Գուրգեն Սերոբի Սահակյանը ծնվել է 1913 թվականի սեպտեմբերի 10-ին Անիի շրջանի Սառնաղբյուր գյուղում, գյուղացու ընտանիքում: Սկզբնական կրթությունն ստացել է հայրենի գյուղում: 1933−1934 ուս. տարում աշխատել է Սպիտակի շրջանի Մեծ Պառնի գյուղում որպես ֆիզիկայի և մաթեմատիկայի ուսուցիչ, իսկ մեկ տարի անց ընդունվել է Երևանի պետական համալսարանի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետը: 1939 թվականին, գերազանց ավարտելով համալսարանը, նա ընդունվել է ՍՍՀՄ ԳԱ Պ. Ն. Լեբեդևի անվան ֆիզիկայի ինստիտուտի ասպիրանտուրան: Մի քանի ամիս անց Գ. Ս. Սահակյանը զորակոչվել է սովետական բանակ և Հայրենական մեծ պատերազմում մասնակցել է Հունգարիայի, Ավստրիայի և Չեխոսլովակիայի ազատագրմանը:
Զորացրվելուց հետո Գ. Ս. Սահակյանը շարունակել է ուսումը ՍՍՀՄ ԳԱ Լեբեդևի անվան ֆիզիկայի ինստիտուտի ասպիրանտուրայում` ականավոր սովետական ֆիզիկոսներ, ակադեմիկոս Ի. Ե. Տամմի և ՍՍՀՄ ԳԱ թղթակից անդամ Դ. Ի. Բլոխինցևի ղեկավարությամբ: Նրա առաջին աշխատանքները նվիրված էին բարձր էներգիաներով էլեկտրոնների առաձգական ցրման պրոցեսների օգնությամբ ատոմի միջուկի և նուկլոնի կառուցվածքի ուսումնասիրությանը: Նա առաջինը կանխագուշակեց նուկլոնների բարդ կառուցվածքը և մտցրեց ֆորմֆակտորի գաղափարը այդ մասնիկների համար: Միայն հիսունական թվականների կեսերին նուկլոնների բարդ կառուցվածքի ուսումնասիրությունը դարձավ բարձր էներգիաների ֆիզիկայի կարևորագույն խնդիրներից մեկը:
1950 թվականին, թեկնածուական դիսերտացիայի պաշտպանությունից հետո, Սահակյանը վերադառնում է Հայաստան և իր գործունեությունը կապում Երևանի պետական համալսարանի հետ, որտեղ նա աշխատում է մինչև այսօր: 1951 թվականին նա կազմակերպում է համալսարանի տեսական ֆիզիկայի ամբիոնը, որի անփոփոխ ղեկավարն էր մինչև 1985 թվականի հոկտեմբերը:
1950 թվականին, թեկնածուական գիսերտացիան պաշտպանելուց հետո, Սահակյանը վերադառնում է Հայաստան և 1951 թվականին կազմակերպում Երևանի պետական համալսարանի տեսական ֆիզիկայի ամբիոնը, որի անփոփոխ ղեկավարն էր մինչև 1985 թվականի հոկտեմբերը։ Պրոֆեսոր Գ. Ս. Սահակյանի հետագա գիտական գործունեությունը կարելի է բաժանել երկու հիմնական շրջանների: Առաջին շրջանում` 1951-ից մինչև 1958 թվականները, ՀՍՍՀ ԳԱ թղթակից անդամ Ն. Մ. Քոչարյանի և աշխատակիցների հետ նա կատարում է մի շարք ֆունդամենտալ աշխատանքներ տիեզերական ճառագայթների ֆիզիկայի բնագավառում` նվիրված միջուկաակտիվ մասնիկների և µ - մեզոնների էներգետիկական սպեկտրների, պրոտոնների և π-մեզոնների նյութի հետ փոխազդեցության հետազոտություններին, որոնք թույլ տվեցին գտնել միջուկային փոխազդեցությունների կտրվածքի կախվածությունը միջուկի պարամետրերից և մասնիկների էներգիաներից: Նա հաշվել է նաև մթնոլորտում π- և µ-մեզոնների ծնման սպեկտրները: Այդ շրջանի աշխատանքները ընկան պրոֆեսոր Գ. Ս. Սահակյանի` 1960 թ. լույս տեսած “Տիեզերական ճառագայթման մասնիկների էներգետիկական սպեկտրները և միջուկային փոխազդեցությունները” մենագրության հիմքում: Գ. Ս. Սահակյանի գիտական գործունեության երկրորդ շրջանի հիմնական ուղղությունը այլասերված պլազմայի տեսության, գերխիտ երկնային մարմինների տեսության և ձգողականության ալտերնատիվ տեսությունների մշակումն է :
1959-1960-ական թվականներին տպագրված աշխատանքների շարքը նվիրված է միաֆոտոն աննիհիլիացիայի և զույգերի ծնման պրոցեսների , մեծ խտությունների և ջերմաստիճանների ժամանակ էլեկտրամագնիսական ալիքների դիսպերսիայի, ինդուկցված չերենկովյան ճառագայթման ուսումնասիրությանը: Այդ պրոցեսները կարող են տեղի ունենալ նեյտրոնային աստղերի և սպիտակ թզուկների այլասերված նյութում: 1960-ական թվականների սկզբին ակադենիկոս Վ. Հ. Համբարձումյանի հետ համատեղ կատարած հիմնարար աշխատանքների շնորհիվ Հայաստանում ստեղծվում և բուռն զարգացում է ստանում տեսական ֆիզիկայի և աստղաֆիզիկայի մի նոր ուղղություն՝ “Գերխիտ երկնային մարմինների տեսությունը”: Այդ աշխատանքներում դրվեցին այլասերված նյութի թերմոդինամիկական տեսության և այլասերված աստղային կոնֆիգուրացիաների տեսության հիմքերը: Այդ աշխատանքները ընկան Գ. Ս. Սահակյանի դոկտորական դիսերտացիայի հիմքում, որը նա հաջողությամբ պաշտպանեց 1963 թվականին ՍՍՀՄ ԳԱ Լեբեդևի անվան ֆիզիկայի ինստիտուտում:
Նկատի ունենալով Սահակյանի այդ տարիների գիտական գործունեությունը, պրոֆ. Յա. Ա. Սմորոդինսկին նշել է. «Սահակյանի աշխատանքները իրենցից ներկայացնում են բացառիկ երևույթ տեսական աստղաֆիզիկայում: Հարցերի լայն շրջանակը, պրոբլեմի անսովոր, համարձակ դրվածքը, խնդրի որակյալ լուծման ժամանակակից ոճը և, որ ամենագլխավորն է, նոր հետազոտությունների համար բազմաթիվ գաղափարները, անկասկած ապացուցում են հեղինակի գիտական բարձր մակարդակը»:
Առավել խիտ բարիոնային կոնֆիգուրացիաներում (pc >1016գ սմ-³) զանգվածի գրավիտացիոն պակասորդը ∆M = Nmp−M(mp-պրոտոնի զանգվածը, N-բարիոնների թիվը աստղում, M-աստղի զանգվածը) ունի անոմալ արժեք, այսինքն դառնում է բացասական: Սա նոր էֆեկտ է հարաբերականության ընդհանուր տեսությունում, պայմանավորված համապատասխան կոնֆիգուրացիաներում ներքին էներգիայի ադիտիվության կատաստրոֆիկ խախտմամբ: Ակադեմիկոս Գ. Ս. Սահակյանի այս աշխատանքները հույժ կարևոր նշանակություն ունեն երկնային գերխիտ մարմինների կոսմոգոնիայի և, մասնավորապես, բաբախիչների տեսության համար:
Գ. Ս. Սահակյանի, որպես Երևանի պետական համալսարանի տեսական ֆիզիկայի ամբիոնի գիտական ղեկավարի, հմուտ գործունեության շնորհիվ ստեղծվել է հետազոտական մի կոլեկտիվ, որը ավելի քան քսան տարի աշխարհում առաջատար տեղերից մեկն է գրավել երկնային գերխիտ մարմինների տեսությունը զարգացնող գիտական խմբերի շարքում: 1963-1965 թվականներին ուսումնասիրվել է նյութի վիճակը վերմիջուկային խտությունների տիրույթում, հետազոտվել են միջուկային ռեակցիաները սառը պլազմայում և ջերմաստիճանի ազդեցությունը այդ ռեակցիաների արագության վրա, նեյտրոնիզացման երևույթը նյութի Ae-փուլում: Ճշգրտվել է նյութի վիճակի հավասարումը միջուկային և միջուկայինից բարձր խտությունների տիրույթում` հաշվի առնելով միջուկային փոխազդեցությունները:
1968-1976 թվականների ընթացքում Գ. Ս. Սահակյանի ղեկավարությամբ և անմիջական մասնակցությամբ տեսական ֆիզիկայի ամբիոնում զարգացվել է պտտվող գերխիտ կոնֆիգուրացիաների ռելյատիվիստական տեսությունը, մշակվել է բարիոնային աստղերի քվազիստացիոնար մագնիսոլորտի մոդելը այն ենթադրությամբ, որ մագնիսական դաշտը դիպոլային է: Ցույց է տրված, որ այդ մագնիսոլորտը կարող է բարձրէներգետիկ տիեզերական ճառագայթման աղբյուր հանդիսանալ:
1960-ական թվականներին և 1970-ականների սկզբում կատարված աշխատանքների արդյունքները հիմք ծառայեցին Գ. Ս. Սահակյանի «Այլասերված գազային զանգվածների հավասարակշիռ կոնֆիգուրացիաները» մենագրության համար (Մ., 1972), որը թարգմանվել է անգլերեն և լույս տեսել ԱՄՆ-ում 1974 թվականին: Այս մենագրությունը գերխիտ երկնային մարմինների կոսմոգոնիայի սիստեմատիկ շարադրման առաջին փորձն է համաշխարհային գրականության մեջ: Ըստ ակադեմիկոս Վ. Հ. Համբարձումյանի, “պրոֆեսոր Գ. Ս. Սահակյանի գիրքը հանդիսանում է այն մենագրությունը, որում դիտարկվում է միջուկային խտությամբ խիստ այլասերված նյութի վիճակի հավասարման տեսությունը և նրա վրա հիմնված` այլասերված աստղային զանգվածների հավասարակշիռ կոնֆիգուրացիաների տեսությունը:
Գրքի հեղինակ Գ. Ս. Սահակյանը քննարկվող բնագավառում խոշոր հեղինակություն է: Նրան են պատկանում գրքում շարադրված արդյունքներից շատերը: Ինչպես իր այլ աշխատանքներում, այնպես էլ այս գրքում նա կատարում է հարցի խիստ և հետևողական դիտարկում: Դրա հիման վրա կարելի է հուսալ, որ նրա մենագրությունը կօժանդակի այդ պրոբլեմի շուրջ ստեղծված ինֆորմացիոն քաոսում, ուր տեղ են գտել նաև գործի համար շատ վնասակար աղմուկներ, որոշ կարգ մտցնելուն”:
1970-ական թվականներին պրոֆ. Գ. Ս. Սահակյանը զբաղվում է էներգիայի այն աղբյուրների պրոբլեմով, որոնք կարող են ապահովել բաբախիչների ակտիվ կյանքը: Մասնավորապես հաշվարկված են էներգիայի տարբեր աղբյուրներով աստղերի կոնֆիգուրացիաները և պարզված է էներգիայի բազմապիսի պաշարների դերը, որոնցից հատկանշական են մնացորդային միջուկային էներգիան և դեֆորմացիայի լրացուցիչ գրավիտացիոն էներգիան` պայմանավորված պտույտով:
Գ. Ս. Սահակյանը 1975 թվականից հետո աշխատակիցների հետ համատեղ վերանայել է այլասերված պլազմայի տեսությունը, հաշվի առնելով տարրական մասնիկների ֆիզիկայի վերջին նվաճումները: Այն հիմնականում կապված է եղել այլասերված աստղային նյութի թերմոդինամիկայում պիոնների դերի ընդունման և հադրոնների քվարկային կառուցվածքի մասին պատկերացման հաստատման հետ: Հետազոտվել են այլասերված գերխիտ նյութի թերմոդինամիկական հատկությունները խտությունների ամբողջ դիապազոնում: Զարգացվել է միջուկային նյութի բացասական պիոնային կոմպոնենտի դերի հաշվառման հետևողական կիսաէմպիրիկ մեթոդ, որը թույլ տվեց զգալիորեն ճշգրտել մեր պատկերացումները այլասերված պլազմայի հատկությունների վերաբերյալ` միջուկային և նրանից ցածր խտությունների դեպքում: Մասնավորապես հաստատվել է երկնային գերխիտ մարմինների տեսության մեջ հատուկ հետաքրքրություն ներկայացնող պիոնիզացիայի էֆեկտի գոյությունը։ Նոր են նաև եզրահանգումները Ae-պլազմայից հոծ միջուկային նյութի փուլային անցման թռիչքային բնույթի, այդ նյութի քիմիական կազմի և նրա վիճակի բնութագրի վերաբերյալ: Մանրակրկիտ հետազոտված է քվարկային փուլը, որը կազմված է քվարկներից և լեպտոնների ոչ մեծ քանակության խառնուրդից, նրա կազմավորման շեմը, մասնիկների կոնցենտրացիաները և այլ պարամետրեր՝ կախված պլազմայի բարիոնային լիցքի խտությունից: Այդ հետազոտությունների հիման վրա արտածված է միջուկային նյութում պիոնային կոմպոնենտի առկայությունը և հադրոնների քվարկային կառուցվածքը հետևողականորեն հաշվի առնող այլասերված պլազմայի վիճակի հավասարումը: Գերխիտ երկնային մարմինների հաշվարկված պարամետրերը որակապես համաձայնեցվում են եղած դիտողական տվյալների հետ: Այստեղ նոր է տեսական այն եզրակացությունը, որ գոյություն ունեն կոնֆիգուրացիաների մոդելներ, որոնց կենտրոնական տիրույթը կազմում է համեմատաբար նոսր Ae-պլազմայի թաղանթով շրջապատված անսեղմելի միջուկային նյութը:
Վերջին տարիներին Գ. Ս. Սահակյանը աշխատակիցների հետ համատեղ մշակում է ձգողականության տեսության մեջ վակուումի հնարավոր դերի հաշվառման ֆենոմենոլոգիական մոտեցում, որը հիմնված է ձգողականությամբ կորացած տարածություն-ժամանակում լարվածությունների հատուկ վակուումային դաշտի գոյության մասին պատկերացումների վրա:
Երևանի պետական համալսարանի տեսական ֆիզիկայի ամբիոնում Գ. Ս. Սահակյանի ղեկավարությամբ հետազոտություններ են կատարվում «Գերխիտ մարմինների ֆիզիկական և դինամիկ զարգացումը» պրոբլեմի վրա, ընդգրկելով ամբիոնի բոլոր աշխատակիցներին և բարձր կուրսերի որոշ ուսանողների: 1979 թվականից սկսած «Գերխիտ երկնային մարմինների ֆիզիկա» պրոբլեմով ամբիոնը առաջատարն է Սովետական Միությունում: Գ. Ս. Սահակյանի աշխատանքները զգալի ազդեցություն են թողել գերխիտ երկնային մարմինների տեսության ասպարեզի մասնագետների և հատկապես գրավիտացիայի տեսությամբ զբաղվող նրա աշակերտների աշխատանքների վրա:
Գ. Ս. Սահակյանի ղեկավարությամբ պաշտպանվել է 5 դոկտորական և 11 թեկնածուական դիսերտացիա:
Մեծ է նրա դերը Հայաստանում բարձրորակ տեսաբան-ֆիզիկոսների պատրաստման գործում: Համալսարանի տեսական ֆիզիկայի ամբիոնը պրոֆ. Սահակյանի ղեկավարությամբ ամենօրյա տքնաջան աշխատանք էր տանում շնորհալի երիտասարդ տեսաբան-ֆիզիկոսների ընտրության և դաստիարակության ուղղությամբ, ուսանողական նստարանից նրանց ներարկելով սեր դեպի ինքնուրույն գիտական աշխատանքը:
«Տեսական ֆիզիկա» առարկայի դասավանդումը տարվում էր ֆիզիկայի ամենավերջին նվաճումների հաշվառումով; Այսօր ամբիոնի բազմաթիվ շրջանավարտներ հաջողությամբ աշխատում են Հայաստանի բուհերում և գիտահետազոտական ինստիտուտներում:
Պրոֆեսոր Սահակյանը զգալի աշխատանք էր տանում տեսական ֆիզիկայի դասագրքերի և ձեռնարկների ստեղծման ուղղությամբ: 1972 թվականին Է. Վ. Չուբարյանի հետ համատեղ նրանք տպագրում են «Քվանտային մեխանիկա» հայերեն լեզվով առաջին դասագիրքը, որի ընդլայնված և լրացված ռուսերեն հրատարակությունը լույս տեսավ 1982 թվականին: Ի տարբերություն գոյություն ունեցող բազմաթիվ դասագրքերի, Սահակյանի գրքում քվանտային մեխանիկայի բոլոր հիմնական հարցերը շարադրված են ատոմական ֆիզիկայի կոնկրետ պրոբլեմներից առաջ: Ուսումնական գրականության մեջ առաջին անգամ քննարկված է քվանտային մեխանիկայի ֆեյնմանյան մեկնաբանությունը՝ ինտեգրալները ըստ հետագծի, որը նոր հետաքրքիր մոտեցում է մասնիկների շարժման և միկրոաշխարհի փոփոխության մեկնաբանման մեջ:
Այդ ուսումնական ձեռնարկը ըստ էության նաև խնդրագիրք է: Յուրաքանչյուր գլխի վերջում բերված բազմաթիվ խնդիրները կազմված են նյութի ընկալումը խորացնելու և լրացնելու նպատակով: Վերջապես, գրքում զետեղված է միկրոաշխարհի ֆիզիկայի զարգացման և քվանտային մեխանիկայի ստեղծման պատմությանը նվիրված գլուխ:
Հատուկ ուշադրության է արժանի պրոֆ. Սահակյանի «Տարածություն-ժամանակ և գրավիտացիա» դասագիրքը, որը լույս է տեսել 1985թ. Երևանի պետական համալսարանի հրատարակությամբ: Նրանում տրադիցիոն ֆորմալիզմի հետ մեկտեղ, երբ թենզորները ներկայացվում են որպես բաղադրիչների համախումբ՝ հարաբերված կոորդինատային համակարգին, օգտագործված է նաև Կարտանի աբստրակտ երկրաչափության ապարատը: Մեծ ուշադրություն է դարձված դիֆերենցիալ ձևերի և արտաքին դիֆերեցման ֆորմալիզմին, նրա կիրառությանը՝ էլեկտրամագնետիզմի և կորության թենզորի բաղադրիչների հաշվման հանդեպ: Հատուկ գլուխ է նվիրված այլասերված աստղային նյութից կազմված գրավիտացվող մարմինների ներքին լուծումների հայտնաբերմանը: Պրոֆ. Սահակյանը տանում էր նաև լայն գիտակազմակերպչական աշխատանք: 1967-1972 թթ. Գ. Ս. Սահակյանը եղել է Երևանի պետական համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետի դեկան: Նա մեծ ջանք է ներդրել ֆակուլտետում նոր գիտական ուղղությունների, ամբիոնների և գիտական լաբորատորիաների ստեղծման գործում: Մասնավորապես մեծ է նրա դերը առաջին բուհական գիտահետազոտական ինստիտուտի՝ Կոնդենսացված միջավայրերի ֆիզիկայի ինստիտուտի ստեղծման գործում:
Գ. Ս. Սահակյանը սովետական բոլոր գրավիտացիոն կոնֆերանսների կազմկոմիտեների անդամ է եղել: 1972 թվականին նրա ղեկավարությամբ Ծաղկաձորում կազմակերպվել և բարձր մակարդակով անց է կացվել Երրորդ սովետական գրավիտացիոն կոնֆերանսը, համամիութենական առաջին աշխատանքային խորհրդակցությունը Երևանում՝ գերխիտ երկնային մարմինների տեսության գծով: Գ. Ս. Սահակյանը ՍՍՀՄ բարձրագույն և միջնակարգ մասնագիտական կրթության մինիստրության գիտատեխնիկական խորհրդի գրավիտացիայի սեկցիայի անդամ էր, ՀՍՍՀ բարձրագույն և միջնակարգ մասնագիտական կրթության մինիստրության ֆիզիկայի գիտական սեկցիայի նախագահ՝ «տեսական և մաթեմատիկական ֆիզիկա» մասնագիտությամբ ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան շնորհող մասնագիտացված գիտական խորհրդի նախագահ, ՀՍՍՀ ԳԱ Բյուրականի աստղադիտարանի «աստղաֆիզիկա» մասնագիտությամբ ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճան և ՀՍՍՀ ԳԱ ֆիզիկայի կիրառման պրոբլեմների ինստիտուտի «պինդ մարմնի ֆիզիկա» մասնագիտությամբ ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան շնորհող մասնագիտացված գիտական խորհուրդների անդամ: Գ. Ս. Սահակյանը Երևանի պետական համալսարանի, նույն համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետի , ՀՍՍՀ ԳԱ Բյուրականի աստղաֆիզիկական դիտարանի և ֆիզիկայի կիրառական պրոբլեմների ինստիտուտի գիտական խորհուրդների անդամ էր: Նա «Աստղաֆիզիկա», «ՀՍՍՀ ԳԱ տեղեկագիր. Ֆիզիկա» և «Երևանի պետ. համալսարանի գիտական տեղեկագիր» ամսագրերի խմբագրական կոլեգիաների անդամ էր, Հայկական սովետական հանրագիտարանի ֆիզիկայի բաժնի գիտաճյուղային խորհրդի խմբագիր:
Գ. Ս. Սահակյանի մասնակցությունը Հայրենական մեծ պատերազմին և նրա մանկավարժական ու գիտական բեղմնավոր գործունեությունը նշվել է կառավարական բարձր պարգևներով: Նա պարգևատրվել է Լենինի, Կարմիր աստղի, Ժողովուրդների բարեկամության և Հայրենական պատերազմի երկրորդ աստիճանի շքանշաններով, ինչպես նաև մեդալներով և Հայկական ՍՍՀ Գերագույն սովետի պատվոգրով: 1970 թվականին նրան շնորհվել է Հայկական ՍՍՀ գիտության վաստակավոր գործչի կոչում: