական Հայաստան. - 1982. - 26 դեկտեմբերի:
----------------------------------------
Թամրազյան, Հ.
Արսեն Տերտերյան 1882-1953: Գրական դիմանկարներ, հոդվածներ. - Եր.: Հայաստան. - 1975. - էջ 283-334:
----------------------------------------
Թամրազյան, Հրանտ Սմբատի.
Սովետական գրականություն. - 1956. - № 3. - էջ 149-153: Տերտերյան Ա. Պերճ Պռոշյան. - Եր.: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ. - 1955. - 148 էջ. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Թոփչյան, Էդուարդ Ստեփանի.
Մի վնասակար կոնցեպցիայի մասին: [Արսեն Տերտերյանի աշխատություններում]: Գրական թերթ. - 1953. - 19 փետրվարի:
----------------------------------------
Իկիլիկյան, Հ.
Գրականագետի վաստակը: Բանվոր. - 1980. - 24 օգոստոսի:
----------------------------------------
Իշխանյան, Բ.
իմ քննադատին: (1. Գեղարվեստի ժխտումը, հեգնումը և հրապարակախոսականացումը: 2. Սոցիոլոգ և էսթետիկ, հրապարակախոս և քննադատ): Հորիզոն (Թիֆլիս. - 1910. - 30 սեպտեմբերի, 1 հոկտեմբերի):
----------------------------------------
Կարինյան, Արտաշես Բալասիի.
Անհրաժեշտ դիտողություններ: [Արսեն Տերտերյանի` Մուրացան. "Ընտիր երկեր", Հ. 1-ի ներածական հոդվածի մասին]: Պրոլետար. - 1936. - 2 ապրիլի:
----------------------------------------
Հակոբյան, Գ.
Հուշեր գրականագետ Արսեն Տերտերյանի մասին: Հայոց լեզուն և գրականությունը դպրոցում. - 1968. - № 1-2. - էջ 86-89:
----------------------------------------
Հայ կյանք: [Համառոտ տեղեկություններ Ա. Տերտերյանի մասին]: Գեղարվեստ. - 1911. - № 4. - էջ 180-181:
----------------------------------------
Հայաաստանի գիտությունների ակադեմիայի 23 ակադեմականները: [Տերտերյան Հարություն Արսենի]: Բազմավեպ. - 1946. - № 8. - էջ 222: [Ստորագր. Հ.Մ.Ճ.]:
----------------------------------------
Հարությունյան, Ռ. Ե.
Արսեն Տերտերյան: (Ծննդյան 80-ամյակի առթիվ): Սովետական Հայաստան. - 1962. - 11 նոյեմբերի: ----------------------------------------
Հարությունյան, Ա.
Սովետական գրականություն և արվեստ. - 1949. - № 2. - էջ 130-142: Տերտերյան Ա. Վ.Գ. Բելինսկի. - Եր.: Երևանի համալսարանի հրատ. - 1948. - 587 էջ. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Հովսեփյան, Գ.
Սովետական գրականություն. - 1942. - № 3. - էջ 99-101: Տերտերյան Ա. Աբովյանի ստեղծագործությունը. - Եր.: Երևանի համալսարանի հրատ. - 1941. - 388 էջ. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Հովսեփյան, Գ.
Սովետական Հայաստան. - 1945. - 18 օգոստոսի: Տերտերյան Ա. Հայ կլասիկներ. - Եր.: երևանի համալսարանի հրատ. - 1944. - 909 էջ . - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Ղանալանյան, Հ.
Արսեն Տերտերյան: [Հուշեր]: Գրական թերթ. - 1981. - 13 նոյեմբերի:
----------------------------------------
Մահարի, Գուրգեն Գրիգորի.
Անմոռանալի մարդը: (Արսեն Տերտերյանի մահվան 10-ամյակի առթիվ): Սովետական դպրոց. - 1963. - 1 նոյեմբերի:
----------------------------------------
Մամիկոնյան, Հ.
Գեղարվեստական ստեղծագործության սոցիոլոգիական էկվիվալենտի պերևերզևական լուսաբանության դեմ: (Ա. Տերտերյանի "Առաջադրություն 8. Նար-Դոս" աշխատության մասին): Գրական դիրքերում. - 1931. - № 6. - էջ 34-38:
----------------------------------------
Մշակ. - 1911, 26 ապրիլի: Ստորագր. Ա. Ք.: Տերտերյան Ա. Շիրվանզադե: (Հայ ընտանիքի և ինտելիգենտի վիպասանը): Թիֆլիս.: տպ. Կուտուրա. - 1911. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Մուրադյան, Ս. Պ.
Արսեն Տերտերյանի "Մուրացան" գրքի մասին: Բանբեր Երևանի համալսարանի. - 19733. - № 1. - էջ 257-260:
----------------------------------------
Շիրվանզադե
Մի հարցի մասին: [Ա. Տերտերյանի "Պոռնոգրաֆիա և գեղարվեստ" հոդվածի առթիվ]: Հորիզոն (Թիֆլիս). - 1912. - 1 մայիսի:
----------------------------------------
Շտիկյան, Ս.
Բարձր էրուդիցիայի տեր պրոֆեսորը: Գրական թերթ. - 1983. - 14 հունվարի:
----------------------------------------
Ոսկերչյան, Ա.
Պերևերզևականությունը մարտնչող էկլեկտիզմի դրոշի տակ: Գրական դիրքերում. - 1931. - № 7. - էջ 53-60:
----------------------------------------
Ջրբաշյան, Էդ.
Արսեն Տերտերյան: Հայ նոր գրականության պատմություն. - Եր.: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ. - 1979. - Հ. 5. - էջ 172-181:
----------------------------------------
Սարգսյան, Գ. Ա.
Ա. Տերտերյանի "Շիրվանզադեի գրական տիպերի հանրագիտարանը" գրքի մասին: Սովետական գրականություն. - 1959. - № 8. - էջ 119-126:
----------------------------------------
Սարգսյան, Գ. Ա.
Ականավոր գրականագետ մանկավարժը: [Արսեն Տերտերյանի ծննդյան 85-ամյակի առթիվ]: Հայոց լեզուն և գրականությունը դպրոցում. - 1963. - № 5-6. - Էջ 77-80:
----------------------------------------
Սարգսյան, Գ. Ա.
Արժեքավոր ավանդ սովետահայ գրականության մեջ // Գրական թերթ. - 1945. - 20 օգոստոսի: Տերտերյան Ա. Հայ կլասիկներ. - Եր.: Երևանի համալսարանի հրատ. - 1944. - 909 էջ:
----------------------------------------
Սարգսյան, Գ. Ա.
Արժեքավոր մենագրություն Պերճ Պռոշյանի մասին: Տերտերյան Ա. "Պերճ Պռոշյան": Սովետական Հայաստան. - 1956. - 3 հունվարի:
----------------------------------------
Սարգսյան, Գ. Ա.
Արսեն Տերտերյան ականավոր գրականագետը: Պատմաբանասիրական հանդես. - 1963. - № 3. - էջ 115-122:
----------------------------------------
Սարգսյան, Գ. Ա.
Հայ կլասիկների վերգնահատման ճիշտ ուղիով: [Ա. Տերտերյանի "Հայ կլասիկներ" գրքի մասին]: Տեղեկագիր հասարակական գիտություններ / ՀՍՍՀ ԳԱ. - 1945. - № 7-8. - էջ 83-93:
----------------------------------------
Սարգսյան, Գ. Ա.
Տերտերյանը հայ նոր գրականության պատմաբան: Բանբեր Երևանի համալսարանի. - 1983. - № 2. - էջ 75-85:
----------------------------------------
Սարգսյան, Գրիգոր.
Արժեքավոր ուսումնասիրություն Բրյուսովի մասին: [Ա. Տերտերյանի "Բրյուսովը և հայ կուլտուրան"] գրքի մասին: Գրական թերթ. - 1945. - 20 մայիսի:
----------------------------------------
Սարգսյան, Ս.
Հայ նշանավոր գրականագետ - քննադատը: [Ա. Տերտերյան]: Սովետական գրականություն. - 1940. - № 12. - էջ 130-134:
----------------------------------------
Սարգսյան, Ս. Հ.
Ուշագրավ ուսումնասիրություն: [Ա. Տերտերյանի "Պերճ Պռոշյան" գրքի մասին]: Գրական թերթ. - 1956. - 18 փետրվարի:
----------------------------------------
Սարինյան, Ս.
Արսեն Տերտերյան: [Ծննդյան 100-ամյակի առթիվ]: Պատմաբանասիրական հանդես / ՀՍՍՀ ԳԱ. - 1982. - № 4. - էջ 35-55:
----------------------------------------
Սարինյան, Ս.
Արսեն տերտերյան: [Ծննդյան 100-ամյակի առթիվ]: Սովետական գրականություն. - 1982. - № 10. - էջ 111-119:
----------------------------------------
Սոլովյան, Հ.
Գրականական էսքիզներ: ՄիքայելՆալբանդյանը Արսեն Տերտերյանի բացատրությունների մեջ: Տարազ. - 1911. - № 10. - էջ 127-128:
----------------------------------------
Սողոմոնյան, Ս.
"Միասնական հոսանքի" ռեակցիոն թեորիայի մի տիպիկ արտահայտության դեմ: Ա. Տերտերյանի "Հայ կլասիկները" աշխատության առթիվ: Պարտիական կյանք. - 1953. - № 2. - էջ 65-76:
----------------------------------------
Ստեփանյան, Գառնիկ Խաչատուրի.
Արսեն Հարությունի Տերտերյան: Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների / ՀՍՍՀ ԳԱ. - 1953. - № 10. - էջ 87-92:
----------------------------------------
Վանանդեցի, Գ. Ա.
Ա. Տերտերյանի "Նկատողություններ մեր գյուղագիրների մասին" հոդվածի առիթով: Գրական դիրքերում. - 1927. - № 2. - էջ 6-10:
----------------------------------------
Վանանդեցի, Գ. Ա.
Պերևերզևականության մի ցայտուն արտահայտության դեմ: [Արսեն Տերտերյանի վերջին հոդվածների առիթով]: Նոր ուղի. - 1931. - Գիրք 3. - էջ 62-72:
----------------------------------------
Տեր-Դ[անիելյան], Դ.
Նոր-կյանք. - 1911. - № 1-2. - էջ 78-8: Տերտերյան Ա. Միքայել Նալբանդյան: Ազգության հրապարակախոսը: Ալեքսանդրապոլ. - տպ. Ղասապյանցի. - 1910 (շպկ. վրա` 1911). - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Տեր-Հարությունյան, Ա.
Մշակ. - 1911, 27 հունվարի: Տերտերյան Ա. Վահան Տերյան: Ցնորքի, ծարավի և հաշտության երգիչը: [Թիֆլիս]։ Հերմես. - 1910. - Գրախոսություն:
----------------------------------------
Տերտերյան Ա.: Սովետական Հայաստան. - 1953, 8 հոկտեմբերի. - Մահախոսական:
----------------------------------------
Տերտերյան Արսեն Հարությունի (22. 12. 1882 - 06. 10. 1953): Հայաստանի Հանրապետության գիտությունների ազգային ակադեմիա: Անձնակազմը. - Եր. - 2003. - էջ 113էջ:
----------------------------------------
Տերտերյան Արսեն Հարությունի: Ով ով է. հայեր: Կենսագրական հանրագիտարան. - Եր. - 2005. - Հ. 2. - էջ 601-602:
----------------------------------------
Տերտերյան Արսեն Հարությունի. (1882-1953): [Կյանքը և գործունեությունը և աշխատությունների համառոտ ցանկը]. - Պետրոսյան Հ. Հայ գիտնականներ,հրապարակախոսներ, ժուռնալիստներ: - Եր.: հրատ. ՀՍՍՌ պետ գրապալատի. - 1960. - էջ 502-505:
----------------------------------------
Քոչար, Հ.
Հարգելի ընկեր Արսեն Տերտերյան: [Նամակ` գործող բանակից]: Սովետական գրականություն. - 1942. - № 5-6. - էջ 213:
----------------------------------------
Бабаян, А. А.
Серьёзное исследование: [О книге А. Тертеряна "Перч Прошян"]: Коммунист (Ереван). - 1956. - 4 апреля.
----------------------------------------
Ганаланян, О.
Маститый литератор: (К 100-летию со дня рождения Арсена Тертеряна): Коммунист (Ереван). - 1983. - 11 января.
----------------------------------------
Мартиросян, Л.
Ученый - патриот: (К 80-летию со дня рождения А. Тертеряна): Коммунист (Ереван). - 1962. - 11 ноября.
----------------------------------------
Оганесян, Р. О.
Новая книга о Валерии Брюсове: [О книге А. Тертеряна "Валерий Брюсов и армянская культура"]: Коммунист (Ереван). - 1945. - 15 июля.
----------------------------------------